Խմբագրական
… Եւ Դուն, Հա՛յ Երիտասարդ
Երէց սերունդին կաշկանդումներուն, կաղապարներուն ու քմահաճոյքներուն դէմ բարձրացուցած երիտասարդներուն դժգոհութեան ալիքը` թէ՛ դրամատիրական երկիրներու մէջ եւ թէ՛ ամբողջատիրական կարգերու տակ, դեռ կը շարունակուի եւ հանդարտութեան որեւէ յոյս չի ներշնչեր: Ապարդիւն անցան երեւոյթին հանգոյցները հասկնալու եւ լուծելու միտող ընկերաբաններուն ու մտածողներուն բոլոր ճիգերը, եւ բացուած խրամատը գոցուելու փոխարէն` հետզհետէ աւելի ու աւելի կը լայննայ:
Դրամատիրական երկիրներուն մէջ առհասարակ մեքենային, գործատիրոջ ու գրքունակ փրոֆեսէօրին ճնշումներուն, բռնութեան ու կաղապարներուն դէմ է պայքարը, մինչ ամբողջատիրական կարգերուն տակ ան կը մղուի սահմանադրութիւնը բռնաբարող ոստիկանին դէմ` ոստիկան կառավարիչին, ոստիկան հսկիչին, ոստիկան գրաքննիչին դէմ:
Ամբողջատիրական երկիրներու երիտասարդութեան ապագան աւելի դժուար է հարկաւ, աւելի սրտառուչ ու հերոսական, քան` արեւմտեան երկիրներու մէջ շնչող երիտասարդին կացութիւնը: Այս վերջինը իր հոգին ամայացնող մեքենային, գործատիրոջ կամ գրքունակ փորֆեսէօրին ճնշող ու միապաղաղ աւանդներուն դէմ իր ողբը ճչալու համար դեռ ունի որոշ ազատութին մը` փողոցը, մամուլը, իր ժողովուրդին մէկ մասին գործօն մասնակցութիւնը, որոնցմէ բոլորովին զրկուած է սոցիալիզմի կառուցած դրախտին մէջ ապրող դժբախտը, որ անտեսուած իր իրաւունքները յիշեցնելու համար երէկ իր կեանքովը կը վճարէր, իսկ այսօր կը վճարէ իր կեանքին ամէնէն թանկագին տարիները կեդրոնացման ճամբաներուն մէջ:
Առանց նոյն շարժառիթները ունենալու` երիտասարդ սերունդը մեր մէջ եւս ասպարէզ իջած է հիներուն դէմ: Մերինները մեքենային ու ոստիկանին փոխարէն` դժգոհութեան իբրեւ պատճառ ունին հիներուն հակամարտութիւնները, որոնք, իբր թէ, եղան անոնց հիմնական զբաղումները` պատճառ դառնալով կենսական գործերու անտեսումին:
Հիներուն ըրածը չընել, կ՛ըսեն երիտասարդներէն ոմանք, ընել անոնց չըրածը, կը պոռան բարձրաձայն: Ի՞նչ` սակայն:
Ինչը չկայ, յայտարարութիւնը կայ, որ ընդհանրապէս գործ ունեցող ու գործին հաւատացող մարդոց մասին չի վկայեր:
Հիները, գէշ աղէկ, ժառանգականութեան մը ապրումը տուին մեզի, ազգային գիտակցութեան մը տէր կացուցին մեզ, փոխանցեցին լեզուն, Հայ դատին նուիրուելու կիրքը, իբրեւ հաւաքականութիւն ապրելու ուրիշ բազմաթիւ միջոցներ, առանց որոնց` հաւանաբար գոյութիւն պիտի չունենար այն երիտասարդը, որ այսօր դժգոհութեան դրօշակ կը պարզէ: Մեր երիտասարդ տարրին ելոյթներուն խորամուխ մարդը զուր կը փնտռէ նախազգացուած վստահելի հեռանկար մը եւ գործունէութեան յստակ առաջադրանքներ, եւ յաճախ այն տպաւորութիւնը կը ստացուի, որ օտարներէն ետ չմնալու մարմաջի մը հետեւանք է դժուարութիւնը մեր մէջ, որով` ոչ արդիւնաւոր: Հիներու գործածած լեզուին, մշակած գրականութեան, հետապնդած դատին նոր որակ ու լուծում տալու փառասիրութիւնը հասկնալի փառասիրութիւն մըն է, պէտք է գոյութիւն ունենայ երիտասարդին մէջ նման կիրք մը, ժողովուրդի մը ժառանգութիւնը միշտ պէտք ունի երիտասարդ խաւին նոր նպաստին, ատոր անձկութեամբ կը սպասէ ամէն ոք` ցաւելով բառախաղային միւս բոլոր ելոյթներուն եւ դժգոհութեանց պերճանքներուն համար:
Մեր դրամագլուխը մեծ չէ, եւ ճիշդ ատոր համար պերճանքներուն չենք կրնար շատ ժամանակ յատկացնել: Ո՛չ հիներուն ճիգը կրնանք առ ոչինչ համարել եւ ո՛չ ալ երիտասարդներուն ներգոյակ ուժը անտես առնել: Ո՛չ ապերախտութեան կրնանք տուրք վճարել, ո՛չ թերահաւատութեան: Մեր գործերը խելացի ձեւով, իրեր հասկացողութեամբ, փոխադարձ զիջումներով, յարգանքով ու գորովով տնտեսելու հրամայականի մը առջեւ կը գտնուինք, որուն պարտաւոր են ընդառաջել ե՛ւ հիները ե՛ւ նորերը:
– Մարդոց մէջ,- կ՛ըսէր Ուիլիըմ Սարոյեան իր մէկ գրութեան մէջ,- ուր ալ ապրին անոնք, պէտք է գոյութիւն ունենան բարութիւնը, բարեկամութիւնը, հասկացողութիւնը, որոնց այնքան շատ պէտք ունինք բոլորս: Եւ դուն ալ, երիտասա՛րդ»:
Եւ դուն մանաւանդ` հայ երիտասարդ:
«Մեթրօ Կոլտուին Մէյըր»-ի Նոր Մէկ Քայլը`
«Մուսա Տաղի 40 Օրերը»
Շարժանկարի Վերածելու Նպատակով
Մեր պաշտօնակիցը` «Հայրենիք», իր 7 յունուար 1970-ի թիւին մէջ կը գրէ.
Տարիներէ ի վեր պարբերաբար լուր կը շրջի, թէ շարժանկարային ծանօթ ընկերութիւնը «Մեթրօ Կոլտուին Մէյըր», պիտի ձեռնարկէ Ֆրանց Վերֆելի «Մուսա Տաղի քառասուն օրերը» շարժանկարի վերածելու աշխատանքին:
Վերոյիշեալ ըներութեան փոխնախագահը վերջերս փրոֆ. Վահագն Տատրեանի յղած է նամակ մը, որով պաշտօնապէս կը յայտնէ, որ յիշեալ վէպին անգլերէն թարգմանութիւնը յանձնուած է արդէն անգլիացի թատերագիր Հաուըրտ Քլիւսի, որ փորձառու եւ ականաւոր մասնագէտ մըն է վէպերը շարժանկարի յատուկ ատաղձի փոխակերպելու արուեստին մէջ: Ուրեմն` նոր ժապաւէնագիր «մոշըն փիքչըր սքրիփթ) պիտի պատրաստուի:
Ինչպէս յայտնի է, փրոֆ. Վ. Տատրեան տարիներէ ի վեր յամառ կերպով կը հետապնդէր այս գործը: Ասկէ չորս տարի առաջ ան ընդարձակ նամակով մը դիմած էր նոյն ընկերութեան` մանրամասնօրէն շեշտելով վէպին ընդհանուր արժանիքները եւ «Մեթրօ Կոլտուինի»-ի բարոյական պարտականութիւնը: Նոյն նամակին պատճէնները ան ղրկած էր ամերիկեան դեսպան Մորկընթաուի թորան, որ նոյնպէս շարժանկարով կը զբաղի, եւ` «Ամերիկա, Ամերիկա» շարժանկարի յոյն հեղինակ Էլիա Քազանի: Այս վերջինը իր պատասխանին մէջ շեշտած էր, որ տասը տարիէ ի վեր զո՜ւր ճգնած է հեղինակի իրաւունք ձեռք ձգել Վերֆելի վէպին համար, զոր շատ նպատակայարմար գտած է շարժանկարի վերածելու տեսակէտով:
Փրոֆ. Տատրեանի ուղարկուած նամակին մէջ կը շեշտուի, որ շարժանկարի աշխատանքին ձեռնարկելու վերջին որոշումը պիտի տրուի միայն այն ատեն, երբ Քլիւսի պատրաստած թատրերգութիւնը տնտեսական, թեքնիք եւ արտադրողական տեսակէտով նպատակայարմար նկատուի:
Վերջին նամակով մը փրոֆ. Տատրեան ընկերութեան ուշադրութեան յանձնած է մեր բազմավաստակ աշխատակից Հայկազն Ղազարեանի յօդուածը, որով ան թարգմանիչին կարգ մը թերացումները կը մատնանշէր` դիտել տալով, որ թարգմանիչը թուրք բարբարոսութիւնները մեղմացնելու միտում ցոյց տուած է: Այդ յօդուածի հայերէն բնագիրը հրատարակուած էր «Հայրենիք» ամսագրի 1951 յունիսի եւ «Արմինիըն Ռըվիւ»-ի 1963 սեպտեմբերի թիւերուն մէջ:
