«Մենք կռիփը Դիտարկում Ենք Որպէս Կեանքի Մաս, Իսկ COVID-19ը՝ Ահաբեկչական Գործողութեան Նման Մի Բան»
Վարեց՝ ՍԻՒԶԱՆՆԱ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
Մինչ աշխարհի տասնեակ հետազօտական խմբեր պայքարում են COVID-19ի դէմ առաջին պատուաստանիւթը ստեղծելու համար, Փետրուարի վերջին ԱՄՆ Մասաչուսեթս նահանգի «Մոդեռնա» կենսատեխնոլոգիական ընկերութիւնը յայտարարեց, որ ԱՄՆի Ալերգիայի եւ վարակիչ հիւանդութիւնների ազգային ինստիտուտ է առաքել իր կլինիկական պատուաստանիւթերի առաջին խմբաքանակը, որը կոչւում է mRNA-1273՝ ուսումնասիրութեան ծրագրուած առաջին փուլում օգտագործելու համար:
Պատուաստանիւթը փորձարկուելու է Վաշինգտոն նահանգի Սիեթլ քաղաքում գտնուող Kaiser Permanente առողջապահութեան հետազօտական ինստիտուտում, 45 առողջ անձանց վրայ:
«Մոդեռնա»ի հետազօտողները առաջինն են ստեղծել mRNA տեխնոլոգիայի միջոցով փորձարկմանը պատրաստ պատուաստանիւթեր: Ընկերութիւնն օգտագործում է սուրհանդակ RNA (mRNA) գենետիկ նիւթի ձեւ՝ անձի բջիջներին ցուցումներ տալու համար: Այս տեղեկատուութիւնից բջիջները պահանջում են անհրաժեշտ հակամարմիններ՝ վիրուսներից պաշտպանուելու համար: Այլընտրանքօրէն, հրահանգները կարող են օգտագործուել նաեւ բջիջներին յանձնարարելու սպիտակուցներ արտադրել, որոնք պակասում են որոշ հիւանդութիւնների դէպքում:
Հասկանալու համար «Մոդեռնա»ի յաջողութիւնների հիմքում ընկած աշխատանքը, «Սիվիլնեթ»ից Սիւզաննա Պետրոսեանը զրուցել է ընկերութեան հիմնադիր եւ նախագահ, դոկտոր Նուպար Աֆէյեանի հետ, որը Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի (MIT) հոգաբարձուների խորհրդի անդամ է: Աֆէյեանը բարերար է, «Աւրորա» մարդասիրական մրցանակաբաշխութեան համահիմնադիր:
ՍԻՒԶԱՆՆԱ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ.- Եթէ փորձարկումները յաջող աւարտուեն, ո՞րն է պատուաստանիւթի հաստատման եւ մատչելիութեան իրատեսական ժամկէտը: Եւ, նման ճգնաժամերի ժամանակ, արդեօք արագանո՞ւմ են ընթացակարգերը:
ՆՈՒՊԱՐ ԱՖԷՅԵԱՆ.- Իսկապէս, կլինիկա մուտքի արագութիւնը եղել է աննախադէպ: Անորոշութիւն կայ այն հարցի շուրջ, թէ ինչ է լինելու դրանից յետոյ: Մենք մի քանի օրից փորձարկելու ենք նմոյշները առողջ կամաւորների վրայ: Առաջին փուլը զուտ նայում է, թէ արդեօք առողջ մարդկանց համար դա անվտա՞նգ է, որից յետոյ այն փորձարկուելու է աւելի մեծ խմբի վրայ, որը կը լինի երկրորդ փուլը: Դա կը տեւի մի քանի ամիս:
Այնտեղ դուք փորձում էք տարբեր փոփոխականներ, մասնաւորապէս՝ թէ որն է առաւել արդիւնաւէտ դոզան (չափը-Խմբ.), որն ստեղծում է ուժեղ իմունային (վարակամերժութեան-Խմբ.) պատասխան: Միայն երրորդ փուլում է, որ փորձարկւում են հազարաւոր մարդիկ: Հազարաւոր մարդկանց վրայ փորձարկման երկու հիմնական պատճառ կայ: Մէկը՝ համոզուել, որ այն լայնօրէն անվտանգ է, ոչ միայն 10, 20 մարդու համար: Երկրորդ պատճառն այն է, որ հարկաւոր է որոշակի քանակութեամբ մարդիկ վիրուսի ազդեցութեան գօտում՝ երաշխաւորելու, որ գոնէ նրանցից ոմանք կարող են շփում ունեցած լինել վիրուսի հետ, որպէսզի հնարաւոր լինի տեսնել բուժման ազդեցութիւնը: Այսինքն, եթէ բնակչութեան 10 տոկոսը ենթարկուէր վիրուսի ռիսկին (վտանգին-Խմբ.), ապա աւելի փոքր փորձարկում կարուէր: Բայց քանի որ թուերը դեռեւս բաւականին փոքր են որպէս բնակչութեան տոկոս, պէտք է փորձարկուի մեծ թուով մարդկանց վրայ:
Թայմինգը (ժամանակը-Խմբ.) բարդ է որոշել: ԱՄՆ իշխանութիւնները, որոնց հետ մենք համագործակցում ենք, այդ թւում դոկտոր Էնթոնի Ֆաուչին, որը Ալերգիայի եւ վարակիչ հիւանդութիւնների ազգային ինստիտուտի ղեկավարն է, ասում են, որ փորձարկումները տեւում են 12-18 ամիս: Արտակարգ իրավիճակներում պէտք է մտածել այն մասին, թէ ի՛նչ կարելի է անել յատկապէս բնակչութեան խոցելի խմբերի համար, ինչպիսիք են առողջապահական աշխատողները կամ առողջութեան այլ բարդութիւններ ունեցող անձինք, որոնք ենթակայ են վիրուսը կրելուն: Նման դէպքերում մարդիկ ուզում են փորձել ամէն ինչ, բայց կայ իրական վտանգ, որ ոչ միայն կարող են լինել անյայտ հետեւանքներ, այլեւ որ այն իսկապէս վտանգում է այն թերապեւտիկ թերապիայի մեթոդաբանութիւնը, որը ոչ ոք չի ցանկանում ձախողել՝ շտապելով:
ՍԻՒԶԱՆՆԱ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ.- «Մոդեռնա»ն պատուաստանիւթը ստեղծեց COVID_19 վիրուսի գենետիկ (ծագումնաբանական-Խմբ.) յաջորդականութիւնը ստանալուց 42 օր յետոյ: Ինչպիսի՞ն էին այդ 42 օրերը կուլիսներում:
ՆՈՒՊԱՐ ԱՖԷՅԵԱՆ.- «Մոդեռնա»ի թիմը, որն ունի գիտական եւ արտադրական մեծ բաժիններ, աշխատել է անընդմէջ ու ցուցաբերել մեծ նուիրուածութիւն՝ արագ առաջ անցնելու համար: Մեզ համար լաւ նորութիւնն այն էր, որ մեր թիմը համագործակցում էր Առողջապահութեան ազգային ինստիտուտի թիմի հետ՝ այլ կորոնավիրուսային պատուաստանիւթերի շուրջ: Օրինակ, մենք նրանց հետ աշխատում էինք Մերձաւոր Արեւելքի շնչառական համախտանիշի (MERS) պատուաստանիւթի վրայ՝ օգտագործելով նոյն mRNA տեխնոլոգիան (արհեստագիտութիւնը-Խմբ.): Այնպէս որ, մենք զրոյից չենք սկսել, լաւ յարաբերութիւններ ունէինք եւ դրա շնորհիւ կարողացանք արագ առաջ շարժուել:
Միւս հետաքրքրական փաստն այն է, որ «Մոդեռնա»ն աշխատում է բազմատեսակ դեղամիջոցների եւ պատուաստանիւթերի վրայ: Եւ որպէս այդպիսին, մենք երկար տարիներ է՝ աշխատում ենք այսպէս կոչուած քաղցկեղի պատուաստանիւթի վրայ: Այն ներառում է ուռուցքից նմոյշ վերցնելը եւ դրանում իմունոգենի (վարակածինի-Խմբ.) յայտնաբերումը, ինչը նշանակում է, որ հիւանդի իմունային համակարգը, եթէ ունենայ դրանցից բաւարար չափով, կարող է իմունային հակահարուած տալ եւ սպաննել քաղցկեղը: Մենք միակը չենք, որ աշխատում ենք դրա վրայ, սա մի ամբողջ ոլորտ է, որը կոչւում է թերապեւտիկ (ներքին հիւանդութիւններու-Խմբ.) պատուաստանիւթեր: Դրա մասին ասում եմ, որովհետեւ մենք «Մոդեռնա»ում աշխատում ենք քաղցկեղի անհատական պատուաստանիւթի (PCV) ծրագրի վրայ: PCV-ն պահանջում է շատ արագ մեթոդաբանութիւն, որը անցնում է հիւանդի ուռուցքի յաջորդականութիւնից՝ անտիգենները (հակածինները-Խմբ.) նոյնականացնելու, դրանք շատ արագ պատրաստելու, սրուակի մէջ դնելու եւ առաքելու համար, որպէսզի փորձարկուի հէնց այդ նոյն հիւանդի վրայ: Աշխատանքային հոսքը նոյնն է, ինչ այն, որն օգտագործելու ենք COVID-19ի համար:
ՍԻՒԶԱՆՆԱ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ.- Դեղամիջոցների որեւէ զարգացում տեղի ունեցե՞լ է այլ երկրներում, բացի ԱՄՆից: Այլ ընկերութիւններ, կարծես, այս հարցում համագործակցում են չինացիների հետ:
ՆՈՒՊԱՐ ԱՖԷՅԵԱՆ.- «Մոդեռնա»ն աշխատում է տեղում, Քեմբրիջում եւ Բոստոնում: Իհարկէ, մենք համագործակցում ենք ամբողջ աշխարհի մարդկանց հետ, բայց հիմնական աշխատանքն այստեղ է արւում:
ՍԻՒԶԱՆՆԱ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ.- Հաշուի առնելով, որ «Մոդեռնա»ի ներկայիս պատուաստանիւթերի յաւակնորդներից շատերը դեռ փորձարկումների 1ին եւ 2րդ փուլերում են, արդեօք քննարկումներ եղե՞լ են արտադրութեան ծաւալների բարձրացման վերաբերեալ, որպէսզի COVID-19 պատուաստանիւթի հաստատման դէպքում պահանջարկը բաւարարուի:
ՆՈՒՊԱՐ ԱՖԷՅԵԱՆ.- Այս պատուաստանիւթը առաջ տանելու հիմնական տարրը արտադրական կարողութիւնների աւելացումը կը լինի: Մենք արդէն ունենք յատուկ արտադրական ձեռնարկութիւն Մասաչուսեթս նահանգի Նորվուդ քաղաքում: Այն նմանատիպ պրոդուկտի (արտադրանքի-Խմբ.) արտադրութեան աւտոմատացուած (ինքնագործ կերպով-Խմբ.) միջոց է, բայց այդ օբյեկտը (արտադրա-մաս-Խմբ.) նուիրուած է շատ այլ mRNA-ի վրայ հիմնուած դեղամիջոցների արտադրութեանը: Այսպիսով, որպէս արտադրական հզօրութիւնը մեծացնելու մաս, մենք պէտք է աւելացնենք նոր արտադրական կարողութիւններ առաջիկայ շաբաթներին եւ ամիսներին:
ՍԻՒԶԱՆՆԱ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ.- Չնայած սկզբնական յաջողութիւններին՝ «Մոդեռնա»ն զերծ չի մնացել քննադատութիւններից: Դրանք ներառում են գաղտնի տուեալներ, ուղեղների արտահոսք: Ինչպէ՞ս էք արձագանգում քննադատողներին եւ, որպէս նախագահ, ինչպէ՞ս էք հաւասարակշռում ընկերութեան առօրեայ կառավարման խնդիրները՝ իր հիմնական նպատակի հետ՝ պատմականօրէն անտեսուած հիւանդութիւնների բուժումն ապահովելու համար:
ՆՈՒՊԱՐ ԱՖԷՅԵԱՆ.- Ընկերութեան իննամեայ պատմութեան առաջին երեք տարիներին մենք բաւականին գաղտնապահ էինք եւ ոչ թէ այն պատճառով, որ ուզում էինք այդպիսին լինել, այլ որովհետեւ չգիտէինք, թէ ինչով է աւարտուելու: Մենք չգիտէինք, թէ ինչը կ՛աշխատի, ինչը՝ ոչ: Գիտութիւնը լուսաբանող լրատուամիջոցների մէջ կայ մի հետաքրքիր թիւր կարծիք՝ նրանք կարծում են, որ ինչ-որ կերպ դա կանխատեսելի է եւ վաւեր, եւ որ դուք պէտք է թափանցիկ լինէք: Իրականութիւնն այն է, որ եթէ անընդհատ փորձերի ու ձախողումների մէջ էք, դժուար է կանխատեսել՝ ինչ էք գտնելու: Խորքում եղած խնդիրն այն է, որ սկզբում անընդհատ փորձում ես, ձախողւում, մինչեւ գտնում ես այն, ինչն աշխատում է: Եւ երբ այն աշխատում է, խօսելու բան ունես:
Դեղերի յայտնագործութեան ասպարէզում, որտեղ ենք, շատ սահմանումներ կան, թէ ինչն է գործում: Դա կարող է նշանակել, որ այն «աշխատում է» լաբորատորիայում, կամ «աշխատում է» կենդանիների վրայ փորձարկումներում, կամ «աշխատում է» վաղ կլինիկական փորձարկումներում: Եւ եթէ այն բաւականին երկար ժամանակ չի ձախողւում, ապա դա, ի վերջոյ, յաջողուած է համարւում: Քանի դեռ չէք անցնել ճանապարհը, սա մի փոքր նման է առաջին անգամ մարաթոնի մասնակցող ինչ-որ մէկին հարցնելուն՝ առաջին մղոնն անցնելուց յետոյ ինչն է նրանց ստիպում մտածել, որ հասնելու են աւարտի գծին, ինչն է նրանց ստիպում մտածել, որ նրանք առաջինը կը լինեն: Պատասխանը՝ ոչինչ ձեզ իրականում չի ստիպում դա մտածել: Ուստի ես կ՛ասէի «մեղաւոր է յանցանքի մէջ», քանի որ դա վերաբերում է մեր հետազօտութիւններին ու փնտռտուքներին եւ նոր բաներ փորձելուն:
ՍԻՒԶԱՆՆԱ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ.- COVID-19 պատուաստանիւթից բացի, «Մոդեռնա»ում արդեօք կա՞յ այլ հնարաւոր պատուաստանիւթ, որի մասին կ՛ուզէիք նշել:
ՆՈՒՊԱՐ ԱՖԷՅԵԱՆ.- Առաւել առաջադէմ ծրագիրը ցիտոմեգալովիրուսն է (CMV), որը վարակում է բնակչութեան մօտ 60-70 տոկոսին: Յղի կանանց մօտ այն մեծացնում է նորածինների բնածին արատի ռիսկը: Մենք նոր ենք աւարտել մեր փորձարկումների 2րդ փուլի համար հիւանդների հաւաքագրումը եւ, եթէ այն լաւ ընթանայ, շուտով կը սկսենք 3րդ փուլը: Դա պէտք է լինի լայնօրէն կիրառելի պատուաստանիւթ: Մենք նաեւ երկու փորձարկում ենք անցկացրել համաճարակային կռիփի վերաբերեալ:
ՍԻՒԶԱՆՆԱ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ.- Երբ աշխատում էիք դոկտոր Ֆաուչիի հետ, որը ղեկավարում է ԱՄՆի Ալերգիայի եւ վարակիչ հիւանդութիւնների ազգային ինստիտուտը, ինչպէ՞ս ընտրուեց պատուաստանիւթի չէզոքացնող հակամարմինը: Հաւանաբար կային բազմաթիւ թիրախներ, որոնց հետեւից կարող էիք գնալ: Ինչպէ՞ս ընտրեցիք այդ մէկը:
ՆՈՒՊԱՐ ԱՖԷՅԵԱՆ.- Դա արուեց նրանց՝ այլ կորոնավիրուսների հետ տարիներ շարունակ աշխատելու փորձից ելնելով: Նրանք ունեն դրա վերաբերեալ գիտելիքը, եւ այդ պատճառով մեր գործընկերութիւնն արտակարգ արդիւնաւէտ է: Այն իսկապէս գործընկերութիւն է: Այնպէս չէ, որ նրանք խնդիրն ունեն, եւ մենք լուծում գտանք: Աշխարհը կանգնած է խնդրի առաջ, եւ մենք երկուսս էլ լուծման մի մասն ունէինք, եւ հիմա կը տեսնենք, թէ արդեօք պատուաստանիւթը գործում է:
Կորոնավիրուսի այս դրուագը կտրուկ փոխելու է հասարակութեան վերաբերմունքը կռիփի հարցում: Մարդիկ կարծում են, որ սա մեզ պատրաստում է ապագայ սպառնալիքներին, բայց մենք արդէն իսկ ապրում ենք ներկայ սպառնալիքի պայմաններում: Մարդաշատ վայրեր գնալու վարքը, որտեղ ինչ-որ մարդիկ փռշտում եւ հազում են, այդպէս փոխանցում են կռիփը, ճիշդ այնպէս, ինչպէս եւ COVID-19ը: Այնուամենայնիւ, մենք կռիփը դիտարկում ենք որպէս կեանքի մաս, իսկ COVID-19ը՝ ահաբեկչական խոշոր գործողութեան նման մի բան: Կամ մենք ստիպուած կը լինենք սկսել տնից աշխատելու, քանի որ վախենում ենք կռիփից, կամ պէտք է գտնենք դա մեղմելու այլ եղանակներ:
