ՎԱՀԱՆ ՍԱՂՏՃԵԱՆ
«Սիրաւո՜ր լորիկ, վիրաւո՜ր լորիկ…»
Մօրս ձայնը, մանկութեան օրերէս ի վեր, ականջներուս մէջ ամէն գիշեր յուշիկ-յուշիկ կու գայ զիս քնացնելու: Անոր շրթներէն հնչող կոմիտասեան օրօրոցային եղանակները միշտ ալ եղած են մեր գիշերային լաւագոյն երազներու աղբիւրը:
Կոմիտաս շատ մեծ ներդրում ունեցած է ներքին աշխարհիս մէջ, մանաւանդ` սրտիս: Չէ՞ որ սիրտը զգացումի աղբիւրն է, ուրկէ մարդ իր սիրոյ օրհներգները կ՛երգէ, այնպէս ալ եղած է Կոմիտասի երաժշտութիւնը` իմ սրտի խազերու մեղեդին:
Կոմիտասի ձայնասկաւառակները միշտ ալ անպակաս մնացած են մեր տան մէջ: Կը յիշեմ` 8-10 տարեկան էի, ամէն շաբաթ գանձանակէս 25 ոսկին առնելով, ուրախութեան անմեղ ժպիտ մը մինչեւ ականջներուս, կը վազէի Քեսապի հրապարակ` ձայնասկաւառակ մը գնելու: Ձայնասկաւառակի ետեւ նշուած երգացանկին մէջ միշտ ալ կը փնտռէի «Լորիկ»-ը, ու այդպէս, քանի մը անգամ նոյն ձայնասկաւառակները գնած եմ անոր տարբեր պատկերներով: Այսպիսով, Կոմիտասի շունչը, հոգիիս մէջ կը մնայ որպէս աստուածային շունչ:
Տարիները կ՛անցնին, բայց միշտ ալ կը մնայ անոր երաժշտութիւնը որպէս լաւագոյն միջնորդ ու լաւագոյն բժիշկ ներքին հանգստութեանս` կեանքի լարուած զանազան պահերուս:
Կոմիտասի կեանքին մասին լսած, քանի մը տողերով կարդացած` դպրոցական դասագիրքերուս մէջ ու «Youtube»-էն քանի մը վաւերագրական ժապաւէն դիտած եմ: Բայց ամբողջական պատկեր մը ունենալու` անոր կեանքին մասին, բնաւ առիթը չէի ունեցած:
Ուրբաթ, 6 դեկտեմբեր 2019-ին հանդիսատես եղայ «Կոմիտաս… Աստուծոյ պարգեւը» թատրերգութեան: Անկրկնելի ծանր ապրումներ, ուրկէ ստացայ հոգեկան հզօր ու անբացատրելի ներուժ մը, որով կրցայ արտայայտել իմ ներքին զգացումներս եւ յոյզերս:
Ներուժ մը, որ թեւեր տուաւ մտածումներուս` դէպի երեւակայական հորիզիններ ճախրելու, մանաւանդ` կախարդական ուժով մը Կոմիտասի հոգին վերապրեցնելու «Յակոբ Տէր Մելքոնեան» թատերասրահէն ներս:
Աւելի՛ն. այս ներուժն էր, որ զիս մղեց յաջորդ օրը նորէն երթալու ու կրկին ըմբոշխնելու կոմիտասեան ներաշխարհը եւ ատով անմահ պահելու անոր սրբութիւնը հոգիիս մէջ:
Թատրոնի ներկայացման գիշերները, կը հաւատամ, որ «Յակոբ Տէր Մելքոնեան» թատերասրահը կը վերածուէր տաճարի մը, ուր խումբ մը երիտասարդ-երիտասարդուհիներ կրցան սրբացնել հեղինակին` Լիլի Թոմասեանի արտայայտած միտքերը: Փաստօրէն տաղանդաւոր երիտասարդներն ու երիտասարդուհիները յաջողեցան մեզի իրենց հետ տանիլ դէպի Քէօթահիա, Էջմիածին ու Փարիզ` վերապրելու Կոմիտասը:
Զիս ապշեցուց փոքրիկ Սողոմոնի կերպարը (Միրաք Աւետիքեան): Փոքր տարիքին արդէն տաղանդաւոր պատանի մըն է, որ իր սահուն թրքերէնով փոքրիկ Սողոմոնը մարմնաւորեց: Դերձակեան վարդապետ (Յարութ Թորոսեան), իր բացառիկ դերակատարութեամբ` Վարդապետ Դերձակեան տիպարի ապրումները հրամցուց ժողովուրդին:
Ինչպէս` իւրաքանչիւր հանդիսատեսի աչքերուն, սրտիս մէջ մեծ ազդեցութիւն ունեցաւ լիբանանահայութեան Կոմիտասը` Կարէնը, որ կրցաւ մարմնաւորել հայ երաժշտութեան Մեսրոպ Մաշտոցը: Բառերը այնքան դժուար են գտնել` ներկայացնելու անոր տաղանդը ու տարած աշխատանքին մեծութիւնը, որ դժուար կրցայ թուղթին յանձնել: Սակայն կը հաւատամ, որ Կոմիտասի հոգին էր կարծես, որ կը խաղար Կարէնի մարմնին մէջ:
Այնքան ազնիւ ու համեստ կերպար, որ կրցաւ մեր հայ հանճարը կրկին վերակենդանացնել: Շատ անգամ աչքերուս այնպէս կը թուէր, որ կարծես Կոմիտասն էր կենդանի բեմին վրայ, այլ ոչ` Կարէնը: Կարէն մեր բոլորին ցոյց տուաւ, թէ ինչպէ՛ս անմահ կը մնան մեր հանճարները:
Ճիշդ է, որ սփիւռքահայերս չենք ունեցած այն իտէալ բեմերը, ուր կրնանք լաւագոյն գիտարուեստական միջոցներով բեմական պատկերներ հասցնել ժողովուրդին, այսինչ կամ այնինչ պատճառներով, սակայն ունինք այնպիսի բեմական արժէքներ, ինչպէս` «Կոմիտաս… Աստուծոյ պարգեւը» թատրերգութիւնը, որ արժէ ոչ միայն լիբանանահայութեան ցուցադրել, այլ նաեւ` համայն հայութեան:
Կը շնորհաւորեմ լիբանանահութիւնը, որ 2019-ի տարեգրութեան իր էջերը ամբողջացուց նման հարստութեամբ մը: Հարստութիւն մը, որ կեանքի մթութեան մէջ միշտ ցոյց պիտի տայ ճանապարհը` սերունդներ պահպանելու եւ դաստիարակելու:
Ի սրտէ երախտագիտութեան խօսք` բեմադրիչ Սուրէն Խտըշեանին, հեղինակ Լիլի Թովմասեանին, «Շնորհալի» երգչախումբին, տաղանդաւոր դերակատարներուն եւ ամբողջ աշխատակազմին: Բառերը չեն կրնար նկարագրել այն գեղեցկութիւնը, որ պարգեւեցին հանդիսատեսին ու հաստատեցին այն կամուրջը, ուրկէ հայ ժողովուրդը պիտի կարենայ անցնիլ հանգիստ` վերարժեւորելու իր անցեալի փառքերը:
