Քարէն Եփփէ` Հայ Որբերու Պահապան Հրեշտակը

ԲԺԻՇԿ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ

Քարէն Եփփէի մասին գրուած են քանի մը գիրքեր` դանիացի գրողներու կողմէ:

Այդ գիրքերէն մէկն է` «Քարէն Եփփէն եւ հայ ժողովուրդը. կեանք մը, կանչ մը», հեղինակութեամբ Քէյթ Ղոյստա (դանիացի գրող), տպագրուած` 2013-ի մայիսին, դանիերէն լեզուով:

Քարէն Եփփէ իր կեանքի ընթացքին գրած է գիրք մը` «Միսաք», որ 2015-ին անգլերէնի թարգմանուած է J. Kauffeldt-ի կողմէ «Misak, An Armenian life» անունով: Գիրքը հիմնականօրէն կը խօսի իր որդեգրած զաւկին` Միսաքի մասին:

Դանիացի ժողովուրդը յաւերժացուցած է Եփփէի ծառայական գործունէութիւնը`  փորագրելով անոր անունը  յիշատակի խոշոր ժայռի մը վրայ եւ զետեղելով այդ ժայռը Քարէն Եփփէի  ծննդավայրին մէջ:

Իսկ Հայաստանի կառավարութիւնը նախաձեռնութիւնը կ՛առնէ եւ խաչքար մը կը զետեղէ այս յիշատակի ժայռին մօտ:

Քարէն Եփփէի կիսանդրին նաեւ զետեղուած է Երեւանի պետական համալսարանի  մուտքին:

Քարէն Եփփէ իր կեանքը նուիրած է հայ ժողովուրդի ցեղասպանութեան զոհերու փրկութեան գործին: Ան գնահատելի ժառանգութիւն թողած է իր սիրած հայերուն` հող, ապրուստ եւ ապագայ, իսկ իր հիմնած գիւղերէն վեցը գոյութիւն ունին  այսօր: Ան իր մահէն առաջ հայանուէր փրկարար աշխատանքները դրած է ամուր հիմերու վրայ:

Հայ ժողովուրդը զինք կոչած է` «Հայ որբերու պահապան հրեշտակը»:

Իր մահէն 12 տարի ետք, 1947-ին Հալէպի Ազգային առաջնորդարանի եւ առաջնորդին` Զարեհ եպս. Փայասլեանի ջանքերով Քարէն Եփփէի հիւղաւաններու կալուածին վրայ  կը հիմնուի Հալէպի Ազգային Քարէն Եփփէ ճեմարանը:

Զարեհ եպիսկոպոսին խնդրանքին ընդառաջ երթալով` Դանիական բարեսիրական միութիւնը հայ ազգին կը նուիրէ 10.000 քառ. մեթր տարածութեամբ մեծարժէք հողը, որուն վրայ այրիանոցի համեստ բնակարաններ կային: Այս կալուածին վրայ կը  հաստատուի Ազգային Ճեմարանը Քարէն Եփփէ անունով` ի գնահատութիւն եւ յերախտագիտութիւն մեծ հայասէրին չարչարագին ծառայութեանց հանդէպ հայ ժողովուրդին:  Ուստի հալէպահայութիւնը բախտաւորութիւնը կ՛ունենայ ականատես ըլլալու Քարէն Եփփէ ճեմարանի բացման:

Ճեմարանի բացման հանդիսութեան նախագահած է Սուրիոյ հայոց թեմի բարեջան առաջնորդ Զարեհ եպս. Փայասլեան: Ան իր խօսքին մէջ ըսած է. «Այսօր Հալէպի մէջ շատ կան երկրորդական վարժարաններ` անգլիական, ամերիկեան, ֆրանսական կրթարաններ, սակայն անոնք չեն պատրաստեր ճշմարիտ եւ գիտակից հայ հանրային մարդը,  որուն այնքան պէտք ունի այսօր գաղթահայութիւնը` ազգային իր գոյութիւնը անաղարտ ու ապահով պահելու համար հազար ու մէկ յորձանքներու, փոթորիկներու դէմ: Հայ ծնողներու վրայ կը ծանրանայ պարտականութիւնը գիտակցելու այն անփոխարինելի դերին, զոր կոչուած է կատարելու հայ երկրորդական վարժարան մը` վաղուան հայ մայրերն ու հայրերը պատրաստելու համար»:

Տարիներ ետք Ճեմարանի հին հիւղաւանները կը քանդուին եւ կը կառուցուի արդիական ճեմարանը: Ան կը գործէ մինչեւ այսօր:

Քարէն Եփփէ ճեմարանի հիմնադրութիւնը դրական արձագանգ գտած է հայկական սփիւռքի զանազան գաղթօճախներու մէջ: Սփիւռքի հայութիւնը ուրախութեամբ ընդունած է հալէպահայութեան այս մեծ իրագործումը:

Քարէն Եփփէ ճեմարանը  սոսկ դպրոց մը չէ եղած, այլ` հայակերտումի եւ մարդակերտումի լուսաւոր կեդրոն մը: Ան եղած է ազգային ոգին մարմնաւորող կրթամշակութային միջնաբերդ մը: Հոն հայ աշակերտին փոխանցուած է  ազգային դաստիարակութիւն, համապարփակ ուսում եւ կրթութիւն:

Ճեմարանը սփիւռքահայութեան իրականութեան մէջ ունեցած է եւ կը շարունակէ ունենալ բախտորոշ եւ վաւերական ներկայութիւն եւ մեծ դերակատարութիւն` ազգապահպանման սրբազան գործին մէջ:

Ճեմարանը տուած է հազարաւոր շրջանաւարտներ, որոնք այսօր կը գտնուին Սուրիոյ եւ սփիւռքի զանազան հայահոծ կեդրոններու մէջ եւ կը գործեն հանրային, կրթական, եւ մշակութային ու այլ բնագաւառներու մէջ: Անոնք մեծ ներդրում ունեցած են  հայապահպանման սրբազան գործին մէջ: Ճեմարանը տուած է սփիւռքին բազմահազար ուսուցիչներ, մտաւորականներ, նշանաւոր ազգային գործիչներ եւ հրապարակագիրներ:

Քարէն Եփփէ ճեմարանը հիմնադրութենէն մինչեւ օրս արժանացած է Սուրիոյ հայոց թեմին Ազգային առաջնորդարանին եւ իրերայաջորդ ազգային իշխանութիւններուն ամբողջական հոգատարութեան եւ նիւթական ու բարոյական օժանդակութեան: Հալէպահայութիւնը միշտ նեցուկ կանգնած է Ճեմարանի գոյութեան, յարատեւութեան, վերելքին եւ բարգաւաճումին` հաւատալով նորահաս սերունդի հայեցի դաստիարակութեան անոր անժխտելի դերակատարութեան:

Փա՛ռք ու պատիւ Ազգային Քարէն Եփփէ Ճեմարանին:

Յաւերժ խաղաղութիւն` հայ որբերու պահապան հրեշտակ Քարէն Եփփէի հոգիին:

Մոնրէալ, 20 յուլիս 2020
(Շար. 2 եւ վերջ)

———————-

Օգտագործուած աղբիւրներ`

1. Հայրունի, Աշոտ Ն., «Վէմ» համահայկական հանդէս, հոկտեմբեր-դեկտեմբեր 2017 եւ յունուար-մարտ 2018, Երեւան:
2. Հայկական ուսումնասիրութիւնների Անի կեդրոն, «Քարէն Եփփէ` նրա ջանքերով գերութիւնից ու ստրկութիւնից փրկուել է 2000 հայ կին», Երեւան:
3. «Ռատիօ Վատիկան», հայերէն հաղորդում, «Քարէն Եփփէն եւ հայ որբուկները», 13 յունիս 2019:
4. Karen Jeppe Վիքեբետիա հանրագիտարան:
5. Jeppe, Karen, «Misak, An Armenian life» (Gomidas Inst. 2015), translated, edited and introduced by J. Kauffeldt:
6. Garivo network, «Karen Jeppe, a righteous woman for the Armenians».
7. Eva Lous, «The Danish peace academy, Karen Jeppe, Denmark’s first peace philosopher», 2003.
8. UWC, Dilijan College, «Karen Jeppe, Danish missionary and social worker».
9. Matthias Bjenlund, Karen Jeppe, AAGE Meyer Bene-dictsen and the Ottoman Armenians, National survival in imperial and colonial settings, Danish institute for study abroad, January 2008.