Ամէնէն Դժուար Պայմաններու Մէջ Իսկ Մարդիկ Դպրոց Կը Հիմնեն

Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ

Ամէնէն նեղ, դժուար պայմաններու մէջ իսկ ապրողները կրթութեան, ուսումի հանդէպ դրական մօտեցում ունին: Բնազդօրէն կարծես կը գիտակցին, որ իրենց զաւակներուն համար կենսական է ուսումը, դաստիարակութիւնը, ընդհանրապէս` կրթութիւնը: Մայրաքաղաքներէն մինչեւ ամէնէն հեռաւոր աւաններու եւ գիւղերու բնակիչները նախանձախնդիր են այս առնչութեամբ: Հետաքրքրական է, թէ երբեմն ինչպէ՛ս զանազան պատճառներով ուսումէ զրկուած մարդիկ, նոյնիսկ նիւթական նեղ պայմաններ ունեցող, դպրոց կը հիմնեն: Նոյնպէս պէտք է նշել կամաւոր ուսուցիչներ, որոնք մեծ ներդրում կ՛ունենան կրթական առաքելութեան մէջ: Միջազգային կայքեր յաճախ անդրադարձած են այս երեւոյթներուն, երբեմն վերլուծական յօդուածներով, յաճախ` լրատուութեամբ:

Ն.

Հնդկաստան

Նարինջ ծախողը, որ դպրոց կառուցեց,
Փատմա Շրի պարգեւը ստացաւ

 Հարեքալա Հաճեպա կը պարգեւատրուի նախագահին կողմէ

Նարինջ ծախող Հարեքալա Հաճեպա անուս է: Այցելութիւնը անոր Հարեքալա գիւղը, Մանկալուրու, կը ստիպէ որեւէ անձի հանել գլխարկը` հիանալով գիւղի երեխաներուն կրթութեան առաքելութեան անոր ունեցած ներդրման համար, որովհետեւ անոր ջանքերը նիւթականացած են դպրոցի տեսքով:

Երբ 65-ամեայ Հաճեպա Նիւ Տելհիի մէջ ստացաւ «Փատմա Շրի» մրցանակը նախագահ Ռամ Նաթ Քովինտի կողմէ, ան ոտաբոպիկ քալեց դէպի նախագահը:

«Իմ խոնարհ խնդրանքս կառավարութենէն այն է, որ իմ գիւղիս մէջ քոլեճ բացուի: Այս իմ երազս է», ըսաւ Հաճեպա:

«Ուրախ եմ, որ ինծի նման աղքատ մարդը մեծարած են վարչապետն ու նախագահը: Վարչապետը ձեռքս սեղմեց», աւելցուց ան:

Հարեքալայի մէջ դպրոց մը կառուցելու իր երազը իրականացնելու համար Հաճապա իր վտիտ շահէն մաս մը մէկ կողմ դրած է:

Աղքատ ընտանիքի մը մէջ ծնած Հաճեպայի ուսանելու երազը չիրականացաւ, որովհետեւ շրջանին մէջ դպրոց չկար:

Հայրը հանքագործ էր, եւ մայրը պիտիս (ծխախոտի տեսակ) կը փաթթէր:

1976-ին, 16 տարեկանին, Հաճեպա սկսաւ նարինջ ծախել: Մեծաքանակի վաճառականէ մը փոխ առաւ շուրջ 20 քիլօ նարինջ եւ ծախեց Համբանկաթթայի մէջ: Երեկոյեան, վաճառականին վճարելէ ետք, իրեն մնաց միայն 75 ռուպի (նուազ քան մէկ տոլար): Այս դրամով ան կը հոգար իր հինգ անդամնոց ընտանիքին ծախսերը: Ինչ որ քիչ մը աւելնար, դպրոցի հիմնադրամին կ՛երթար:

Համագիւղացիներուն եւ մատրասա համայնքին օգնութեամբ 1995 թուականին ընթացք առաւ դպրոցը, որ 1 յուլիս 2001 թուականին պաշտօնական ճանաչում ստացաւ:

Եգիպտոս

Հեռաւոր գիւղի մը ընտանիքները
ինչպէ՞ս համայնքային դպրոց կառուցեցին

Մահմուտ իր կառուցած մէկ դասարաննոց դպրոցին առջեւ

Մահմուտ Իպրահիմ մէկն է այն 300 անձերէն, որոնք կը բնակին  Մոկամաա Իպրահիմ անապատային  գիւղին մէջ, որ հեռաւոր շրջան մըն է Եգիպտոսի հիւսիսարեւմտեան Մարսա Մաթրուհ նահանգին մէջ:

Գիւղը, որ բնակեցուած է միայն Իպրահիմ ընտանիքին անդամներով, ելեկտրականութիւն եւ հոսող ջուր չունի: Մարդիկ իրենց առօրեայ կարիքներուն համար կ՛ապաւինին անձրեւէն հաւաքուած ջուրերուն:

Չկան ասֆալթապատ ճամբաներ, որոնք կը կապեն գիւղը գլխաւոր քաղաքի կեդրոնին, ուր հասնելու աղտոտ ճամբաներ միայն կան: Ընտանիքները ոչխարներու եւ ուղտերու հովիւներ են եւ զանազան տեղեր` պատահական աշխատանք ընողներ:

Ամէն ուրբաթ անոնք կը բաժնեկցին փիքափ ինքնաշարժ մը վարձելու ծախսը, որպէսզի շուկայ երթան եւ շաբթուան մը սննդամթերք եւ այլ ապրանքներ գնեն:

Մոկամաա Իպրահիմի պահպանողական պետեւի բնակիչները մերժած են իրենց դուստրերը ուղարկել դպրոցներ, որոնք հեռու էին (ամէնէն մօտիկ դպրոցը գիւղէն 7 քմ հեռաւորութեան վրայ է) եւ փոխարէնը` զանոնք պահած են տունը:

Մահմուտի առաջին զաւակը` Հուտան, այն աղջիկներու շարքին էր, որոնք չկարողացան դպրոց երթալ:

Բայց միայն աղջիկները չէին, որ զրկուեցան կրթութեան իրաւունքէ: Բազմաթիւ ընտանիքներ կը պայքարէին միջոցներ գտնելու համար, որպէսզի վճարեն վարձակալուած փիքափին` իրենց տղաները դպրոց տանելու: Այդ տղաներէն շատեր անուս մնացին:

Մահմուտ կ՛ըսէ. «Ես կ՛ուզէի կրթել իմ աղջիկս եւ չկարողացայ, ճիշդ այդ ժամանակ սկսայ մտածել լուծել խնդիր մը, որ կը վերաբերի ոչ միայն ինծի, այլեւ` մեր շրջապատի բազմաթիւ ընտանիքներու»:

Ութ տարի առաջ ան թեւերը սոթտեց եւ մերկ ձեռքերով սկսաւ իր հայրենի գիւղին մէջ համայնքային դպրոց կառուցել:

Թէեւ աղջիկներու ուսումը երբեք առաջնահերթութիւն չէ եղած Մոկամաա Իպրահիմի ընտանիքներուն համար, սակայն Մահմուտ յաջողեցաւ համոզել իր մեծ հայրը` նուիրել իրեն պատկանող հողատարածքը` մէկ դասարանով դպրոց կառուցելու համար, ծառայելու իրենց հայրենի գիւղին:

Եւ այսպէս, դրացիներու օգնութեամբ գիւղի կեդրոնին մէջ  հիմնուեցաւ Աուլատ Իպրահիմ (Իպրահիմի երեխաները) դպրոցը :

Համայնքային դպրոց մը բազմադասարանային վայր է, որ կը գտնուի հեռաւոր գիւղական շրջաններու մէջ, ուր 2 քմ շառաւիղով նախկրթարաններ չկան: Այս դպրոցները հազուագիւտ ուսուցման հնարաւորութիւն կու տան այն երեխաներուն, որոնք անցած են նախակրթարան ընդունուելու տարիքը, նոյնպէս` բազմաթիւ ուրիշներու, որոնք չեն կրնար վճարել երթեւեկի ծախսը:

Այսօր Մահմուտի երեխաներէն չորսը` երկու աղջիկ եւ երկու տղայ, կը յաճախեն համայնքին դպրոցը, ուր Պարենի համաշխարհային ծրագիրը (World Food Programme) կ՛իրականացնէ դպրոցական կերակրման նախաձեռնութիւն: Ամէն օր, երբ երեխան կը յաճախէ դպրոց, կը ստանայ ուտելիք: Այս անոնց առօրեայ սննդային կարիքներուն 25 առ հարիւրն է:

Մահմուտ իր 9 զաւակներէն 6-ին հետ

Մահմուտ ամսական կը ստանայ 46 տոլար կանխիկ օգնութիւն, որ անոր կ՛օգնէ ընտանիքի համար ուտելիք դնել սեղանին:

Համաճարակի սկիզբէն ի վեր Մահմուտի բերած նուազագոյն եկամուտով բաւարարուիլը կը նշանակէր իր ընտանիքին համար աւելի քիչ սնունդ ապահովել եւ շարունակաբար պարտքեր ունենալ տեղական ուտեստեղէնի խանութին:

Այժմ Մահմուտ կը գործածէ դրամական օգնութիւնը` ամսուան մը հիմնական սննդամթերք գնելու համար. բրինձ, ալիւր, լոլիկի մածուկ, ձէթ եւ այլն:

Աուլատ Իպրահիմ համայնքի դպրոցը, որ ունի աւելի քան 20 աշակերտ, եւ որ այժմ պաշտօնապէս ընդունուած է, Պարենի համաշխարհային ծրագիրին շնորհիւ  վերջերս նորոգուեցաւ, յատկապէս` տանիքը, ուրկէ ջուր կը կաթէր:

Մահմուտ կ՛ըսէ. «Կրթութիւնը կենսական տարր է մեր կեանքին մէջ, այն նման է օդի, որ մենք կը շնչենք, եւ ես մեծ երազներ ունիմ, որ երեխաներս օր մը դառնան բժիշկներ, ճարտարապետներ եւ ուսուցիչներ»:

Քամպոտիա

Կամաւոր ուսուցիչը կրթութիւն կը բերէ
հեռաւոր Քամպոտիա

Դ. դասարանի աշակերտներ Օ՛Թմար գիւղի դպրոցին մէջ:

Օ՛Թմարը հեռաւոր կցուած գիւղ մըն է Պաթամպանկ նահանգին մէջ, որ կը գտնուի պաշտօնական գիւղէն մօտ 20 քիլոմեթր հեռաւորութեան վրայ: Քամպոտիոյ մէջ կցուած գիւղերը ոչ պաշտօնական բնակավայրեր են, յաճախ` հեռաւոր կամ աշխարհագրականօրէն մեկուսացուած, հիմնուած` հիմնականին մէջ բնակչութեան տեղաշարժի եւ աճի պատճառով: Անոնց ոչ պաշտօնական կարգավիճակը սովորաբար կը նշանակէ, որ անոնք կտրուած են ծառայութիւններէ, որոնց շարքին` ուսումէ:

Ինչպէս միւս կցուած գիւղերուն, Օ՛Թմարի մէջ ալ քիչ ծառայութիւններ կան: 160 ընտանիքները տակաւին յոյս ունին կենցաղային գործածութեան համար անձրեւի ջուրերու հաւաքման վրայ: Միայն երկու ընտանիք ունի արտաքնոց իրենց տուներուն մէջ:

Բայց անոնք ունին դպրոց շնորհիւ մարդու մը վճռակամութեան` ուսում տալ իր համայնքի երեխաներուն:

Անոր անունը Սոք Չան է, որ 1993-ին վերադարձած է իր հայրենիքը, 1980-ականներէն Թայլանտի գաղթակայաններուն մէջ ապրելէ ետք: Ան ընտրեց Օ՛Թմարը որպէս իր նոր տունը` յոյս ունենալով եկամուտ ստանալ անտառին մէջ ծառահատումի գործէն:

Պրն. Սոք Չան նոր հաստատուած դասարանի գրատախտակին առջեւ

«Երբ ես առաջին անգամ եկայ, այս տարածքին մէջ միայն քանի մը ընտանիք կ՛ապրէր: Ընդհանրապէս շուրջ տասը երեխայ կար, բայց դպրոց չկար: Ուրեմն որոշեցի այդ երեխաներուն սորվեցնել: Ես փորձառութիւն ունէի, քանի որ գաղթակայանին մէջ ապրելու ատեն երեխաներուն կը դասաւանդէի», ըսաւ ան:

Պարոն Սոք սկսաւ դասեր տալ դրացի տան մէջ, 1996 թուականին: Որոշ ընտանիքներ, որոնք ի վիճակի էին վճարել, անոր խորհրդանշական վճարումներ կ՛ընէին, բայց շատ աղքատ երեխաներ կը յաճախէին անվճար: Սոք իր ժամանակը կը բաժնէր ցերեկը դասաւանդելու եւ գիշերը աշխատելու միջեւ: Անոր աշակերտներուն թիւը կ՛աւելնար` ի վերջոյ հասնելով հարիւրէ աւելի երեխաներու:

Գիւղապետին աջակցութեամբ, 10 տարի առաջ կառուցուած է փոքր դասարան մը:

Պարոն Սոքը ստիպուած էր օրը բաժնել կարճատեւ դասերու, որպէսզի կարողանար դասաւանդել առաջինէն հինգերորդ դասարաններուն: Ան չէ հետեւած ուսումնական տարեշրջանի պաշտօնական օրացոյցին: Փոխարէնը` ան կ՛աշխատէր ամբողջ տարին, շաբաթը վեց օր: Դասագիրքերն ու այլ ուսումնական ու ուսուցողական նիւթերը ինք կը գնէր:

2014-ին ԵՈՒՆԻՍԵՖ-ի աշխատակիցները գացին այցելելու համայնք` իրենց շարունակական աշխատանքի ծիրին մէջ, գնահատելու հեռաւոր կցուած գիւղերուն մէջ ապրող երեխաներուն վիճակը եւ հանդիպեցան պարոն Սոքի սքանչելի  նախաձեռնութեան: Անոնք իրենց տեսածը հաղորդեցին տեղական իշխանութեան հիմնական անդամներուն, նահանգապետին, կրթութեան նահանգային գրասենեակին, նոյնպէս` շրջանի նահանգապետին: Անոնք կազմակերպեցին դասարան այցելութիւն` այն տեսնելու համար:

Սոք  Չան եւ շրջանի կառավարիչ Չէա Սամպաթ` դպրոցի
ուժեղ ջատագովը, 4-րդ դասարանի աշակերտներուն հետ:

«Երբ ես տեսայ շուրջ հարիւր երեխայ թխմուած փոքր դասարանի մը մէջ, ես հազիւ զսպեցի լացս», ըսաւ շրջանի կառավարիչ Չէա Սամպաթ, որ այդ ժամանակէն դարձած է դպրոցի ուժեղ ջատագովը:

Կրթութեան նահանգային գրասենեակի բարձրաստիճան պաշտօնատարները ուսումնասիրեցին հարցը եւ որոշեցին, որ պարոն Սոքի դպրոցը պէտք է նկատուի պաշտօնական նախակրթարան: Այս կը նշանակէ, որ այն իրաւունք ունի կառավարութենէն ստանալու դրամական եւ ուսումնական աջակցութիւն, նոյնպէս` պետական ուսուցիչներ:

Կառուցուեցան յաւելեալ դասարաններ: Դպրոցը այժմ պաշտօնական կրթական համակարգին մաս կը կազմէ` հետեւելով ուսումնական պետական ծրագիրին: Նոր ուսուցիչներ միացած են դպրոցին, իսկ պարոն Սոք, որ այժմ պայմանագիրով ուսուցիչ է, կը շարունակէ դասաւանդել իր աշակերտներուն:

Նոր կառուցուած դասարանները Օ՛Թմար գիւղին մէջ

«Ուրախ եմ, որ պաշտօնապէս ճանչցուեցայ որպէս ուսուցիչ: Այժմ, երբ ես պայմանագիր ունիմ Կրթութեան շրջանային գրասենեակին հետ, ես պէտք չէ կասկածիմ իմ մանկավարժական հմտութիւններուս: Ես ամէն հինգշաբթի կը հանդիպիմ այլ ուսուցիչներու հետ` տեղեկութիւններ փոխանակելու եւ իրարմէ սորվելու համար»:

Հարցումին, թէ ի՞նչ բան զինք կը մղէ շարունակել իր աշխատանքը որպէս ուսուցիչ, պարոն Սոք կ՛ըսէ, թէ որքա՛ն հպարտ է տեսնելով իր աշակերտներուն յաջողութիւնները: «Ես երջանիկ կը զգամ, երբ միւս ուսուցիչները ինծի կ՛ըսեն են, որ իմ նախկին աշակերտներս շատ լաւ կ՛ուսանին երկրորդական վարժարանի մէջ: Կ՛ուզեմ, որ անոնք շարունակեն բարձրագոյն ուսում ստանալ, ուսուցիչներ դառնան, նպաստեն երկրի զարգացման»: