Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի եւ Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Բակօ Սահակեանի համանախագահութեամբ, Երեւանի մէջ տեղի ունեցաւ Հայաստանի եւ Արցախի Անվտանգութեան խորհուրդներու միացեալ նիստը, որուն ներկայ էին նաեւ Հայաստանի նախագահ Արմէն Սարգսեան, Հայաստանի եւ Արցախի խորհրդարաններու նախագահներ` Արարատ Միրզոյեան եւ Աշոտ Ղուլեան:
Օրակարգային հարցերու քննարկումէն առաջ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանն ու Արցախի նախագահ Բակօ Սահակեանը, նաեւ` Հայաստանի նախագահ Արմէն Սարգսեանը հանդէս եկան ելոյթներով:
Նիկոլ Փաշինեան իր խօսքին մէջ նշեց, որ Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած փոփոխութիւնները էականօրէն աւելցուցած են Արցախի ենթակայութիւնը եւ ընդգծած Հայաստանի ու Արցախի իշխանութիւններու յարաբերութիւններու իրաւահաւասար բնոյթը: Ըստ անոր, երկրորդ հերթին, փոխուած է որոշումներու կայացման մշակոյթը եւ այդ որոշումներուն վրայ ազդելու ժողովուրդին եւ հասարակութեան դերը ո՛չ միայն Հայաստանի, այլ նաեւ Արցախի մէջ: «Ակնյայտ է, որ արցախեան հիմնահարցում հնարաւոր չէ արձանագրել որեւէ նշանակալից յառաջընթաց առանց ժողովրդական վստահութեան առկայութեան եւ արտայայտման: Այս տեսակէտից առաւել քան էական է հակամարտութեան գօտում ապրող մարդկանց կարծիքը, քանի որ նրանք են լինելու խաղաղ կարգաւորման որեւէ տարբերակի հետ կապուած օգուտների եւ վնասների անմիջական կրողը», յայտնեց Ն. Փաշինեան:
Ըստ անոր, այս իրողութիւնը առաւել քան կ՛ընդգծէ Արցախի ժողովուրդին եւ անոր կողմէ ընտրուած իշխանութեան դերը խաղաղ լուծման գործընթացին մէջ:
«Արցախում գալիք տարուայ մարտին տեղի ունենալիք ընտրութիւններն այս տեսակէտից ստանում են յաւելեալ կարեւորութիւն: Հակամարտութեան կարգաւորմանն ուղղուած բոլոր հիմնարար փաստաթղթերը կա՛մ ներառում են Արցախի ընտրուած իշխանութիւնների մասնակցութեան յղում, կա՛մ հաստատուել են Արցախի ընտրուած իշխանութիւնների ներկայացուցիչների կողմից:
«Ես ուզում եմ ընդգծել, որ այստեղ մենք ունենք շատ կարեւոր իրավիճակ եւ արձանագրում` բանակցային գործընթացի հէնց առաջին օրերից ընդգծուել է Արցախի ընտրուած ներկայացուցիչների մասնակցութիւնը բանակցային գործընթացին, եւ այս տեսակէտից չափազանց տարօրինակ է, որ շատ դէպքերում որոշ կառոյցներից մենք լսում ենք գնահատականներ, ժխտական գնահատականներ Արցախում տեղի ունեցող ընտրութիւնների վերաբերեալ: Եւ մեր արձանագրումն այն է, որ իրականում Արցախում տեղի ունեցող ընտրութիւնները կայանում են միջազգայնօրէն ստացուած իրաւագրի հիման վրայ, եւ, հետեւաբար, բոլոր այն յայտարարութիւնները, որոնք որեւէ կերպ քննադատութեան են ենթարկում այդ ընտրութիւնները, վնասում են խաղաղ գործընթացին, որովհետեւ եթէ ընտրուած ներկայացուցիչներն Արցախի ժողովրդին պիտի ներկայացնեն բանակցային գործընթացում, ինչն արձանագրուած է բանակցային ձեւաչափի եւ բանակցային գործընթացների փաստաթղթային հիմքում, ինչպէ՞ս կարող են ընտրուած ներկայացուցիչներն ընտրուել, եթէ ոչ ընտրութիւնների միջոցով: Եւ ուրեմն առաւել քան վստահ եմ, որ Արցախի նորընտիր իշխանութիւնները, որոնք կը ստանան իրենց ժողովրդի քուէն եւ կը կրեն այդ քուէն իրենց տուած ժողովրդի հանդէպ պատասխատուութեամբ, կառուցողական ներգրաւում կ՛ունենան խաղաղ գործընթացում», ըսաւ ան:
Փաշինեան յայտնեց, որ Հայաստան պիտի շարունակէ հանդէս գալ իբրեւ Արցախի համապարփակ անվտանգութեան երաշխաւոր: «Հայաստանի Հանրապետութեան այս դերակատարումը, որը ես հանգամանօրէն ներկայացրել եմ այս տարուայ օգոստոսի 5-ի Արցախի ժողովրդի առաջ Ստեփանակերտի հրապարակում, ենթադրելու է սերտ համագործակցութիւն ընտրութիւնների արդիւնքում ձեւաւորուելիք Արցախի նոր իշխանութիւնների հետ: Այս տեսակէտից կ՛ուզենայի բարձր գնահատել Արցախի ներկայ իշխանութիւնների հետ ձեւաւորուած փոխըմբռնումը եւ իմ երախտագիտութիւնը յայտնել Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Բակօ Սահակեանին` Արցախի ժողովրդավարական գործընթացներին սատարելու համար», նշեց վարչապետը:
Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Բակօ Սահակեան իր խօսքին մէջ նշեց, որ այս տարուան ընթացքին խաղաղ գործընթացի արդիւնքները համեստ են, սակայն արձանագրուած են երկու կարեւոր պայմանաւորուածութիւններ, որոնք կը վերաբերին խաղաղութեան հաստատման համար նպաստաւոր միջավայրի ստեղծման եւ բնակչութիւնը խաղաղութեան նախապատրաստելուն:
«Այս պայմանաւորուածութիւններն ունեցել են երկու գործնական արդիւնք. չնայած հրադադարի պարբերական խախտումներին` ընդհանուր առմամբ յաջողուել է խուսափել ռազմական սրացումներից եւ իրավիճակը պահել վերահսկելի բոլոր կողմերի համար: Այսուհանդերձ, հրադադարի խախտումները շարունակում են յանգեցնել մարդկային կորուստների, վտանգում են հակամարտութեան գօտու քաղաքացիական բնակչութեանը եւ վնասում են խաղաղ գործընթացի ծաւալմանը:
«Օրինակ, անցած շաբաթ Ազրպէյճանի` Հայաստանի հիւսիսարեւելեան սահմանային ճանապարհների եւ բնակավայրերի գնդակոծումը, որը տեղի ունեցաւ ԵԱՀԿ-ի նախարարական համաժողովի շրջանակում, Մինսքի խմբի համանախագահ երկրների բարձր ներկայացուցիչների` դեկտեմբերի 6-ի Պրաթիսլաւայի յայտարարութիւնից յետոյ, եւ ահա այդ միջադէպը չի նպաստում խաղաղ գործընթացի ծաւալմանը: Ստեղծուած իրավիճակում անհրաժեշտ է հետեւողականօրէն իրականացնել հրադադարի ամրապնդման պայմանաւորուածութիւնները, այդ թւում` ԵԱՀԿ-ի գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի կարողութիւնների ընդլայնման միջոցով:
Նոյնքան կարեւոր են ժողովուրդներին խաղաղութեան նախապատրաստման ծրագրերը, որոնց շրջանակում տեղի ունեցաւ լրագրողների փոխանակումը: Ի տարբերութիւն մարդկանց շփումների ոլորտի այլ ծրագրերի, այս փոխանակումն իրականացուեց ոչ թէ այս կամ այն երրորդ կողմի ուրուագծած շրջանակում, այլ հակամարտութեան բոլոր կողմերի պետական մարմինների միջոցով, որոնք ունակ եղան ԵԱՀԿ-ի գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի գրասենեակի միջոցով միմեանց հետ համաձայնեցնել եւ իրականացնել մէկ ընդհանուր գործ: Այս փաստն ինքնին ողջունելի է` եթէ մեր ժողովուրդներն ունակ չլինեն շփուելու իրար հետ ուղղակիօրէն, ոչ մի ուժ չի կարող մեզ հաշտեցնել: Կարեւոր է, որպէսզի ազրպէյճանցի լրագրողներն այցելեն Հայաստան եւ Արցախ, իսկ հայաստանցի եւ արցախցի լրագրողները լինեն Ազրպէյճանում եւ ի վերջոյ կարողանան աշխատել իրար հետ», դիտել տուաւ ան:
Արցախի նախագահը յայտնեց, որ այս տարուան ընթացքին տարբեր առիթներով մատնանշած եմ, որ առանց Հայաստանի, Արցախի եւ Ազրպէյճանի ժողովուրդներու աշխուժ ներգրաւման եւ համաձայնութեան, կարելի չէ հասնիլ կայուն խաղաղութեան եւ հաշտեցման: «Յուսանք, որ այս ծրագիրը սկիզբ կը դառնայ ժողովուրդների խաղաղութեան նախապատրաստման եւ հաշտեցման համար», աւելցուց ան:
Բակօ Սահակեան ըսաւ, որ այս տարուան ընթացքին մենք ունեցած ենք այս հարցադրման երկու տարբեր մեկնաբանութիւն` ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խմբակի համանախագահներուն եւ Ազրպէյճանի կողմէ:
«Այստեղ մեզ համար առաջնահերթ նշանակութիւն ունի Արցախի կարգավիճակի հարցը: Արդեօ՞ք առաջարկուող սկզբունքները եւ տարրերը հնարաւորութիւն են տալիս, որպէսզի Արցախը պահպանի եւ զարգացնի իր կարգավիճակը Ազրպէյճանի ինքնիշխանութիւնից, տարածքային ամբողջականութիւնից դուրս, թէ այս սկզբունքները եւ տարրերը կոչուած են սահմանափակելու Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքը, ինչպէս դա պնդում է Ազրպէյճանը: Ինչպէս արդէն նշեցի` Մինսքի խմբի համանախագահների մեկնաբանութիւնն այս հարցում էապէս տարբերւում է Ազրպէյճանից, ինչն ի հարկէ լաւատեսութեան հիմքեր է տալիս առաջարկուող բանակցային հիմքի հանդէպ: Այսուհանդերձ Հայաստանը եւ Արցախն ի վերջոյ պէտք է պայմանաւորուեն Ազրպէյճանի հետ, ուստի անհրաժեշտ է շարժուել երկիմաստութիւնից դէպի միասնական ընկալման ձեւաւորում», յայտնեց նախագահը` աւելցնելով, որ տարուան ընթացքին հայկական կողմը յստակացուցած է իր դիրքորոշումները, վերջին անգամ` դեկտեմբեր 5-ին: «Եթէ Ազրպէյճան փորձում է յարաբերական դարձնել ինքնորոշման իրաւունքի կամ ուժի չկիրառման սկզբունքի իրականացումը, ապա յարաբերական է դառնում երրորդ սկզբունքը եւ ի վերջոյ շարունակում է գոյատեւել այն իրավիճակը, որ մենք այսօր ունենք: Հայաստանի եւ Արցախի` միասնական հայ ժողովրդի անվտանգութիւնը պահանջում է հակամարտութեան կարգաւորման կանխատեսելի միջավայր եւ բեմագիր: Այն մօտեցումը, որ հակամարտութեան կարգաւորումը կոչուած է բաւարարել միայն մէկ կողմի առաւելագոյն պահանջները եւ կարիքները` փակուղային է եւ այդ մօտեցման հետեւանքով է, որ չնայած հայկական կողմի եւ համանախագահների ջանքերին` վերջին 25 տարում հնարաւոր չի լինում կարգաւորել հակամարտութիւնը», ըսաւ Բ. Սահակեան:
Արցախի նախագահը նշեց, որ կառավարութիւնը սկիզբէն իսկ Արցախի հարցի լուծման առումով որդեգրած է կառուցողական դիրքորոշում, որուն արձագանգած են նաեւ միջազգային գործընկերները: Ըստ անոր, Արցախի հարցի որեւէ լուծում պէտք է ընդունելի ըլլայ երեք ժողովուրդներուն համար, իսկ այս մասին յայտարարելով հայկական կողմը յոյս ունէր, որ համանման յայտարարութեամբ հանդէս կու գար նաեւ Ազրպէյճանի նախագահը, ինչ որ բանակցային գործընթացին մէջ էական յառաջընթաց ապահովելու մեծ կարելիութիւն կը ստեղծէ:
«Ցաւօք, սակայն, մենք մինչեւ օրս Ազրպէյճանի ղեկավարի կողմից նման յայտարարութիւն չենք լսել եւ կարծում եմ` հակամարտութեան կարգաւորմամբ շահագրգիռ բոլոր միջազգային կառոյցներն ու գործընկերներն իրենց առաջ խնդիր պիտի դնեն քաջալերել Ազրպէյճանի նախագահին` հանդէս գալ նման յայտարարութեամբ, համաձայնուել հասկանալի եւ տրամաբանական բանաձեւի հետ, որովհետեւ այն ընկալումը, թէ հակամարտութեան կարգաւորման բեմագրութիւնը պէտք է բաւարարի կողմերից մէկի պատկերացումները եւ արհամարհի միւս երկու կողմերի պատկերացումները, բանակցային գործընթացում տեղապտոյտ են ստեղծելու», ըսաւ Սահակեան:
Ան շեշտեց, որ բոլորը հասկցած են, թէ ղարաբաղեան տագնապը ռազմական լուծում չունի, իսկ նման փորձեր աղէտալի հետեւանքներ կ՛ունենան նաեւ Ազրպէյճանի համար. «Մանաւանդ որ, ինչպէս մի քանի անգամ առիթ ունեցել եմ ասելու, վերջին մէկուկէս տարուայ ընթացքում մենք վերջին տարիների համար աննախադէպ քանակի եւ որակի զէնք եւ ռազմամթերք ենք ձեռք բերել, Զինուած ուժերում իրականացրել ենք եւ իրականացնում ենք բարեփոխումներ, որոնք էլ աւելի բարձր մակարդակի են հասցնում մեր բանակի մարտունակութիւնը: Հարկ եմ համարում կրկին ընդգծել, որ այս գործողութիւնները մենք իրականացնում ենք ոչ թէ պատերազմի, այլ խաղաղութեան համար, արձանագրելու, որ ուժի դիրքերից Հայաստանի, Արցախի եւ ընդհանրապէս հայ ժողովրդի հետ խօսելու բոլոր փորձերն անիմաստ են: Եւ այս առումով Հայաստանն իրականացրել եւ իրականացնում է ո՛չ միայն Արցախի անվտանգութեան երաշխաւորի դերակատարում, այլեւ աւելի մեծ դերակատարում պիտի ունենայ որպէս տարածաշրջանում խաղաղութեան երաշխաւոր», եզրափակեց Արցախի նախագահը:
