ՔՐԻՍՏ ԽՐՈՅԵԱՆ
Տուն…
Եւ «տուն» ըսելով` նկատի չունիմ քարեղէն այն քանի մը սենեակէ բաղկացած կառոյցը, որուն ամէն մէկ սենեակը մարդուս առօրեայ պահանջները յագեցնելու դեր կը կատարէ: Մարդը կար նաեւ այդ տունէն առաջ, եւ ինք տուաւ այդ տունին իմաստ, ինք կազմեց տունին ամբողջական այն պատկերը, որ այսօր ձեր միտքը կու գայ, երբ կը կարդաք «տուն» բառը:
Մարդը չունէր այսօրուան տունը, բայց ունէր «իր տունը»:
Ընտանիք…
«Ընտանիք» ըսելով ալ նկատի չունիմ այդ երկու, երեք, չորս կամ տասնեակ անդամներէ բաղկացած հաւաքականութիւնը, որ կ՛ապրի մէկ տունի մէջ:
Մենք կը ծնինք պարտադրուած ընտանիքով մը այս աշխարհին մէջ, բայց իրաւունք կ՛ունենանք կազմելու մե՛ր բաժին ընտանիքը, եւ ոչ մէկ արգելք կայ, որ օր մը անծանօթը դառնայ քո՛ւ ընտանիքիդ անդամ, եւ եթէ դառնայ, չի նշանակեր, որ պէտք է մնայ:
Եթէ բառարաններու մէջ փնտռէք այս բացատրութիւնս, անպայման սխալ պիտի համարէք, բայց եթէ նայիք հոգիներուն խորերը, կատարեալ իրաւունք պիտի տաք. այլապէս ինչո՞ւ պիտի ըլլան «ընտանի կենդանիներ», որոնք ընտանիքէդ չեն, բայց ընտանիքէդ բաժին մը կը դառնան:
Եւ բոլորս ալ տեսած ենք մեր կեանքի մէկ փուլին այդ երկուքին մէկտեղումը:
Ընկերներ եւ բարեկամներ դարձած են «ընտանիք» եւ միշտ կը դիմեն վայր մը, որ իրենց «տուն»-ը չէ:
Ընտանիք մը տուն կ՛ուզէ:
Բաւարար չէ հոգեւոր, այսօրուան միջոցներով կամ նոյնիսկ անմիջական կապը: Ընտանիքը կ՛ուզէ տուն մը, ուր կրնայ հաւաքուիլ, իմաստ տալ անձայն պատերուն եւ յիշատակներ կազմել այդ պատերէն ներս: Պատերը կրնան իրենց մէջ առնել թէ՛ նեղ, եւ թէ՛ լայն տարածութիւն, նայած` այդ ընտանիքի կապի խորութեան եւ ամրութեան:
Մեր գաղութին մէջ որքան ալ «մեծ» էր ըսեմ շրջանակս, կը մնայ նեղ, գաղութի` մատներու վրայ հաշուըւող կեդրոններուն, եւ երիտասարդի մը երթալիք յստակ քանի մը տարբերակներուն պատճառով:
Ո՛ւր ալ երթաս, միշտ միասին, անպայման կը հանդիպիս մարդու: Ակումբները եւ հայկական կեդրոնները այնտեղ կը մէկտեղէին մեզ, եւ քալելով էր, որ կ՛երթայինք ամէն տեղ եւ քալած ժամանակ աջ ու ձախ «բարեւ» կը բաժնէինք:
«Տուն»-ը եւ «ընտանիք»-ը կապուած են իրարու, եւ կորսնցնելով մէկը` շատ անգամ կը կորսնցնես միւսը, թերեւս շահիս ուրիշ մը, բայց նոյն զգացումը երբեք չես կրնար ունենալ:
Քանի՞ անգամ բանակումի ելլելով կամ եռօրեայ, քառօրեայ գործունէութիւններու մասնակցելով` շահած ենք ընկերներ, զգացած ենք անոնց մօտիկ` այդ բանակավայրերուն մէջ, եւ երբ հեռացած ենք անոնցմէ, կորսնցուցած ենք այդ կապն ու մտերմութիւնը, եւ առօրեայ մեր կեանքին մէջ դարձած են մարդիկ, որոնց թերեւս միայն բարեւենք, եւ եթէ առիթ մը տրուի խօսելու, միշտ մեզ միացնող այդ բանակումին մասին անդրադարձ մը կ՛ըլլայ: Եւ այդ բոլորը կը պատահին, որովհետեւ «տուն»-ը չկայ այլեւս…
Քանի՛ անգամ երկրէն դուրս ճամբորդելէ ետք հանդիպած եմ սուրիահայերու, որոնք թերեւս Հալէպի փողոցներուն մէջ կը խուսափին բարեւելէ, սակայն այլ երկրի մէջ իրե՛նք գալով` կ՛ողջագուրուին եւ որպիսութիւն կը հարցնեն:
Չկան այստեղ «տուն»-ն ու «ընտանիք»-ը, եւ իրենք անոր կապուած կը մնան, կը փնտռեն զանոնք այս բոլորին ընդմէջէն, նոյնիսկ` մէկ անգամուան համար:
Հիմա այդ մէկը աւելի կը զգամ այստեղ:
Ունիմ հոս ընկերներ, բայց մեզ միացնող այդ յարկը չկայ, եւ մեզ անջատող պատճառները աւելի են մեզ միացնող պատճառներէն:
Քալելով ընդհանրապէս կը շրջիմ քաղաքին մէջ, սակայն եթէ Հալէպ ծանօթներուս կը բարեւէի փողոցը, Պէյրութի մէջ թերեւս անցնին քովէս մայրուղիի վրայ, ինքնաշարժի մը մէջ, եւ ես չզգամ:
Տունս ու ընտանիքս ձգած եմ այնտեղ, հիմա նոր ընտանիքի մը յարմար տունը կը փնտռեմ, մեզ հաւաքողը, միացնողը:
Եւ այս մէկը հինին կապելու կամ անոր հետ բաղդատելու հարց չէ, պարզապէս` նորը կարգի բերելու եւ նոր փուլ մը սկսելու քայլ, որովհետեւ մարդը մարդով է մարդ:
Ու որքան ալ «տուներ» փլին եւ «ընտանիքներ» բաժնուին, այդ բոլորէն մեզի հետ թող մնայ լաւը` որպէս յուշ, եւ վատը` որպէս փորձառութիւն, իսկ քէնն ու ոխը պարզապէս ծծկեր ուժեր են, որոնք անտեղի կը քաշեն քեզմէ թափդ, կեդրոնացումդ եւ ներուժդ:
Ձեր ընտանիքները սիրով մնան, եւ «խունկ»-ը միշտ թող ծխայ ձեր տուներէն ներս:
