Ի՞նչ Գիտենք Ձիւնին Մասին
Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ
Ձմրան մեր լեռները կը ծածկուին խորհրդաւոր, ճերմակ վերարկուով մը: Սակայն, մենք ի՞նչ գիտենք ձիւնէ այդ վերարկուին մասին:
***
– Ինչո՞ւ կը ձիւնէ
Անձրեւին նման, ձիւնն ալ կը կազմուի ամպերուն մէջ` ջուրի շոգիով: Արեւուն ճառագայթներէ տաքցած ջուրը կը շոգիանայ եւ դէպի երկինք կը բարձրանայ ծովերէն, լիճերէն, գետերէն եւ ուրիշ աղբիւրներէ` ամպերլը կազմելու համար: Այս ձեւով օդին մէջ կախուած այս ջուրը պէտք ունի երկու շատ ճշգրիտ պայմաններու ձիւնի վերածուելու համար. նուազ աստիճանի ջերմաստիճան, 0-էն -16-ի միջեւ, եւ փոքրիկ մասնիկներու ներկայութեան, ինչպէս` փոշի, աւազ, մոխիր եւ այլն: Ցուրտին ազդեցութեան տակ ջուրի շոգին ուղղակիօրէն կը վերածուի սառի մանր բիւրեղներու, առանց անցնելու հեղուկի վիճակէն: Ապա այս բիւրեղները կը կառչին մանր մասնիկներու, կը կուտակուին եւ կամաց-կամաց կը մեծնան մինչեւ կազմեն ձիւնի փաթիլները: Վերջապէս, իրենց ծանրութեան պատճառով, այս փաթիլները ամպերէն կ՛իյնան: Եթէ ամպին եւ գետնին միջեւ ջերմաստիճանը բաւական պաղ է, փաթիլները չեն հալիր եւ կը հասնին մեզի:
– Ինչո՞ւ փաթիլները ունին աստղի ձեւ
Ձիւնի փաթիլները իրենց ձեւը կը պարտին իրենց բաղադրութեան տարրերուն` ջուրի մասնիկները, որոնք ճանչցուած են իրենց H2O քիմիական բաղադրութեամբ: Երբ այս մասնիկները բիւրեղներու կը վերածուին, անոնք իրարու կը միանան կորիզի մը միջոցով` վեցանկիւն մը կազմելով: Ապա ջուրի ուրիշ մասնիկներ պիտի խմբուին վեցանկիւնին իւրաքանչիւր կողմին վրայ` ճիւղեր կազմելով: Այս պատճառով է, որ փաթիլները աստղերու կը նմանին: Սակայն բոլոր փաթիլները ճիշդ նոյն ձեւը չունին: Անոնց ձեւը կախեալ է ջերմաստիճանէն: Երբ օդը 0-էն – 4-ի միջեւ է, փաթիլները կը նմանին տափակ պնակներու, իսկ – 4-էն – 6-ի միջեւ ջերմաստիճանի պարագային անոնք կը ստանան ասեղի ձեւ:
– Ինչո՞ւ ձիւնը ճերմակ է
Այս հարցումին պատասխանը լոյսն է: Փաթիլները կազմող սառած ջուրի մանր բիւրեղները թափանցիկ են: Անոնք իրենց վրայ ինկող լոյսը ետ կը ղրկեն, զայն ծծելու փոխարէն, ինչպէս կը պատահի
ընդհանրապէս մեզի շրջապատող տարրերուն պարագային: Իսկ լոյսին մէջ գոյութիւն ունին բազմաթիւ գոյներ: Երբ լոյսը կը ցոլացուի, այսինքն «ետ կը ղրկուի», այս գոյները իրարու կը խառնուին եւ ճերմակ կու տան:
– Կարելի է՞ ձիւնը ուտել
Հաւանաբար դուն` բերանդ մեծ բացած, ուզած ես փաթիլները համտեսել: Սակայն ձիւն ուտելը շատ լաւ գաղափար մը չէ: Նախ եւ առաջ զայն կազմող ջուրը կորսնցուցած է իր հանքային նիւթերը: Իսկ առանց հանքային նիւթերու մեծ քանակով ջուր խմելը կրնայ առողջապահական հարցեր յառաջացնել: Ասոր կողքին, չմոռնանք նաեւ, թէ ամպերէն իյնալու ընթացքին փաթիլները կրնան հաւաքել օդը ապականող նիւթեր, որոնք կրնան վնասակար ըլլալ մեր մարմնին: Անշուշտ երբեմն ձիւնի քանի մը փաթիլ ուտելը վտանգաւոր չէ, սակայն նախընտրելի է խուսափիլ:
Գիտէի՞ր, Թէ
13 յունուարին Ալճերիոյ Սահարա անապատին մէջ ձիւնը ծածկած է աւազաբլուրները: 42 տարիներու ընթացքին ասիկա չորրորդ անգամն է, որ աշխարհի այդ շրջանին մէջ կը ձիւնէ, սակայն այս երեւոյթը սկսած է
յաճախակի դառնալ, եւ երրորդ անգամն է, որ կը պատահի 2017-էն ի վեր:
Ըստ գիտնականներու, այդ շրջանին մէջ օդին պաղիլը կրնայ աշխարհի կլիմայի ընդհանուր տաքութեան անսպասելի հետեւանքներէն մէկը ըլլալ: Արդեօք Սահարան դահոյկ ընելու կեդրոնի՞ մը պիտի վերածուի:
Հետաքրքրական
– 1959 թուականին Պրազիլի Սաօ Փաոլոյի բնակիչները դժգոհ էին ընտրութիւններու ներկայացուած անուններու ցանկէն: Հետեւաբար, մօտաւորապէս 100 հազար քաղաքացիներ թեկնածուի մը անունը գրելու փոխարէն դրին ռնգեղջիւրի մը անունը: Քաքարէքօ ռնգեղջիւրը Սաօ Փաոլոյի կենդանաբանական պարտէզին փոխ տրուած ռնգեղջիւր մըն էր. ան կրցաւ 11 տարբեր կուսակցութիւններու թեկնածուներուն դէմ յաղթել, սակայն, հակառակ այս յաղթանակին, անոր հրաման չտրուեցաւ ստանձնել իր նոր պաշտօնը:
– Շուէտի Ատրէրսլով քաղաքի մեծամասնութեամբ դեղին մասերով բնակիչներուն մազերը յանկարծ սկսան կանանչ գոյն ստանալ, երբ անոնք փոխադրուեցան իրենց նոր տուները: Փնտռտուքներէ ետք յանցաւորը գտնուեցաւ` չպահպանուած պղինձէ ջուրի խողովակները: Տաք ջուրը, պղինձի մասնիկներ հետը տանելով, ներկած է շուէտացիներուն մազերը, երբ անոնք լուացած են զանոնք:
– 2014 յունուարին Ճափոնի Թոքիօ քաղաքին մէջ բացուեցաւ միայն Քիթ-քաթ քաղցրեղէնի յատկացուած առաջին խանութը: Ճափոնցիները շատ կը սիրեն այս քաղցրեղէնը, որուն կարգ մը տեսակները կարելի է գտնել միայն Ճափոնի մէջ, ինչպէս` կարմիր գետնախնձորով, կասիայով, ուասապիով, կանաչ թէյով եւ նոյնիսկ եւրոպական պանիրի համ ունեցող Քիթ-քաթներ:
– Պելճիքայի Պրուժ քաղաքին մէջ հայր ու որդի Էտի եւ Սէտրիք Վան Պէլ 2013-ին բացին տապկուած գետնախնձորին նուիրուած աշխարհի առաջին թանգարանը: Այս թանգարանը կը գտնուի քաղաքին ամէնէն հին շէնքին մէջ եւ կը պարունակէ տապկուած գետնախնձորի հետ կապ ունեցող մօտաւորապէս 400 առարկաներ եւ արուեստի գործեր, ինչպէս նաեւ այս ուտելիքին պատմութեան մասին տեղեկութիւններ: Անշուշտ, թանգարանը այցելողները առիթը ունին համտեսելու տապկուած գետնախնձորներու տեսակներ…
Ժամանց
