Յիշեցում (Ընկերներուս)

ՀԱՅԿԱԶՈՒՆ

Եթէ կրնաս…
Յաղթանակէն ետք հանդիպիլ պարտութեան…
Եւ անտրտունջ, առանց երբեք ողբալու 
վերսկսիլ ծայրէն ամէն ինչ կրկին …
Եւ դիմանալ, երբ մեռած է ամէն բան
բացի կամքէն, որ կը մնայ մէջդ վառ …
այն ատեն Մա՛րդ ես, տղաս:

ՌՈՒՏԻԱՐՏ ՔԻՓԼԻՆԿ
Թարգմանեց` Մ. ԻՇԽԱՆ
(Հատուածներ)

Մէկ ամիս անցած է:

Մէկ ամիս, եւ բոլորդ գիտէք` ինչե՜ր զգացի այդ օրերունը նթացքին. գիտէք, որովհետեւ նոյն բաները դո՛ւք ալ զգացիք:

Մեծ, ահաւոր կորուստներու բնորոշ զգացումները: Նախ` չհաւատալ, ետքը` յուսալ, որ թիւրիմացութիւն կամ սխալ մը կայ. ապա յուսալ, որ հրաշքով բան մը կը փոխուի, յետոյ կու գայ գլխուն ուժգին հարուած ստացածի, կորսուած, շուարած վիճակը:

Այնուհետեւ, մէկ ամիսէ ի վեր, ամբողջ շրջապատէս կը լսեմ ողբ ու կոծի, լացակումաց, աղիողորմ արտայայտութիւնները յուսահատութեան:

Մին շեշտը կը դնէ կորսուած նորափթիթ կեանքերուն, միւսը ձեռքէ գացած դրախտավայրին կամ հարստութիւններուն վրայ: Ոմանք, շատեր, նոյնիսկ կ՛ափսոսան այդ տարածքները շէնցնելու նուիրատուութիւններուն վրայ:

Եւ այսպէս շարունակ` ափսոսանք, ողբ ու կոծ եւ ամբողջական յուսահատութիւն:

Չեմ թաքցներ, ձեզմէ լաւը չեմ, ե՛ս ալ այդ յուսահատութեան փուլը, օրերը ապրեցայ:

Բայց…

Բայց զիս փրկեցին եւ մէկ-երկու օր ետք այդ հոգեվիճակէն դուրս բերին երկու մահկանացու եւ երեք անմահ:

Առաջին մահկանացուն երէց ընկեր մըն է, որուն հետ զրոյցիս ընթացքին ըսաւ, որ Արցախէն տեղահանուածներու պատկերը յիշեցուց ցեղասպանական տեղահանութեան լուսանկարները: Բայց շուտով իմ սպասած ողբուկոծին տեղ աւելցուց, որ վայրկեան չկայ կորսնցնելիք, շուտով կու գայ Հայաստանի անողոք ձմեռը եւ այդ գաղթականներուն հոգալ է պէտք:

Երկրորդը աղջնակս է, որուն արտայայտութիւնները զայրոյթ, ցասում, կատաղի ատելութիւն կը ժայթքեն քաղաքակիրթ աշխարհի եւ միջազգային կազմակերպութիւններուն, քիչ մը աւելի` թուրք-ազերիներուն եւ ա՛լ աւելի` դաւաճաններուն հասցէին:

Եւ այն պահուն, երբ շրջապատս կը յիշեցնէր տարաբախտ ազգիս բոլոր սեւ էջերը, յիշեցի, նաեւ, որ նոյն այս ազգը Հայասպանութենէն երեք տարի ետք վերականգնեց վեց դարէ կորսուած պետականութիւնը:

Յիշեցի քրիստափորեան «Յարատեւ կռիւ»-ի մասին անհամար հրատարակութիւնները, ռոստոմեան կամքի մասին անհամար դասախօսութիւններն ու երգերը:

Չկարդացուող լոզու՞նգ դարձաւ «Յարատեւ կռիւ»-ը: Օտարալեզո՞ւ դարձաւ ռոստոմեան կամքի մասին երգը:

Եթէ Արարատի ոչխարները եղած ենք դարեր, ապա այդպիսին ըլլալէ դադրեցանք 130 տարիներ առաջ, Գէորգ Չաւուշներուն, Թեհլիրեաններուն ու Լիզպոնի ողջակէզներուն հետ:

Ժամանակ չկայ ողբ ու կոծով կորսնցնելու:

Որդեկորոյսներ, այրիներ ու որբեր կան, արիւնլուայ արիւնակիցներ եւ անպատսպար գաղթականներ, որոնք  օգնութեան կարիք ունին: Գիւղ ու քաղաքներ կան վերաշինելու: Բանակ կայ վերականգնելու: Հողեր կան կրկին ազատագրելու: Վրէժ կայ լուծելու:

Հայրենիք կայ փրկելու: Ապագա՛յ կայ կերտելու:

Ժամանակ չկայ կորսնցնելու, եւ յուսահատութեան փոխարէն` կատաղի մոլեգնութեամբ գործի պէտք է լծուիլ:

Առաջին պարտութիւնը չէ, առաջին աղէտն ու ողբերգութիւնը չէ:

Այս դժոխային պահերուն չմոռնա՛նք յարատեւ կռիւի քրիստափորեան պատգամը, անկոտրում կամքի ռոստոմեան օրինակը:

Եւ, եթէ պէտք է, Մուշեղ Իշխանի այդ թարգմանութենէն յիշե՛նք գլխագիր Մարդ եւ գլխագիր Ազգ կոչուելու իրաւունքը ստանալու անհրաժեշտ տուեալները:

9 դեկտեմբեր 2020