Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
Գիտէի՞ր, թէ 6 փետրուարը Անասուններու խելացութեան միջազգային օր յայտարարուած է: Մենք սովորութիւն ունինք հաստատելու, որ մարդ արարածը միւս բոլոր կենդանի էակներէն եւ յատկապէս անասուններէն աւելի խելացի է:
Ճիշդ է, որ մարդկային ուղեղը գոյութիւն ունեցող միւս էակներու ուղեղներէն ամէնէն մեծերէն է, սակայն արդեօք ասիկա կը նշանակէ՞, թէ մենք իսկապէս «սուփըր» խելացի ենք: Մտածենք քիչ մը… Կան բազմաթիւ անասուններ, որոնք անհաւատալի բաներ կ՛ընեն: Օրինակի համար, հովիւներու շուները կրնան ամբողջ հօտեր մարդոցմէ աւելի լաւ ղեկավարել…
* * *
Սակայն ի՞նչ է խելացութիւնը: Մասնագէտները այսպէս կը բացատրեն: Խելացութիւնը հարցեր լուծելու համար էակի մը վարքագիծներու ամբողջութիւնն է: Օրինակի համար, ուտելիք գտնելու պարագային, յարձակողներու դէմ պաշտպանուելու համար, ճամբան գտնելու համար… եւ կարգ մը պարագաներու, անասունները մարդոցմէ աւելի «խելացի» են: Հետեւաբար ճիշդ չէ որ մարդ արարածը ամէնէն խելացի կենդանի էակն է:
* * *
Օրինակները շատ են: Այս ձեւով, գիտէի՞ր, թէ Սահարայի մրջիւնները կրնան 400-500 մեթր տեղափոխուիլ: Այս հեռաւորութիւնը, մարդոց համեմատելով, կը համապատասխանէ աթլեթիզմի դաշտի մը շրջանը: Այսինքն շատ մեծ հեռաւորութիւն մը: Եւ երբ անոնք կը գտնեն իրենց ուտելիքը, անշուշտ զիկզակ ձեւով կտրելով այդ տարածքները` տուն վերադառնալու համար աւելի կարճ ճամբայ մը կը գտնեն, անոնք ուղիղ գիծի մը կը հետեւին: Կարծէք անոնք Ճի. Փի. Էս. գործիք մը ունենային իրենց փոքրիկ ուղեղին մէջ: Մինչ մենք, եթէ գտնուինք անապատի մը կեդրոնը, անկարող պիտի ըլլանք մեր ճամբան գտնելու` ի տարբերութիւն մրջիւնի:
* * *
Մարդ արարածը անպայման անասուններէն աւելի խելացի չէ: Կարգ մը անասուններ նոյնիսկ մեզմէ աւելի խելացի են: Նոյնիսկ եթէ անոնք մրջիւններուն նման մանր գլուխ մը ունին…
Ճի՞շդ Թէ Սխալ
Փիղերը Կրնան Իրենց Ոտքերով «Խօսիլ»
Ճիշդ է, որ փիղերը իրենց մեծ ականջները կը գործածեն լսելու համար: Սակայն գիտէի՞ր, թէ անոնք նաեւ կրնան «լսել» իրենց ոտքերով եւ կնճիթներով:
Անոնք այս ձեւով «կը լսեն»` զգալով գետնին տակէն ճամբորդող, երբեմն շատ երկար հեռաւորութիւններ, թրթռոցները: Գիտնականները կ՛ըսեն, որ փիղերը կը զգան գետնին նուազագոյն թրթռացումները իրենց ոտքի մատներու ոսկորներուն միջոցով: Մասնագէտները նշմարած են, որ անոնք իրենց մէկ ոտքին մատներուն ծայրը գետին կը դնեն այդ թրթռացումները աւելի լաւ ստանալու համար. այդ նշանները «կը ճամբորդեն» մատի ոսկորներէն մինչեւ ականջ:
Փիղին կնճիթին ծայրը եւ անոր ոտքերուն ներբանները օժտուած են յատուկ բջիջներով, որոնք կ՛օգնեն արձանագրելու երկրագունդին խանգարումները: Փիղերը կրնան բացատրել այդ թրթռացումներուն իմաստը, ինչպէս, օրինակ, «կ՛անձրեւէ», «յարձակող անասուն մը», եւ թէ անոնք ո՛ր կողմէն կու գան, նոյնիսկ` քիլոմեթրեր հեռուէն: Ասիկա շատ գործնական է, երբ անոնք կը փորձեն ջուր գտնել, կամ խուսափիլ սպառնացող գազաններէ, ինչպէս` առիւծները:
* * *
Սակայն, գիտէի՞ր, թէ բացի փիղերէն` ուրիշ անասուններ ալ կրնան հաղորդակցիլ գետնի թրթռացումներուն միջոցով, միջատները, սարդերը, գորտերը… Մասնագէտները նշմարած են, որ փիղերը կը սառչին, երբ կը զգան այդ նշանները` հաւանաբար զանոնք բացատրելու եւ իրենց առնելիք յաջորդ քայլին մասին մտածելու համար: Անոնք իրենց կնճիթն ալ կը դնեն գետին եւ իրենց մարմինին դիրքը կը փոխեն այդ նշանները աւելի լաւ ստանալու համար:
Գիտէի՞ր Թէ
Ուղեղին Մասին
– Մեր ուղեղը ելեկտրականութիւն կ՛արտադրէ: Այդ արտադրուած ելեկտրականութիւնը լամբ մը վառելու չափ ուժ ունի:
– Մարզանքը կրնայ մեր ուղեղը աւելի աշխուժ դարձնել:
– Ամէն վայրկեան մօտաւորապէս 3 գաւաթ` 750 միլլիլիթր արիւն կ՛անցնի մեր ուղեղին մէջէն:
– Գիտնականները տակաւին լաւ չեն հասկցած, թէ ինչո՞ւ մարդիկ կը յօրանջեն: Սակայն անոնք կը հաւատան, որ այս աւելորդ օդը ուղեղը կը զովացնէ:
– Երբ մենք մեզ կը խտղտացնենք, մեզի համար անկարելի կ՛ըլլայ խնդալ, որովհետեւ մեր ուղեղէն բաժին մը կը նախատեսէ մեր շարժումը:
– Տարբեր լեզուներով շրջապատի մը մէջ մեծցած մանուկներուն ուղեղները տարբեր կապակցութիւններով կ՛օժտուին, եւ անոնք կրնան աւելի լաւ արդիւնքներ արձանագրել դպրոցին մէջ:
– Տուրմ ուտելը մեր ուղեղին մէջ կ՛արտադրէ ուրախ տրամադրութիւն պատճառող քիմիական նիւթեր:
– Մեր թեւերը խաչաձեւելը մեր մարմինին մէջքի ցաւը կրնայ նուազեցնել` մեր ուղեղին մէջ ձախ կողմի եւ աջ կողմի նշանները իրարու հետ շփոթելով:
– Մօտաւորապէս 3000 տարի պիտի տեւէ հաշուելու համար մեր ուղեղին մէջ գոյութիւն ունեցող ջղային բջիջները:
Ժամանց
