Ո՞ւր Է Մեր «Լացի Պատ»-ը
ՄԿՐՏԻՉ ՊՈՒԼՏՈՒՔԵԱՆ
«Լացի պատ»-ը տեղակայուած է տաճարի լերան արեւմտեան կողմը, Երուսաղէմի Հին քաղաքին մէջ: Ան Իսրայէլի մեծագոյն կրօնական յուշարձանն է:
Մեր թուարկութենէն առաջ Սողոմոն թագաւորի հրամանով Տաճարի լերան վրայ կառուցուած սոյն տաճարը դարձաւ հրեայ ժողովուրդին սրբարանը: Դարերու ընթացքին բաբելոնցիները աւերած են զայն, հրեաները` վերաշինած: Հռոմէացիները գրեթէ ամբողջութեամբ քանդած են Երուսաղէմը, բայց Պատը գոյատեւած է:
Տաճարին քանդումէն ետք ծնած հրեաներուն համար Պատը ունեցած է նշանակութիւն, խորհուրդ:
Երբ Երուսաղէմի տաճարները աւերուեցան, հրեաները սկսան հաւաքուիլ տաճարի աւերուած պատին առջեւ եւ սգալ իրենց կորուստները: Ըստ եբրայական օրէնքին, այցելելով Պատը եւ խորհելով շուրջը տիրող աւերուածութիւններուն մասին, իւրաքանչիւր հաւատացեալ պարտաւոր է լալ եւ պատռել իր հագուստը:
Արաբները տեսնելով, որ հրեաները Պատին մօտ գալով Բարձրեալին կ՛աղօթեն եւ կը սգան տաճարին կործանումը, զայն անուանած են «Լացի պատ»:
«Լացի պատ», յաճախ` «Հառաչանքի վայր», անուանումը ծագած է հրեաներուն այդ վայրը այցելելու եւ տաճարին կործանումը սգալու աւանդութենէն:
Պատմաբաններու վկայութեամբ, երբ 1517 թուականին Երուսաղէմը անցաւ Օսմանեան կայսրութեան տիրապետութեան տակ, Սուլէյման Մեծ սուլթանը առաջինը եղած է հրեաներուն արտօնելու, որպէսզի աղօթեն «Լացի պատ»-ին մօտ:
Բրիտանական գաղութատիրութեան ժամանակաշրջանին հրեաներուն արգիլուած էր մօտենալ Պատին:
1967-ի արաբ-իսրայէլեան վեցօրեայ պատերազմէն ետք հրեաները բռնագրաւեցին Երուսաղէմը եւ վերսկսան աղօթել իրենց սրբավայրին մօտ:
Հրեաներուն համար «Լացի պատ»-ին առջեւ աղօթելը հաւասարազօր է Փառքի գահին առջեւ աղօթելուն, որովհետեւ, ըստ իրենց համոզումներուն, այստեղ կը գտնուին դրախտին դարպասները: Պատին առջեւ կ՛աղօթեն, որովհետեւ համոզուած են, որ պիտի լսուին իրենց բոլոր աղօթքները: Աղօթքը եւ ուխտագնացութիւնը սրբութիւն է հրեայ ժողովուրդին համար:
«Լացի պատ»-ին առջեւ աղօթքը միաժամանակ կ՛արտայայտէ ազգային արժէքներու հանդէպ հրեայ ժողովուրդին գիտակցութիւնը: Կորսնցուցածին վերատիրանալու անոնց կամքը, ունեցածը պահպանելու անոնց հաւատքն ու վճռակամութիւնը:
Կրնանք շատ տարակարծութիւններ ունենալ եբրայական աւանդութիւններուն հանդէպ: Մեզի խորթ կրնան թուիլ անոնք, յատկապէս` արաբ եւ պաղեստինցի ժողովուրդին հանդէպ անոր անիրաւութիւնները: Ոչ մէկ խօսք այդ մասին: Յօդուածս կը վերաբերի իբրեւ ժողովուրդ` ազգային արժէքները գնահատելու, ազգին շահերը պաշտպանելու, ազգային ոգին պահպանելու անոնց նախանձելի գիտակցութեան:
Թերեւս անհամեստութիւն ըլլայ բաղդատականս, սակայն կ՛ենթադրեմ, որ ուսանելի շատ բաներ ունինք սորվելիք հրեաներէն: Առաջինը` հայրենիքը ամէն բանէ վեր դասելու անոնց վճռակամութիւնը, երկրորդը` խորհրդարանական հայրենիքի անձեռնմխելիութեան գաղափարը: Այս երկուքը բաւարար դաս են Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքական բոլոր հոսանքներուն: Ճիշդ է` աշխարհի բոլոր ժողովրդավար հասարակութիւններուն մէջ ալ տեղի կ՛ունենան արտառոց դէպքեր, ժողովրդավարութեան սկզբունքներուն խորթ, անյարիր երեւոյթներ, բայց Հայաստանի քաղաքական բեմին վրայ վերջին ամիսներուն դէպքերը, խորհրդարանին մէջ տեղի ունեցող «բախումներ»-ը ներքուստ հարցում մը կ՛արթնցնեն իւրաքանչիւր հայու ենթագիտակցութեան մէջ. դէպի ո՞ւր կ՛երթայ մեր այդքան փայփայած, երազած հայրենիքը: Ժամանակը չէ՞ արդեօք, որ մենք` հայերս ունենանք մեր «Լացի պատ»-ը` քաւութիւն խնդրելու Բարձրեալէն եւ գուրգուրալու մեր ափ մը հայրենիքը: Գուցէ իւրաքանչիւր քաղաքի մէջ ստեղծուին «Լացի պատ»-եր` յանուն զգաստութեան:
Հայրենիքը հողային առուծախի բաժնետիրական ընկերութիւն չէ, սիրելինե՛ր, ո՛չ ալ մենաշնորհեալներ պահպանելու ամրոց: Գթացէք այն բիւրաւոր նահատակներուն, որոնք հայրենիքի համար տուած են եւ պիտի տան իրենց ամենաթանկը:
Այո՛, «Լացի պատ» մը, հաւանաբար, միայն զգաստութեան կոչ դառնայ մեր հայրենի քաղաքական հոսանքներուն: Խորհրդանշական պատ մը, որուն առջեւ հաւաքաբար խոստովանինք մեր մեղքերը, նոր էջ մը բանանք` յանուն մեր ապագայ սերունդներուն, յանուն մեր դարաւոր պատմութեան, ժառանգութիւններուն եւ մշակոյթին: Երդնունք կերտել հպարտութիւն ներշնչող հզօր հայրենիք:
Աս գրութեան եւ զանի գրողին նպատակը լաւ է, խոսք չուզեր: Կարդալէս վերջը միտքիս մէջը երկու կէտ ծագէցաւ. 1. ինչո՞ւ միշտ հրիա, հրիա պէտք է ըսենք. ասոնցմէ զատ օրինակ արնելիք ժողովուրդ չի՞մնաց աշխարհի վրայ: Նորէն ըսեմ, նպատակը հասկնալի է, բայց ընտրած ժողովուրդը լաւ օրինակ չէ: Իմ կարծիքովս, ճաբոնցիներէն եւ չինացիներէն ալ կրնանք շատ լաւ օրինակներ գտնել, բայց պէտք է աչքերնիս քիչ մը հերատես ընենք: Վազ անցեք միան աս հրիաներուն մէջը ամմէնն բան լաւ տեսնելէ: 2. Համաձայն չեմ որ մենք լացի պատ պէտք է ունենանք եղեր: Մէկ հատ Ծիծերնակաբերդ կը բաւէ աս նպատակին համար, մեր ուզածը շատ Սարտարապատ ունենալուն մէջն է: Հիմա, երբոր Ղարապաղին մեծ մասը ձերքէ հանեցին աս սխալ մարդիկները, Սարտարապատներ ուզելը շատ ավելի կարեւոր է: Հա, չիմորնանք, որ Երաբլուրին մէջն ալ բաւական լացող կայ եւ մենք ամմէնքնիս կը հարգենք մեր նահատակները, անոնց ընտանիքներուն ալ: