Երէկ` ուրբաթ, 23 հոկտեմբեր 2020-ին Արցախեան տագնապը ունեցաւ թէ՛ ռազմական եւ թէ՛ դիւանագիտական աշխուժութիւնը: Թէեւ Հայաստանի պաշտպանութեան նախարարութեան ներկայացուցիչ Արծրուն Յովհաննիսեան իր հերթական մամլոյ ասուլիսին ընթացքին ըսաւ, որ Արցախի վրայ Ազրպէյճանի սանձազերծած լայնածաւալ պատերազմի առաջին օրերուն հետ բաղդատելով շփման գիծին մէջ կրակի խտութիւնը նուազած է, սակայն, մօտաւորապէս նոյն ժամերուն` երեկոյեան, Արցախի նախագահի մամլոյ բանբեր Վահրամ Պօղոսեան յայտարարեց, որ Ազրպէյճանի զինուած ուժերը հրթիռակոծած են Ստեփանակերտը եւ ան Դիմատետրի իր էջով նշեց, թէ Արցախի պաշտպանութեան բանակը շատ շուտով պիտի տայ հրթիռակոծման պատասխանը:
Իսկ Միացեալ Նահանգներու մէջ տեղի ունեցած Հայաստանի արտաքին գործոց նախարար Զոհրապ Մնացականեանի դիւանագիտական հանդիպումներէն առաջ, Արցախի նախագահ Արայիկ Յարութիւնեան բաց նամակ յղեց Ռուսիոյ նախագահ Վլատիմիր Փութինին:
Միւս կողմէ Հայաստանի նախագահ Արմէն Սարգսեան 22 հոկտեմբերին Ֆրանսայի մէջ նախագահ Էմանուէլ Մաքրոնին հետ ունեցաւ հանդիպում, որուն ընթացքին քննարկուեցան Լեռնային Ղարաբաղի տագնապը: Նոյն ընթացքին, Ֆրանսայի նախագահը հեռաձայնային հաղորդակցութիւններ ունեցաւ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանին եւ Ազրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւին հետ:
Արայիկ Յարութիւնեանի Բաց Նամակը`
Ռուսիոյ Նախագահ Փութինին
Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Արայիկ Յարութիւնեան բաց նամակով դիմեց Ռուսիոյ նախագահ Վլատիմիր Փութինին` անկէ խնդրելով գործադրել բոլոր կարելի ջանքերը ազրպէյճանական-արցախեան տագնապի գօտիին մէջ պատերազմը դադրեցնելու եւ քաղաքական գործընթացներու վերսկսելու:
Ստորեւ` նամակին ամբողջութիւնը.
«Մեծարգոյ Վլադիմիր Վլադիմիրի,
Արցախ-Ռուսաստան առնչութիւնները դարերի պատմութիւն ունեն: Ռուսաստանը արցախցիների պատմական յիշողութեան մէջ ընկալւում է որպէս եղբայրական երկիր, որը մշտապէս, բոլոր դժուարին իրավիճակներում ձեռք է մեկնել հայութեան այս հատուածին:
Արցախ-Ռուսաստան առնչութիւններն ամենաուղիղ կերպով իրականացուել են յատկապէս Արցախի մելիքութիւնների եւ մելիքական տների ծաղկուն շրջանում, որի մասին փաստական վկայութիւնները բազմաթիւ են:
Մէկ հարիւրամեակից աւելի (19-րդ դարում եւ 20-րդ դարի 10-ական թթ.) Ղարաբաղը գտնուել է ցարական Ռուսաստանի կազմում: Այդ պատմական ժամանակաշրջանը Ղարաբաղի համար նշանաւորուել է երկարատեւ խաղաղութեամբ, հայրենադարձութեամբ եւ տնտեսական զարգացմամբ: Զարգացել է նաեւ մշակութային կեանքը: Յատկանշական է, որ 19-րդ դարի երկրորդ կէսից Արցախի վարչաքաղաքական կենտրոն Շուշին դարձել էր Անդրկովկասի հոգեւոր, մշակութային եւ տնտեսական կարեւոր կենտրոններից մէկը:
Նոյն պատմաշրջանում Ռուսական կայսրութեան ռազմաքաղաքական եւ հասարակական կեանքում առաջնային դերակատարութիւն է ունեցել արցախահայութեան մի ողջ համաստեղութիւն` Վալերիան Մատաթով, Յովհաննէս Լազարեւ, Լազար Սերեպրեակով, Միքայէլ Լոռիս-Մելիքով, Վասիլի Պեհպութով եւ ուրիշներ:
Այդ առնչութիւնները շարունակուել են նաեւ խորհրդային շրջանում: Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար մարզից եւ պատմական Արցախից Հայրենական մեծ պատերազմին մասնակցել է շուրջ 90 հազար հայորդի, որոնց կէսը իրենց կեանքն են նուիրաբերել հայրենիքի պաշտպանութեան գործին: Մէկ շնչի հաշուով Խորհրդային Միութեան հերոսների եւ մարտական «Փառքի շքանշան»-ի ասպետների քանակով Արցախը ԽՍՀՄ-ում զբաղեցնում էր առաջատար տեղերից մէկը:
ԽՍՀՄ հայազգի հինգ մարշալները արմատներով Արցախից էին` Յովհաննէս Բաղրամեանը, Իւան Իսակովը, Համազասպ Բաբաջանեանը, Արմենակ Խանփերեանցը (Սերգեյ Խուտեակով), Սերգեյ Ագանովը: Իրենց զօրավարական տաղանդով փայլել են 30-ից աւելի գեներալներ ու հազարաւոր սպաներ:
Արմատներով Արցախից էին Անաստաս եւ Արտեոմ Միկոյեանները, Իւան Թեւոսեանը, Անդրանիկ Իոսիֆեանը, Նիկոլայ Ենիկոլոպովը, Միքայէլ Թարիւերդիեւը եւ բազմաթիւ այլ երախտաւորներ:
Արցախ-Ռուսաստան սերտ առնչութիւնները շարունակւում են ցայսօր: Ռուսաստանաբնակ մօտ 3 միլիոն հայերի մի պատկառելի մասը Արցախից է, որոնց թւում շատ են նաեւ 1980-ական թթ. վերջին եւ 1990-ական թթ. ազրպէյճանական ցեղասպան եւ ցեղային զտումների քաղաքականութեան հետեւանքով Արցախից բռնի տեղահանուածները:
Կը ցանկանայի յատուկ շեշտել, որ ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան կարգաւորման բոլոր փուլերում Ռուսաստանն իրացրել է միջազգային իրաւունքով սահմանուած ուժի կամ ուժի սպառնալիքի չկիրառման եւ հակամարտութիւնների խաղաղ կարգաւորման սկզբունքի օգտին ունեցած գործելակերպը: Ազրպէյճանա-ղարաբաղեան հակամարտութեան կարգաւորման գործընթացում Ռուսաստանն հանդէս է գալիս թէ՛ ԵԱՀԿ Մինսքի խմբակի համանախագահութեան ձեւաչափում եւ թէ՛ առանձին դերակատարութեամբ: Արցախի Հանրապետութիւնը բարձր է գնահատում Ռուսաստանի միջնորդական ջանքերը, ակտիւ դերակատարութիւնը եւ որոշիչ առաքելութիւնը հակամարտութեան կարգաւորման բոլոր փուլերում` յատկապէս, 1994 թ. հրադադարի եռակողմ համաձայնագրի ձեռքբերման գործում: Ռուսաստանն որոշիչ դերակատարութեամբ հանդէս եկաւ նաեւ ազրպէյճանաղարաբաղեան հակամարտութեան սրման հերթական փուլում` 2016 թ. ապրիլի 5-ին` Ռուսաստանի միջնորդութեամբ Մոսկուայում ձեռք բերուեց պայմանաւորուածութիւն ռազմական գործողութիւնները դադարեցնելու եւ հրադադարը վերականգնելու մասին` համաձայն 1994 թ. հրադադարի հաստատման համաձայնագրի:
Բարձր ենք գնահատում Ռուսիոյ եւ անձամբ ձեր դիւանագիտական գործուն ջանքերն` ուղղուած Ազրպէյճանի կողմից Արցախի դէմ սանձազերծուած ագրեսիան եւ լայնածաւալ պատերազմը կանգնեցնելուն: Ուզում եմ նաեւ Ձեզ տեղեկացնել, որ Արցախի Հանրապետութիւնում եւ ողջ հայութեան շրջանում մեծ արձագանգ են ստացել «Վալտայ» ակումբում ձեր ելոյթում հնչած առարկայական գնահատականները ստեղծուած իրավիճակի մասին:
Դուք նշել էք ձեր ելոյթում. «Այս հակամարտութիւնը սկսուեց ոչ թէ որպէս միջպետական հակամարտութիւն եւ տարածքների համար պայքար, այն սկսուեց ցեղային դիմակայութիւնից: Ցաւօք, սա փաստ է. Սումկայիթում, ապա Լեռնային Ղարաբաղում հայ ժողովրդի դէմ դաժան յանցագործութիւններ էին իրագործուել: Եւ այս ամէնը մենք պէտք է հանրագումարում հաշուի առնենք»: Դժբախտաբար, այս ցեղասպան քաղաքականութիւնն Ազրպէյճանը շարունակում է առ այսօր:
Մեծարգո՛յ Վլադիմիր Վլադիմիրի,
Դուք այն անհատականութիւնը եւ պետութեան ղեկավարն էք, ով ունի հսկայական հեղինակութիւն աշխարհում եւ մեր տարածաշրջանում: Հաշուի առնելով այդ ամէնը, խնդրում ենք ձեզ գործադրել բոլոր հնարաւոր ջանքերն ազրպէյճանաղարաբաղեան հակամարտութեան գօտում պատերազմի դադարեցման եւ քաղաքական գործընթացների վերսկսման ուղղութեամբ»:
Ազրպէյճանական Կորուստներ
Արցախի դէմ 27 սեպտեմբերէն սանձազերծած լայնածաւալ յարձակման եւ ռազմական գործողութիւններուն պատճառով Ազրպէյճան ունեցած է կենդանի ուժի 6539 կորուստ:
Հայկական միասնական տեղեկատուական հարթակը հրատարակած է ազրպէյճանական կորուստներու նոր տուեալներ, որոնց համաձայն, հակառակորդը կորսնցուցած է ընդհանուր առմամբ 206 անօդաչու թռչող սարք, 16 ուղղաթիռ, 24 ինքնաթիռ, 588 զրահամեքենայ, 4 ՏՕՍ:
Վերջին օրուան ընթացքին խոցուած է 4 անօդաչու սարք, 8 զրահամեքենայ, կայ 80 զոհ. այս տուեալներն արդէն ներառուած են ընդհանուր թիւերուն մէջ:
– Հայաստանի արտաքին գործոց նախարար Զոհրապ Մնացականեանը «Սի.Էն.Էն.» պատկերասփիւռի կայանէն բարձրաձայնած է Ազրպէյճանի զինուած ուժերուն կողմէ Արցախի բնակավայրերու թիրախաւորման մասին:
«Երբ մենք այստեղ ենք` Ուաշինկթընի մէջ, երբ մենք կը փորձենք ամրապնդել հրադադարի պայմանաւորուածութիւնը, խաղաղ լուծման վերադառնալ, մենք կը ստանանք Հայաստանէն ու Լեռնային Ղարաբաղէն հաղորդագրութիւններ, որ քաղաքացիական բնակավայրերը` Ստեփանակերտը, Մարտունին, Հատրութը կրկին կը թիրախաւորուին Ազրպէյճանի զինուած ուժերուն կողմէ: Քաղաքացիներ կը զոհուին», ըսած է Մնացականեան: Նախարարը աւելցուցած է, որ կան անվտանգային գիծեր, որոնց չըլլալու պարագային Արցախի ժողովուրդը պիտի կանգնի ցեղային զտման սպառնալիքի դիմաց:
– Աշխարհի մէջ ցեղասպանութեան վտանգի գնահատումով զբաղող հեղինակաւոր «Genocide Watch» կազմակերպութիւնը Ազրպէյճանին «շնորհած է» ցեղասպանութեան սպառնալիքի 9-րդ` բնաջնջում եւ 10-րդ` ժխտողականութիւն աստիճանները: Ըստ «Արմէնփրես»-ի, Genocide Watch-ն կ՛անդրադառնայ 27 սեպտեմբերին Ազրպէյճանի կողմէ Արցախի վրայ սանձազերծած պատերազմին եւ կ՛ըսէ. «ՄԱԿ-ի Ապահովութեան խորհուրդը պէտք է պահանջէ, որ Ազրպէյճան դադրեցնէ բոլոր յարձակողական գործողութիւնները Արցախի Հանրապետութեան վրայ եւ կրակի դադրեցման հրաման տայ»:
After Lenin “Sacrificing Armenia”, it took 100 years, 1st time A Prominent diplomat Jhirinovsky openly ADMITS that “WE GAVE” (1920-1921) from 1st FREE ARMENIAN REUBLIC, KARS,ARDAHAN,NAKHICHEVAN,NAGORNO KARABAGH,DJAVAKH,(60% 42,000 squ.km.LAND) to TURKEY, AZERBAIJAN & GEORGIA..This UNUSUAL DISMEMBERMENT,of NATURAL GEOGRAPHICAL FORTRESS DESTRUCTION, (like 1000 years back by BYSZANCE Empire similar ACT, leading 15th century fall to Ottomans),CREATING actual MONSTER,INTERNATIONAL BIG HEAD ACHE, Probably STARTER of WW3, by ASSOCIATING WITH INTERNATIONAL TERRORIST GROUPS penetrating even RUSSIA, occupying Stalingrad and more, thanks to UNWISE Lenin, Trotsky, Stalin SACRIFICING Armenia,by giving OTHER’S LAND UNLAWFULLY :: A CRIME MORE THAN GENOCIDE BY OTTOMAN EMPIRE and FREE OF CHARGE !!!! IS OBLIGED TO CORRECT SOON, WHEN POSSIBLE NOW, THAN NEVER, IF IS READY TO ACCEPT 1000 years back, MISTAKE, BAD CONSEQUENCES REPETITION, IN HISTORY BOOKS, AS PROOF…