Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ
Ազգերու, ժողովուրդներու ամէնէն բարդ խնդիրներէն են արդիականութիւնն ու աւանդապահութիւնը: Անշուշտ կարելի չէ մակերեսային մօտեցումով տեսակէտ արտայայտել, ոչ ալ քանի մը տողով` կարծիք: Բախտաւոր են եւ գոյատեւած են բոլոր այն ազգերը, որոնք երկուքին ոսկի միջինը գտած են: «Պի.Պի.Սի».-ի յօդուածագիր Փումզա Ֆիհլանի այցելած է Նամիպիոյ հիմպա ժողովուրդին եւ հրապարակած` իր տեսածներն ու լսածները, թէեւ` մակերեսային մօտեցումով մը:
Ն.
Նամիպիոյ հիմպա ժողովուրդը յայտնուած է աւանդութիւններու եւ արդիականութեան միջեւ
Փրկուելով 1900-ականներուն գերմանական ուժերու կողմէ իրականացուած ցեղասպանութենէն, Նամիպիոյ հիմպա ժողովուրդը այժմ աւելի մեծ վտանգի առջեւ կանգնած է իրենց ապրելակերպին համար` յափշտակուելով արդիականութեամբ:
Սերունդէ սերունդ Օմուհորօ գիւղին մէջ քիչ բան փոխուած է. մարդիկ կ՛ապրին հեռուն եւ կտրուած են մնացեալ աշխարհէն:
Առաւօտեան կթելու ժամն է, գիւղի կիներու առօրեայ պարտականութիւններէն մէկը:
Օրերը երկար են, բայց իւրաքանչիւրը իր դերը ունի խաղալու:
Աւելի տարեց կիներ քիլոմեթրեր կը քալեն` վառելափայտ եւ ջուր հաւաքելու համար, իսկ այլ խումբ մը կը կեդրոնանայ մեծաքանակ ուտելիք պատրաստելու վրայ, որպէսզի կերակրէ այս տան շուրջ 30 բերանները:
Տղամարդիկ հիմնականին մէջ կը խնամեն մեծ եղջերաւոր անասունները եւ այծերը, իսկ երիտասարդ աղջիկները կ՛օգնեն հոգ տանելու վազող բազմաթիւ երեխաներուն. կայ ընդհանուր պատասխանատուութեան զգացում:
Սակայն 1990-ականներու սկիզբը Նամիպիոյ անկախացումէն ի վեր, սկսած է երեւան գալ այլ ապրելակերպ:
«Երեխաները ամօթ կը զգան»
Երիտասարդ տղամարդոց եւ կիներու կայուն հոսքը կը նախընտրէ լքել գիւղի դանդաղ կեանքը` արագընթաց ժամանակակից աշխարհի դիմաց:
Այժմ ոմանք մտահոգ են, որ այս քայլը ի վերջոյ կը յանգեցնէ հիմպա մշակոյթի մահուան:
Օուէն Կատապարոն` hիմպա տղամարդը, որ մեծցած է Օմուհորոյի մէջ, զիս տարաւԿունենէ` չոր եւ գիւղական շրջան մը Նամիպիոյ հիւսիս-արեւելքը, ցոյց տալու, թէ ինչպէ՛ս կը փոխուի իր համայնքը:
Մեզ կը դիմաւորէ գիւղապետ Նոնկապան:
Ան ունի չորս կին եւ 19 երեխայ. ան փոքրակազմ մարդ մըն է, բայց հեղինակութիւն ունի:
Անոր երեխաներէն երեքը դպրոց կը յաճախեն: Որոշ գիւղացիներ կը կարծեն, որ ասիկա վատ գաղափար է: Անոնք կ՛ըսեն, որ կը տեսնեն, թէ ինչպէ՛ս դպրոցը կը փոխէ իրենց երեխաները:
Պարոն Կատապարոն համաձայն է:
«Երբ այս երեխաները դպրոց կը մտնեն, անոնց մեծ մասը կ’ամչնայ, կը կարծեն, թէ երեխաներու մեծ մասը իրենց մասին կը խօսին, որ այնքան ալ գեղեցիկ տեսք չունին»,- կ’ըսէ ան:
Կարմիր խճճուած հիւսք
Հիմպաները յայտնի են իրենց կարմիր խճճուած հիւսքով, որոնք քրտնաջանօրէն պատրաստուած են` խառնելով կենդանական ճարպը, մոխիրը եւ փշրուած կաւը` տեղական քարի տեսակ մը:
Քանի մը քայլ այն կողմ, ուր մենք նստած ենք, խումբ մը կիներ կը զարդարուին: Անոնք իրենց մարմիններուն կը քսեն նոյն այդ խառնուրդը:
Հիմպա կիներ իրենց մորթին կը քսեն կարմիր կաւի տեսակ մը` որպէս գեղեցկացման առօրեայ ծէս
Անոնց կարմիր մահոգանի մորթը կը փայլի Նամիպիոյ արեւուն տակ: Անոնք ինծի կ՛ըսեն, որ ասիկա իրենց գեղեցկացման ծէսն է եւ իրենց տարբերակիչ յատկանիշներէն մէկը:
Զիս կը զարմացնէ, որ պարոն Կատապարոն արեւմտեան հագուստով է` շորթ մը եւ կապոյտ շապիկ:
Ան այժմ յաջող գործարար է: Պարոն Կատապարոն կ՛ըսէ, թէ կը զգայ, որ պէտք է ձուլուի, որպէսզի յարմարի:
«Երբ գիւղէն դուրս մեր աւանդական հագուստով կ՛ըլլամ, տարօրինակ հայեացքներով ինծի կը նային: Քանի մը առեւտրական գործեր ունիմ, եւ մարդիկ ինծի աւելի յարգանքով կը վերաբերին, երբ իրենց կը նմանիմ, աւելի լուրջ կը վերաբերին», կ՛ըսէ ան:
Հիմպա մարդիկ անհիմն ուշադրութիւն կը գրաւեն իրենց գիւղերէն դուրս
Այս գիւղի երիտասարդները զայն կը տեսնեն որպէս յաջողութեան նշան:
Ան այս ազդեցութենէն շատ գոհ չէ եւ կըսէ.
«Բազմաթիւ տղաներ կը լքեն գիւղը եւ կ՛իջնեն քաղաք` աշխատանք գտնելու: Տղոցմէ ոմանք աշխատանք կը գտնեն, ոմանք` ոչ, իսկ յետոյ կարգ մը տղաք կ՛որոշեն ոգելից ըմպելի գործածել եւ կը քանդեն իրենց կեանքը»:
Անոնց համար, որոնք կը լքեն գիւղը, ամէնէն մօտ քաղաքը Օպուվոն է` ժամ մը ինքնաշարժով հեռաւորութեան վրայ եւ այս շրջանի մայրաքաղաքը:
Այս հիանալու վայր մը չէ, բայց անոր ճաշարանները, հանրախանութներն ու պարերը կ՛առաջարկեն բոլորովին այլ կեանքի առաջին համը:
Խմելու խնդիր
Օպուվոյի մէջ ապրող հիմպայի մը ամէնէն յայտնի վայրերէն մէկը «Արսենալ» պարն է, որ կը պատկանի հիմպա Սեպլոն Նքիֆանգելվային, որ պարոն Կատապարոյի ընկերն է: Այն մէկն է շրջանի 15 պարերէն, որոնք բոլորն ալ կը պատկանին անոր:
Այստեղ անոնք կու գան թօթափելու աւանդական կեանքի հետ կապուած պարտականութիւնները, այս աշխարհին մէջ ամէն մէկը ինքզինքին համար է:
«Արսենալ» պարը յայտնի վայր է Օպուվոյի մէջ շատ հիմպա մարդոց համար
«Իմ յաճախորդներուս մեծ մասը հիմպաներ են, անոնք ամէն օր կու գան այստեղ», կ՛ըսէ Նկիֆանգելվա:
«Երբեմն ես կ՛ամչնամ, երբ տեսնեմ, թէ ինչպէ՛ս այստեղ կը գինովնան հիմպա համայնքի անդամները: Բայց ես նոյնպէս կ՛ամչնամ` տեսնելով զանոնք արեւմտեան հագուստով», կ՛աւելցնէ ան:
«Աշխարհը փոխուած է»
Օմուհորոյի մէջ գիւղապետ Նոնկապանը կ՛ըսէ, որ այս երկընտրանքը անխուսափելի է:
Որպէս գիւղապետ` դուք կրնաք ակնկալել, որ ան կը պայքարի անցեալին կառչելու համար, բայց փոխարէնը ան կը պատրաստուի իր երեխաները գիւղի պատերէն դուրս, կեանքի համար, զանոնք դպրոց ուղարկել:
Գիւղապետը կ՛ուզէ, որ իր երեխաները կարողանան յաջողիլ ժամանակակից աշխարհին մէջ:
Սակայն ան, որ կեանքին մէջ երբեք ոտքը դասարանէն ներս չէ դրած, կ՛ըսէ, որ իր պարտականութիւնն է երեխաները պատրաստել գիւղէն դուրս կեանքի համար:
«Ես կ՛ուզեմ, որ անոնք դառնան բժիշկ, ուսուցիչներ, աշխատին կառավարութեան մէջ, ես կ՛ուզեմ, որ անոնք ինձմէ տարբեր կեանքով ապրին, ես կ՛ուզեմ, որ անոնք նմանին քեզի», ան կ՛ըսէ ինծի:
– Ինչո՞ւ,- կը հարցնեմ:
Ան առանց վարանելու կը պատասխանէ.
– Աշխարհը փոխուած է:
Բայց անոր կիներէն մէկը` Մամա Մոհարերվան, բարձրահասակ, բարձրաձայն կ՛ըսէ, որ իրենց մարդիկը գիւղին մէջն են:
«Մեզի համար ամէնէն լաւ կեանքը գիւղին մէջն է, այսպէս ապրած ենք երկար տարիներ, այդ գիտենք, քաղաքին մէջ մենք չենք կրնար գոյատեւել»:
Մարդիկ, ինչպիսին է Կատապարոն, յայտնուած են ժամանակակից կեանքի գրաւչութեան եւ իր աւանդական մշակոյթը փրկելու ցանկութեան միջեւ:
Ան կ՛ըսէ. «Այդ զիս շատ կը վախցնէ, ես կը նախընտրէի մեռնիլ` իմ ժողովուրդիս աւանդութինները չաւարտած»: