ՄԻՀՐԱՆ ՔԻՒՐՏՕՂԼԵԱՆ
Սկսինք դրուագով մը` յունական պատմութենէն:
Սպարապետը յաղթական պատերազմէն վերադարձին շքախումբովը կը ներկայանայ իր թագաւորին ու` «յաղթեցինք թշնամիին եւ անոնց երկիրը գրաւեցինք» կը ծանուցէ պարծանքով:
Արքան հարց կու տայ, թէ այդ յաղթանակը ի՞նչ գին արժեց իրենց` յունական կողմին: Սպարապետը միշտ հպարտ, այլեւ ձայնը մեղմացնելով` կը պատասխանէ. «Մեր զինուորներու համրանքին միայն կէսը կորսնցուցինք…»: Թագաւորը մտմտուքի մէջ կ՛իյնայ եւ բարձրաձայն կը խորհրդածէ. «Այո՛, յաղթե՜ր ենք… Այս գնով եւ այսպիսի երկրորդ յաղթանակ մը եւս` արդէն զօրքին մնացած միւս կէսն ալ կը կորսնցնենք եւ ո՛չ բանակ կը մնայ, ո՛չ պետութիւն եւ ո՛չ ալ թագաւորութիւն…»:
Այս դրուագին թելադրականութիւնը թերեւս պատշաճի Ալիեւին` զգուշացնելով անոր, որ յաղթանակէն գոռոզացած ու գինով` նոր յաղթանակի մը արկածախնդրութեան մէջ եթէ մտնէ, իր երկիրը իւրայատկութիւնը պիտի կորսնցնէ, ամբողջութեամբ պիտի յանձնուի, անձնատուր պիտի ըլլայ Փութինին կամ Էրտողանին, թերեւս` Իրանին… Բայց թողունք Ալիեւը իր գոռոզ գինովութեան մէջ եւ շրջելով դրուագին պատգամը` շեշտակի ահազանգենք մեր ազգի ներքին ճակատին, որ` ռազմաքաղաքական թէ դիւանագիտական նոր պարտութիւն, անպայման որ մեզի պիտի վերապահէ չարագուշակ ապագայ մը… Սա անխուսափելի է եւ բոլորին կողմէ գիտակցուած, նախատեսելի: Բայց…
Այս այսպէս ըլլալով հանդերձ, ի՞նչ կ՛ընենք մենք: Ի՞նչ կ՛ընէ մանաւանդ մեր քաղաքական ղեկավարութիւնը: Անհաշտ կողմերու վերածուած, իրարու որոգայթ լարելու հետամուտ, երկար ատենէ եւ հետզհետէ սաստկացող թափով թաղուած է հիներու-նորերու անշահ, անհամ, պիտի ըսէի` նաեւ անճաշակ պայքարի մը թակարդին մէջ` հոն ընկղմելու վտանգով:
Մեր պարտութենէն ահա տարի մը անցաւ, եւ դեռ ազգային-համաձայնուած ռազմավարութեան մը գէթ տեսլականը բանաձեւելու, ներկայ պայմաններու մէջ նոր ուղիի մը փնտռտուքին համար ազգի «ղեկավար տարրը» քով-քովի չեկաւ: Մեր տկարութիւնները, պարտութեան պատճառները միասնաբար հետաքննելու եւ ստուգելու փոխարէն` այդ տարրին երկու կողմերէն իւրաքանչիւրը, շերլոքհոմսեան երեւակայութեամբ ենթադրական եզրակացութիւններու կը յանգի եւ այդ հիմունքով ալ պարտութեան ամբողջ մեղքը կը բարդէ միւսին վրայ` յուսալով, որ քաղաքացիներու համոզումը կը փոխէ ու կը սիրաշահի զանոնք: Ա՜խ, այս աթոռ ըսուածը ու քուէն…
Ազգի բարոյահոգեբանական համատարած յուսաբեկութիւնը ինքնավստահութեան չի փոխակերպուիր պարզապէս անոր համար, որ կան անձեր, որոնք, փորձառուի հանգամանքին յենած, Հայաստանի չարագուշակ ապագան փրկելու իրենց յաւակնոտութիւնը կը բարձրաձայնեն, կամ հայրենիքին համար խաղաղութեան ու բարգաւաճման դարաշրջան բանալու մարգարէաշունչ ու սին խոստումներ կու տան: Յուսաբեկութիւնը ինքնավստահութեան կը փոխակերպուի, եւ ժողովուրդին յոյս կը ներշնչուի այն պարագային, երբ ղեկավար տարրը օրինակը տայ, որ յանուն հայրենիքի ապագային ինք առժամաբար երկրորդական կը դասէ բոլոր տեսակի տարակարծութիւնները, կ՛առկախէ հին ու նոր ոխերը եւ ձեռք-ձեռքի տուած` կ՛աշխատի, որ մէկտեղէ ազգի բոլոր ուժերը: Սա քրիստոնեայ քարոզիչի բարոյախօսութիւն չէ, այլ մեր պարզած ներկայ կացութենէն բխող անհրաժեշտ ՕՐԱՀՐԱՄԱՆՆ Է:
Հասած ենք տեղ մը, ուր շատցած են քաղաքական այրեր ու վերլուծող գրիչներ, որոնք, անորոշ ապագայի մղձաւանջէն տագնապահար, Հայաստանի անվտանգութեան ապաւէնը կը տեսնեն օտարին` Ռուսիոյ, Ամերիկային, Ֆրանսային, Իրանին, նոյնիսկ Թուրքիոյ մէջ: Առնուազն զարմանալի է տակաւին օտարին մեր կառչածութիւնը: Մեր պատմութեան երկայնքին այնքան շատ օտարին յոյս կապած եւ ամէն անգամուն ալ այնքա՜ն մեծ յուսախաբութիւն կրած ենք, որ կը կարծուէր, թէ այլեւս մեր յոյսը պիտի փնտռենք ու գտնենք միա՛յն մեր մէջ, միա՛յն մեր ազգային ուժականութեան մէջ: Կ՛անգիտանանք, որ օտարը կը յարգէ արժանաւո՛րը, թերեւս նաեւ ի հարկին նեցուկ կ՛ըլլայ անոր: Բայց երբ ի յառաջագունէ անոր ապաւէնը փնտռես, արդէն արժանաւորութիւնդ կորսնցուցած ես: Կ՛ըսուի, չէ՞, թէ մուրացիկը կ՛առնէ այն, ինչ որ տրուի իրեն: Դարերու իմաստութիւն կը խտացնէ-կը ցոլացնէ «եղունգ ունիս գլուխդ քերէ» ժողովրդային ասոյթը…
Հասած ենք տեղ մը, ուր չի բացառուիր նաեւ Ռուսիոյ հետ միութիւն կազմելու օրակարգ քննարկելը, ինչ որ կը նշանակէ, թէ անկախութիւնը սակարկելի է, բացարձակ արժէք չէ: Հապա՞..
Կրկնենք. ռազմաքաղաքական թէ դիւանագիտական նոր պարտութիւն մը «շնորհի հարուած»-ի մը պէս շա՜տ, շա՛տ սուղ կրնայ արժել Հայաստանի անկախութեան եւ ազգային պետականութեան համար:
Սթափինք` ազգովին: Ուշացած ենք արդէն
Աթէնք, 4 հոկտեմբեր 2021
