Ազգային ժողովի «Հայաստան» խմբակցութիւնը (երէկ` չորեքշաբթի, 15 դեկտեմբեր 2021-ին, «Ա.») հրաւիրած էր Ազգային ժողովի արտահերթ նիստի` սահմանագծման եւ սահմանազատման նիւթով: «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցութիւնը տապալեց նիստը` չմասնակցելով: Նիստին ընթացքին պէտք է ընդունուէր Ազգային ժողովի հետեւեալ յայտարարութիւնը, որ հրապարակած է «Հայաստան» խմբակցութիւնը.
«Հիմք ընդունելով Սահմանադրութեան 103-րդ յօդուածը, «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրէնքի 98-րդ յօդուածը`
Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային ժողովը
Դատապարտում է`
ա) Թուրք-ազրպէյճանական յարձակողապաշտութիւնը եւ Ազրպէյճանի կողմից Արցախի Հանրապետութեան տարածքների բռնազաւթումը, Ազրպէյճանական զինուած ուժերի կողմից Հայաստանի Հանրապետութեան ինքնիշխան տարածքներ ներխուժումը, ուժի շարունակական գործադրումը կամ այն գործադրելու իրական սպառնալիքները, փաստացի սահմանագծման եւ սահմանազատման գործողութիւնները:
բ) Գերեվարուած, պատանդառուած անձանց նկատմամբ միջազգային իրաւունքի կոպտագոյն խախտումները, նոր գերեվարումների դէպքերը, կեղծ դատավարութիւնների պատրուակով նրանց չյանձնելը, պատերազմական յանցագործութիւն համարուող այլ գործողութիւնները:
Արձանագրում է, որ
ա) 2020 թուականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ յայտարարութիւնից յետոյ էլ Ազրպէյճանի կողմից վերը նշուած յանցաւոր գործողութիւնները շարունակւում են` ուղեկցուելով Հայաստանի եւ Արցախի տարածքների նկատմամբ ոտնձգութիւններով, խաղաղ բնակիչների նկատմամբ ահաբեկչութիւններով, բռնազաւթուած բնակավայրերում պատմամշակութային ժառանգութեան ոչնչացումով կամ իւրացումով:
բ) Արցախի ժողովրդի անվտանգ եւ կայուն կենսագործունէութեան երաշխաւորման համար անհրաժեշտութիւն է Ռուսաստանի Դաշնութեան խաղաղապահ զօրակազմի տեղակայման 5-ամեայ ժամկէտի առնուազը նոյն ժամկէտով երկարաձգումը` կողմերից մէկի, այդ ժամկէտը լրանալուց 6 ամիս առաջ երկարաձգման յայտարարութեան հիման վրայ:
գ) Պետական սահմանների որոշումը սահմանակից պետութիւնների բացառիկ իրաւասութեան ոլորտն է, որը պէտք է բխի ՄԱԿ-ի «Միջազգային պայմանագրերի իրաւունքի մասին» Վիեննայի համաձայնագրի (1969), Հելսինքիի եզրափակիչ աքթի (1975) եւ ԵԱՀԿ-ի քարտուղարութեան «Պետական սահմանի սահմանազատում եւ սահմանագծում, հրատապ հարցեր եւ լուծման ուղիներ» (2017) փաստաթղթի հայեցակարգային չափանիշներից, այդ թւում այն սկզբունքից, համաձայն որի առ ոչինչ է ուժի սպառնալիքի կամ այն կիրառելու միջոցով ձեռքբերուած ցանկացած միջազգային համաձայնութիւն:
գ) ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խումբն է միջազգայնօրէն ճանաչուած այն ձեւաչափը, որի շրջանակներում կարգաւորուելու եւ իրացուելու է Արցախի ժողովրդի` իր պատմական տարածքում ինքնորոշման երաշխաւորուած իրաւունքը, միջազգային իրաւունքի սկզբունքներով ձեւաւորուած Արցախի Հանրապետութեան տէ ֆաքթօ գոյութեան ամրապնդումը, ինչպէս նաեւ Արցախի բռնազաւթուած տարածքների ապաբռնագրաւումը` որպէս տարածաշրջանում խաղաղութեան հաստատման գլխաւոր նախապայման:
դ) Հիմնաւորուել է 44-օրեայ պատերազմում ահաբեկչական վարձկան խմբաւորումների ներգրաւմամբ Թուրքիայի բացայայտ մասնակցութիւնը, ինչը սակայն մնացել է անպատիժ` պատշաճ գնահատական չստանալով միջազգային հանրութեան կողմից:
Առաջնորդուելով Հայաստանի Սահմանադրութեամբ, որի համաձայն Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքի փոփոխութեանը վերաբերող հարցերը լուծւում են բացառապէս հանրաքուէի միջոցով, ինչպէս նաեւ Հայաստանի Գերագոյն խորհրդի 1992 թուականի յուլիսի 8-ի որոշմամբ:
Հաստատում է, որ
ա) Ազրպէյճանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետութեանն ապօրինի բռնակցուած Արցախը չի կարող Ազրպէյճանի Հանրապետութեան տարածքային ամբողջականութեան մաս կազմել: Ընդ որում, Ազրպէյճանը իր Սահմանադրութեամբ չի ամրագրել Ազրպէյճանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետութեանն իր իրաւայաջորդութիւնը:
բ) Հայաստանի Հանրապետութիւնը չունի միջազգային-իրաւական ոչ մի պարտաւորութիւն` հիմք ընդունելու որեւէ քարտէսով արձանագրուած սահմանները, առաւել եւս, երբ այն չի համապատասխանում միջազգային լաւագոյն փորձին:
գ) Հայաստանի Հանրապետութիւնը ներկայացնող որեւէ պաշտօնատար անձ, այդ թւում` գործադիր իշխանութեան ղեկավարը կամ այլ ներկայացուցիչ, չի կարող գրաւոր կամ բանաւոր համաձայնութիւն ձեռք բերել` խախտելով Արցախի Հանրապետութեանը եւ Հայաստանի Հանրապետութեանը վերաբերող իրաւական հիմնարար կանոնները: Այդպիսի ցանկացած համաձայնութիւն ի սկզբանէ առ ոչինչ է:
դ) Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ազրպէյճանի Հանրապետութեան միջեւ վէճերը կարող են լուծուել բացառապէս խաղաղ միջոցներով` առանց ուժի եւ ուժի սպառնալիքի կիրառման:
Հայաստանի Հանրապետութեան կառավարութիւնից պահանջում է.
ա) Զերծ մնալ որեւէ բանակցութիւնից, գրաւոր կամ բանաւոր համաձայնութիւնից, որը կը խախտի Սահմանադրութիւնը, Հայաստանի Հանրապետութեան անկախութեան հռչակագրում ամրագրուած հայ ժողովրդի հաւաքական կամքը:
բ) Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Ազրպէյճանի Հանրապետութեան միջեւ սահմանագծման եւ սահմանազատման հարցում չկատարել այնպիսի գործողութիւններ, որոնք կարող են չեղարկել Արցախի ժողովրդի` իր պատմական տարածքում ինքնորոշման իրաւունքի երաշխաւորուած իրացումը, այդ թւում որպէս անկախ գոյացութիւն ձեւաւորուելու օրինական փաստը:
գ) Պետութեան անվտանգութեան ազգային եւ միջազգային երաշխիքների ամրապնդման նպատակով զարկ տալ բանակի վերականգնմանն եւ սահմանների կահաւորմանը, յստակեցնել եւ կատարելագործել ռազմավարական գործընկերների հետ յարաբերութիւնները:
Կոչ է անում միջազգային կազմակերպութիւններին, ՄԱԿ-ի անդամ երկրների խորհրդարաններին դատապարտել Ազրպէյճանի եւ Թուրքիայի կողմից իրականացուած եւ շարունակուող յանցագործութիւնները, ձեռնարկել վերջիններիս իրաւական պատասխանատուութեան ենթարկելուն ուղղուած գործողութիւններ:
Հիմնաւորում
Ազգային ժողովի կողմից` ներկայացուած յայտարարութեան ընդունման հրամայականը բխում է այն վտանգաւոր եւ մտահոգիչ իրավիճակից, որն առկայ է Թուրքիայի անմիջական հրահրմամբ եւ աջակցութեամբ Ազրպէյճանի կողմից 2020 թուականի սեպտեմբերի 27-ին Հայաստանի եւ Արցախի Հանրապետութիւնների դէմ սանձազերծուած պատերազմի եւ չդադարող ռազմական յարձակումի հետեւանքով:
Նիկոլ Փաշինեանի կողմից հնչեցւում են խիստ մտահոգիչ յայտարարութիւններ, որոնք չեն բխում միջազգային իրաւունքից, հայ ժողովրդի կամքն արտայայտող Հայաստանի Հանրապետութեան սահմանադրութիւնից եւ Անկախութեան հռչակագրից, Արցախի ժողովրդի` իր պատմական տարածքում ինքնորոշման իրաւունքի երաշխաւորուած իրացումից, արցախեան հիմնախնդիրը ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խմբի շրջանակներում խաղաղ կարգաւորելու ընդունուած ձեւաչափից:
Աւելի՛ն` անտեսելով խորհրդային ժամանակաշրջանում Արցախի եւ Հայաստանի տարածքների Ազրպէյճանի կողմից ապօրինի յուրացման փաստերը, չդիտարկելով Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ հնարաւոր սահմանագծման եւ սահմանազատման հարցը արցախեան հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորման հետ մէկ փաթեթում, ստեղծւում է իրական վտանգ հայոց պետականութեան գոյութեան եւ հայ ժողովրդի անվտանգ լինելիութեան համար:
Յայտարարութեամբ Ազգային ժողովը, որպէս Սահմանադրութեամբ ամրագրուած` հայ ժողովրդի բարձրագոյն ներկայացուցչական մարմին, իր քաղաքական դիրքորոշումն է արտայայտում հայոց պետականութեան կենսական կարեւորութիւն ներկայացնող հարցերի վերաբերեալ` պահանջելով իր վերահսկողութեան ներքոյ գտնուող Հայաստանի գործադիր իշխանութիւնից առաջնորդուել հայ ժողովրդի շահերով, սահմանագծման եւ սահմանազատման վերաբերեալ միջազգային ընդունուած կանոններին համապատասխան: Յայտարարութեան նախագծի վերաբերեալ «Հայաստան» խմբակցութիւնը 2021 թուականի նոյեմբերի 25-ին կազմակերպել է խորհրդարանական լսումներ, որի մասնակից բազմաթիւ հասարակական-քաղաքական, մտաւորական եւ գիտական շրջանակների ներկայացուցիչների կողմից հնչել են բազմաթիւ առաջարկներ: Յայտարարութեան նախագիծը քննարկուել է նաեւ Ազգային ժողովի Արտաքին յարաբերութիւնների մշտական յանձնաժողովում: Հնչեցուած առաջարկների հիման վրայ յայտարարութեան նախագիծը լրամշակուել է եւ առաջադրւում է Ազգային ժողովում ընդունման համար»:
