Մտքի Մարզանք` Հայրիշխանութիւն-
Ֆեմինիզմ Երկեակ
– Շատ Հակիրճ Յօդուած –

ԱՐԱԶ ԳՈՃԱՅԵԱՆ

Ի՞նչ կը նշանակէ կին ըլլալ: Ինչպէ՞ս կը բնորոշուի կինը տարբեր մշակոյթներու եւ ժամանակներու ընթացքին: Արդեօ՞ք աշխարհի բոլոր կիները նոյն հարցերէն եւ մարտահրաւէրներէն կը տառապին:

Կիներու իրավիճակին մասին ուսումնասիրող ժամանակակից մարդաբաններ անպայմանօրէն կ՛անդրադառնան ընկերութեան մէջ կիներու ստորադաս վիճակի պատճառներուն եւ ընդհանրացումին, ինչպէս նաեւ` կիներու եւ այրերուն միջեւ ստորադասման յարաբերութեան: Ընկերային համակարգեր ուսումնասիրելու համար մարդաբաններ լուսարձակի տակ առին ազգակցութիւնը, ընտանիքը, տունը եւ սեռային սովորոյթները, եւ հետեւաբար սեռերու փոխյարաբերութիւնը դարձաւ ուսումնասիրութիւններու առանցք: Ժամանակի ընթացքին թէեւ շատ մը տեսութիւններ առարկուեցան եւ փոփոխութիւններու ենթարկուեցան, սակայն հիմնականօրէն մնաց մէկ կեդրոնական հարցում` կիները մի՞շտ ստորադաս եղած են:

Հայրիշխանութիւնը կը հանդիսանայ կիներու յառաջդիմութեան գլխաւոր խոչընդոտը: Թէեւ զանազան ընկերութիւններուն մէջ հայրիշխանութիւնը տարբեր չափով եւ տեսակով կը բանեցուի կնոջ վրայ, սակայն բոլոր ընկերութիւններուն մէջ լայն վերնագիրը կը մնայ նոյնը` այրը կ՛իշխէ կնոջ վրայ: Աւելի հասկնալու համար այս իրողութիւնը, հարկ է ուսումնասիրել եւ վերլուծել այն համակարգը, որ կինը կը դարձնէ ստորադաս: Հայրիշխանութիւնը այրերուն կու տայ բացարձակ նախապատուութիւն` թէ՛ հանրային եւ թէ՛ ոչ հանրային տարածքներու մէջ, այնքան մը, որ նոյնիսկ կնոջ մարդկային իրաւունքները կը սահմանափակէ: Այս է պատճառը, որ կնոջական շարժումներ, ի մասնաւորի` ֆեմինիստ շարժումը, իր պայքարը կը մղէ հայրիշխանութեան դէմ:

Կիներու ստորադասումը կիներէն կը խլէ որոշում կայացնողի դիրքը եւ կը պատէ անզօրութեան զգացումներով: Այս խտրութիւնը կը վնասէ կնոջ, եւ, ի դէպ, ոեւէ անհատի ինքնավստահութիւնը: Կնոջ ստորադասութենէն կը բխին կինը տկար մակարդակի վրայ դնելու խնդիրն ու երկու սեռերու միջեւ ուժի յարաբերութիւն մը, ուր յստակօրէն այրը կ՛իշխէ կնոջ վրայ: Կիները այս ստորադասումը կը դիմագրաւեն ամէնօրեայ դրութեամբ եւ զանազան կերպերով` խտրականութիւն, արհամարհանք, վիրաւորանք, բռնութիւն, շահագործում` ըլլայ ընտանիքին մէջ, գործատեղին թէ համայնքի զանազան միութիւններու մէջ: Նաեւ, համակարգեր իրենց կարգ ու կանոնին մէջ կը հաստատեն օրէնքներ, որոնք այս կամ այն կերպով կինը կը դնեն ստորադաս վիճակի մէջ, ինչպիսին է, օրինակ, Լիբանանի անձնական իրաւունքներու օրէնքները:

Վերոնշեալ հակիրճ անդրադարձէն ետք հարկ է նաեւ նշել, որ կիներ կը պայքարին հայրիշխանութեան բռնատիրութեան դէմ զանազան շարժումներու ընդմէջէն, որոնցմէ ամէնէն երեւելին ֆեմինիստական շարժումն է: Թէեւ գոյութիւն ունին ֆեմինիզմի տարբեր գաղափարախօսութիւններ, սակայն խորքին մէջ բոլորին ալ պայքարը մէկ է` լուսարձակի տակ առնել կիներու հանդէպ կիրարկուող բռնութիւնները եւ գործնական քայլերու դիմել` ազատագրելու համար կինը:

Իսկ վերադառնալով մեզ հետաքրքրող հարցումներուն, ընդհանուր պատասխան մը տալու փոխարէն, կ՛ուզեմ, որպէս մտքի մարզանք, հետեւեալը առաջարկել բոլոր կիներուն, ինչպէս նաեւ` բոլոր այրերուն. ամէն անգամ, որ ականատես ըլլանք սեռերու անհաւասարութեան պատճառով կնոջ մը ձայնին լռեցումին եւ կնոջ գոյութեան արժէքը հարցականի տակ դրուելուն, հասկնանք, որ եղածը հայրիշխանութեան կողմէ կիրարկուած բռնարարք մըն է եւ ոչ թէ` կեանքի բնական ընթացք կամ օրէնք: Ուստի հարկ է պայքարիլ միասնաբար` կին եւ այր, վերջ տալու այս անմարդկային վերաբերմունքին եւ մղել մարդկային իրաւունքներու պաշտպանութեան պայքարը` առողջ ընկերութեան մը համար:

Բռնութեան Ենթարկուելու Պարագային
Դիմել Հետեւեալ Թիւերուն

Բռնութեան ենթարկուած կամ ենթարկուող ոեւէ անհատ, որ կարիք ունի օժանդակութեան` հոգեբանական բուժումի, ապաստանարանի, բժշկական օգնութեան, խորհրդատուութեան եւ ցուցմունքներու կրնայ կապուիլ հետեւեալ ընկերաբժշկական կեդրոններուն, կառոյցներուն եւ ոչկառավարական կազմակերպութիւններուն:

• ԼՕԽ-ի «Արաքսի Պուլղուրճեան» ընկերաբժշկական կեդրոն  01-253796
• «Հաուըրտ Գարակէօզեան» հաստատութիւն 01-258718
• Ազգային առաջնորդարանի ընկերային  ծառայութեան բաժանմունք 01-258300
• Abaad 01-283820
• Himaya 03-414964
• Idraac 01-583583
• Embrace 1564
• Kafa 1745