Նոթեր Ու Նետեր
Քաղաքական Քաոսէն…
Փոքրամասնութիւն
Յայտարարուեցաւ, թէ Խորհրդային Միութեան մէջ ռուսերը փոքրամասնութիւն են:
Որովհետեւ Խորհրդային Միութիւնը կը բաղկանայ աւելի քան հարիւր ազգերէ եւ ժողովուրդներէ, որոնք հետզհետէ կը բարձրացնեն իրենց ծննդեան տոկոսը` հաւաքաբար դառնալով շատ աւելի բազմամարդ մեծամասնութիւն եւ աւելի փոքրացնելով ռուսական փոքրամասնութիւնը, որ տիրապետողն է:
Միթէ նոյնպէս փոքրամասնութիւն չե՞ն թուրքերը, որոնց մնացած հողերուն վրայ կ՛ապրին բազմաթիւ ազգեր եւ ժողովուրդներ` թիւրքմէն, քիւրտ, ալեւի, արաբ, ասորի, չերքեզ, լազ, զէյպեկ, պուլկար, ալպանացի, մակեդոնացի, հոռոմ, հելլէն, հրեայ եւ հայ:
Տիրապետող թուրքերը փոքրամասնութիւն են: Եւ խէթ կը նային փոքրամասնութիւններուն:
Պատճառը տիրապետող փոքրամասնութեան փոքրոգութիւնն է: Ինչպէս նաեւ ամէն մարզի ու ասպարէզի մէջ իրենց փոքր, չափազանց փոքր, նոյնիսկ թզուկ մնալն է: Թուրքերը թզուկներ կամ գաճաճներ են գիտութեան, գեղարուեստի ու ճարտարարուեստի մէջ, կարօտ օժանդակութեան` որոշ փոքրամասնութիւններու, նաեւ` յառաջացած ազգերու:
Բայց երբ թուրքերը եաթաղան կամ կախաղան կը շարժեն անզէններու վրայ, ահա այն ժամանակ կը հսկայանան` դառնալով գերազանցելի:
«Նմանը իր նմանը կը սիրէ» ըսուած է: Միշտ ճիշդ չէ այս խօսքը. յաճախ նմանը կ՛ատէ իր նմանը, ինչպէս փոքրամասնութիւն եղող թուրքը կ՛ատէ միւս փոքրամասնութիւնները:
Սակայն, չմոռնանք ու խոստովանինք որ թուրքերը հրաշքներ գործած են պատմագրութեան մէջ` անցեալը փոխելով ի նպաստ իրենց: Մանաւանդ ջանալով ապացուցանել որ թաթարոյիտներ չեն, այլ… արմենոյիտներ են, որով նախաբնիկներէն են Փոքր Ասիոյ ու հարաւային Կովկասի:
Բայց մոռցած են իրենց հետեւեալ խօսքը.
– «Իր ծագումը ուրացողը հարամզատա է»:
Ապրիլ, Առանց…
Գիտնականները հաստատած են, որ մարդս առանց օդի կրնայ ապրիլ միայն հինգ վայրկեան:
Առանց ջուրի` լոկ մէկ շաբաթ:
Առանց սնունդի ալ` ութ օր:
Իսկ առանց քունի` տասը օր:
Բայց մարդը առանց ազատութեան` կրնայ ապրիլ իր ամբողջ կեանքը, իբրեւ ստրուկ, առնուազն` իբրեւ գերի:
Եւ ինչպէս որ կան հացադուլ յայտարարողներ, կան նաեւ մարդակերպեր, որոնք նոյնիսկ ազատ աշխարհներու մէջ յայտարարած են ազատադուլ: Ու կը փառաբանեն բռնակալութիւնը` տիւ եւ գիշեր, թմբուկով, մանաւանդ` փողով:
Երբ այս մասին խօսեցայ գիտնականի մը հետ, արհամարհանքով պատասխանեց.
– Ճիշդ էք, սակայն ատոնք մա՞րդ են: Անասունները անգամ կը տենչան ազատութեան: Ուրեմն անոնք ազատատենչ եղող կենդանիներէն անգամ վար են:
ՆՇԱՆ ՊԷՇԻԿԹԱՇԼԵԱՆ
Տիրան Երեսնամեայ Պատմութիւն
Յետադարձ ակնարկ մը Տիրանի գործերուն վրայ: Ահա այն գովելի գաղափարը, որ ունեցած են «Հայկ. ակումբ»-ի երիտասարդները` հասարակութեան ներկայացնելու համար ոչ այնքան Տիրանը (որ ներկայացուելու պէտք չունի), որքան երեսնամեայ պատմութիւն մը` ազգային, լիբանանեան եւ միջազգային, Տիրանի գիծերուն ընդմէջէն:
Տիրան արուեստագէտը, գիծերու իր կախարդանքով, այլ մանաւանդ կեանքը ու մարդիկը ըմբռնելու եւ տալու իր առանձնայատուկ եղանակով երեսուն տարի շարունակ ներկայ եղաւ հոն, ուր նկարագիր մը կար ընդգծուելիք, դիրք մը` շեշտուելիք:
Ընդհանուր յատկանիշը իր արուեստին` բարութիւնն է: Չարութիւն չկայ Տիրանի գործերուն մէջ: Իւրայատուկ աշխարհահայեացքով մը կը նայի մարդոց ու կեանքին, կը խնդայ ու կ՛անցնի, չի վիրաւորեր, իր «զոհեր»-ը կը ներկայացնէ պարզագոյն եղանակով, իր ձգտումը ծաղրանկարին մէջէն` նկարագիրն է ենթակային, որ չի խուսափիր արուեստագէտին սուր դատողութենէն:
Տիրան չի խճողեր իր ծաղրանկարները: Իր գործերը զարդարաքի պէտք չունին, ոչ ալ ստուերներու եւ լոյսի խաղերու` կարենալ ցայտուն դառնալու համար: Իր գիծերը, ինքնավստահ, շե՛շտ, արուեստագէտին պատիւ բերող ժուժկալութեամբ մը կը դրսեւորեն այն տիպարները, որոնց վրայ յառած է Տիրանի խորաթափանց աչքը:
«Հայկ ակումբ»-ի ընդարձակ սրահին մէջ են բոլորը, վերջին երեք տասնամեակներու բոլոր ծանօթ դէմքերը` միջազգային, լիբանանեան եւ ազգային: Երիտասարդներու համար, այդ դէմքերէն ոմանք պարզ անուններ են, անցեալին մէջ ապրած ու գործած մարդիկ. հոն են` դէպքի մը առնչութեամբ, եղելութեան մը հետ կապակցաբար:
Երեսուն տարուան մէջ մօտաւորապէս 25.000 ծաղրանկարներու հեղինակ Տիրանի աշխատակցութիւնը փնտռած են լիբանանեան բազմաթիւ թերթեր, ինչպէս` «Լը Ժուր», «Լա Սիրի», «Ազդակ», «Լ՛Օրիան», «Լը Սուար», «Նահար», «Սայեատ» եւ ուրիշներ:
Այս արդիւնաւէտ աշխատակցութեան վկայութիւնը կը տեսնենք ցուցադրուած գործերուն մէջ, որոնց մեծ մասը արդէն հասարակութեան սեփականութիւնը դարձած է մամուլին միջոցով:
Տիրան ներկայիս կ՛աշխատի կարեւոր գործի մը վրայ: Յովհաննէս Թումանեանի ծննդեան հարիւրամեակին առիթով 75 կտորով պիտի տայ «Քաջ Նազար»-ը, որուն միջոցաւ իր նպատակն է մեր գրական գոհարներէն մէկը ծանօթացնել օտար հասարակութեան: Կը կարծենք, թէ «Քաջ Նազար»-ը, ինչպէս նաեւ պատրաստութեան մէջ եղող այլ գործեր` «Մի կաթիլ մեղր»-ը «Անխելք մարդը», «Խօսող ձուկը» եւ «Բարեկենդան»-ը պիտի հանդիսանան Տիրանի արուեստին ամէնէն վաւերական տարրերը:
Ինչ որ յատկանշական է Տիրանի մօտ, երիտասարդական խանդավառութիւնն է, որ կը շարունակէ ունենալ իր գործին հանդէպ: Առանց այդ տարրին արդէն, արուեստագէտը դժուար թէ յաջողէր նման մարզի մը մէջ, որ յարատեւ արթնութիւն կը պահանջէ եւ` անմար հետաքրքրութիւն:
Անհամբեր կը սպասենք «Քաջ Նազար»-ի ցուցահանդէսին, որ տեղի պիտի ունենայ «Լ՛Օրինան»-ի, կազմակերպութեամբ: Մինչ այդ «յետադարձ ակնարկ»-ի ներկայ ցուցահանդէսը արժանի է ջերմ գնահատանքի:
Տ. ՈՍԿՈՒՆԻ
