Տիգրանակերտցի Արտուշը Համացանցով Հայերէն Թերթ Կը Կարդայ Բայց Չի Հասկնար

ՄԱԿԱՐ ի Գաղիա

Տիգրանակերտցի Արտուշ գրասէր է, հայերէն գիրքերու գրադարան ալ ունի տունը: Սարկաւագ է: Հիմա յառաջդիմած է, համակարգիչ ունի, Հայաստանի եւ սփիւռքի թերթերը կը կարդայ: Ինչպէս ինք կ՛ըսէ` տուն զգալու եւ հոսանքին մէջ ըլլալու համար: Եթէ թերթ չկարդացող սփիւռքի ղեկավարները Արտուշին չափ հայ կեանքին հետեւէին, լաւատեղեակ կ՛ըլլային եւ օգտակար գործ կ՛ընէին: Թէեւ թաղի ազգին խելք բաժնող «ծագումով հայերը» Արտուշը փախուկ կը համարեն:

Հայերով բնակուած արուարձան քաղաքի հայ նպարավաճառի խանութը գացեր էի ձաւար գնելու: Եթէ թրքերէն չգիտնայի, առանց գնում ընելու տուն պիտի վերադառնայի: Ձաւարը հոն էր, բայց լատինատառ գրուած էր boulgour: Վաճառողէն խնդրեցի, որ մէկ քիլօ ձաւար տայ: Ան ինծի նայեցաւ` չհասկնալով, թէ ի՛նչ կ՛ուզէի: Ձեռքով ցոյց տուի խոշոր սպիտակ լաթէ տոպրակի մէջ բազմած ձաւարը: Վաճառողը քիչ մը զայրացած` ըսաւ. «Ամէն մարդու պէս պուլկուր ըսէ, որ հասկնանք»: Պահ մը տատամսեցայ, պատասխանե՞մ, թէ՞ ոչ: Բայց պարտուած չըլլալու համար ըսի. «Հայու վաճառատուն է, դուն ալ հայ ես, ես ալ հայ եմ, ասոր անունը ձաւար է»:

Երբ գնումս ըրած դուրս կու գայի վաճառատունէն, Արտուշ միացաւ ինծի: Քալելով զրուցինք: Աւելի ճիշդ` Արտուշ խօսեցաւ մինչեւ հանրակառքի կայանը:

– Պարո՛ն Մակար, դուք նեղանալու իրաւունք ունիք, բայց Թուրքիայէն եկած հիները եւ նորերը երբ պուլկուր կ՛ըսեն, պէտք չէ զարմանալ: Ի՞նչ պէտք է ըսել Հայաստանի մէջ գործածուող հազարաւոր օտար բառերուն համար, որոնց շարքին մեծ թիւով թրքերէններ ալ կան, բայց նաեւ` ասդիէն անդիէն որպէս բանգիտութիւն գործածուող օտար բառեր: Հայաստանով մտահոգ` ամէն օր համացանցով այնտեղի թերթերը կը կարդամ, յաճախ կը յուսահատիմ, չեմ հասկնար: Այսօր կարդացի խորագիր մը, բան չհասկցայ: Գրուած էր. «Հերթական օպտիմալացման պոտենցիալ զոհերը»: Հերթականը եւ զոհերը հասկցայ, բայց ի՞նչ է սա օպտիմալացման պոտենցիալը: Պէտք է, որ թերթը գրուած էջին տակ բառարան մը դնէ, որ մենք ալ հասկնանք: Հոս եթէ պուլկուր կ՛ըսեն, կարելի է արդարացում գտնել, բայց Հայաստանը հայրենիք է, անոր պաշտօնական-պետական լեզուն հայերէնն է: Խնդրեմ` ըսէ՛ք, ո՞ր հայերէն բառարանին մէջ պէտք է գտնել օպտիմալացման պոտենցիալը:

Հանրակառքը եկաւ եւ բաժնուեցանք:

Հանրակառքի թաւալումին հետ միտքերս ալ կը թաւալէին:

Որոշեցի յաջորդ անգամ, երբ գնումի երթամ, վաճառողէն ներողութիւն պիտի խնդրեմ: Ան երբ կ՛ըսէ պուլկուր, թուրքի տիրապետութեան հետեւանք է, յանցանք չէ:

Բայց յանցանք է օպտիմալացման պոտենցիալը, որ հայուն լեզուն կ՛այլասերէ իր հայրենիքին մէջ, կը զոհէ:

Որո՞ւ եւ ո՞ւր բողոքել:

Բողոք լսող կը գտնուի՞:

Կը խնդրուի հասցէ ղրկել:

1 յունիս 2022