Հայրենականչ. Հայրենիք-Սփիւռք

ԹԱՄԱՐ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԵԱՆ
Արուեստագիտութեան դոկտոր

Օրերս, 28 յուլիսին, Այնճարում տեղի ունեցաւ Մուսա Լեռ-Այնճարի հիմնադրման 80-ամեակի տօնակատարութեան պաշտօնական բացումը: Կէս դարուց աւելի իր ազգային բովանդակալից կեանքում Լիբանանի այս համբաւանուն հայաւանը ունեցել, փաստագրել է բազում այլազան յիշարժան իրադարձութիւններ: Դրանց թւում է հետեւեալ   ուշագրաւ, գեղեցիկ եւ իմաստալից փաստը: 28 տարի առաջ` 1991 թուականին Հայաստանում ճանաչուած մշակութային, գրական գործիչ, բանաստեղծ, Երեւանում հրատարակուող եւ ընթերցողի լայն շրջանակ ունեցող «Ծիծեռնակ» ամսագրի խմբագիր, ներկայումս Հայաստանի Գրողներու միութեան նախագահ Էդուարդ Միլիտոնեանի իր այդ խմբագրած ամսագրում տպագրել է «Հայրենականչ. հայրենիք-սփիւռք» խորագրով յօդուած:

Այդ յօդուածը նուիրուած է Այնճարի երեխաներին: Բացառիկ երեւոյթ է սա, եւ արդարացիօրէն պէտք է, որ Մուսա Լեռ-Այնճարի ներկայ եւ գալիք սերունդները տեղեակ լինեն եւ մշտապէս յիշեն դա: Իր յօդուածում Էդուարդ Միլիտոնեանը գրել է. «Երբ ծանօթանալու առիթ ունեցայ, ինձ անչափ ոգեւորեցին Լիբանանի Այնճար գիւղի երեխաների ստեղծագործութիւնները: Նրանց գեղանկարները սերուած են հայի գունազգացողութեան վառ հրաշքով, աշխարհը զուարթ տեսնելու ներուժով: Իսկ երեխաների բանաստեղծութիւնների մէջ տրոփում են Սիամանթոյի եւ Վարուժանի հզօր երակները: Հայոց տան ներկայ եւ անցեալ ցնծութիւնն ու ցաւը դարձել են ուժեղ կամքի արտացոլանք ոսկեղէն հայերէնի մէջ: Թւում է` դժուար է ստեղծագործել հայրենիքից հեռու, սակայն կը մոռնանք, որ սիրտը չի ճանաչում սահմաններ, արիւնը չի սահմանափակւում մաշկով, ոգին ճախրում է անպարփակ, եւ այս ամէնը կեանք է առել Այնճարի շնորհալի երեխաների ստեղծագործութիւններում: Փա՜ռք մայր հայրենիքը եւ նրա յաւերժութիւնը երազող Այնճարի երեխաներին»:

Իր այս գրութիւնից յետոյ Էդուարդ Միլիտոնեանը զետեղել է «Ծիծեռնակ» ամսագրի այդ էջում Այնճարի Գալուստ Կիւլպէնկեան ազգային երկրորդական վարժարանի սաների գրական առաջին ստեղծագործութիւնները:

Օրերս, 28 յուլիսին, Այնճարում տեղի ունեցաւ Մուսա Լեռ-Այնճարի հիմնադրման 80-ամեակի տօնակատարութեան պաշտօնական բացումը: Կէս դարուց աւելի իր ազգային բովանդակալից կեանքում Լիբանանի այս համբաւանուն հայաւանը ունեցել, փաստագրել է բազում այլազան յիշարժան իրադարձութիւններ: Դրանց թւում է հետեւեալ   ուշագրաւ, գեղեցիկ եւ իմաստալից փաստը: 28 տարի առաջ` 1991 թուականին Հայաստանում ճանաչուած մշակութային, գրական գործիչ, բանաստեղծ, Երեւանում հրատարակուող եւ ընթերցողի լայն շրջանակ ունեցող «Ծիծեռնակ» ամսագրի խմբագիր, ներկայումս Հայաստանի Գրողներու միութեան նախագահ Էդուարդ Միլիտոնեանի իր այդ խմբագրած ամսագրում տպագրել է «Հայրենականչ. հայրենիք-սփիւռք» խորագրով յօդուած:

Այդ յօդուածը նուիրուած է Այնճարի երեխաներին: Բացառիկ երեւոյթ է սա, եւ արդարացիօրէն պէտք է, որ Մուսա Լեռ-Այնճարի ներկայ եւ գալիք սերունդները տեղեակ լինեն եւ մշտապէս յիշեն դա: Իր յօդուածում Էդուարդ Միլիտոնեանը գրել է. «Երբ ծանօթանալու առիթ ունեցայ, ինձ անչափ ոգեւորեցին Լիբանանի Այնճար գիւղի երեխաների ստեղծագործութիւնները: Նրանց գեղանկարները սերուած են հայի գունազգացողութեան վառ հրաշքով, աշխարհը զուարթ տեսնելու ներուժով: Իսկ երեխաների բանաստեղծութիւնների մէջ տրոփում են Սիամանթոյի եւ Վարուժանի հզօր երակները: Հայոց տան ներկայ եւ անցեալ ցնծութիւնն ու ցաւը դարձել են ուժեղ կամքի արտացոլանք ոսկեղէն հայերէնի մէջ: Թւում է` դժուար է ստեղծագործել հայրենիքից հեռու, սակայն կը մոռնանք, որ սիրտը չի ճանաչում սահմաններ, արիւնը չի սահմանափակւում մաշկով, ոգին ճախրում է անպարփակ, եւ այս ամէնը կեանք է առել Այնճարի շնորհալի երեխաների ստեղծագործութիւններում: Փա՜ռք մայր հայրենիքը եւ նրա յաւերժութիւնը երազող Այնճարի երեխաներին»:

Իր այս գրութիւնից յետոյ Էդուարդ Միլիտոնեանը զետեղել է «Ծիծեռնակ» ամսագրի այդ էջում Այնճարի Գալուստ Կիւլպէնկեան ազգային երկրորդական վարժարանի սաների գրական առաջին ստեղծագործութիւնները:

Երբ Ապրիլ Է

Կեանքը կանաչ է, ընկե՛ր,
Հոգ չէ` տերեւ մը դեղնի,
Հոգ չէ` անձրեւ մը տեղայ,
Կեանքը` գարուն է, ընկե՛ր:
Կանգնէ հպարտ, ցաւը հեգնէ,
Հեգնէ հեգնող մարդերն ալ,
Ինչ որ ըլլայ` գնա՛ առաջ,
Մի՛ քէնոտիր օրերէն:
Ինչո՞ւ ամպել ու անձրեւել,
Երբ դեռ գարուն է հիմա,
Ինչո՞ւ այդպէս ապրիլ-մեռնիլ,
Երբ դեռ ապրիլ է հիմա:
Բաց աչքերդ, բաց արեւին,
Վարդի պէս բաց, տաքցուր հոգիդ,
Ճեղքէ յուշը, վեր բարձրացիր,
Բացուէ կեանքին, գնա՛ կեանքին,
Երբ դեռ գարուն է, ընկե՛ր…

ԻՍԿԷՆ ԹԱՍԼԱՔԵԱՆ
Ժ. դասարան

Հայաստան

Անուշ հնչիւն` Հայաստան,
Դուն իմ երկիր աննման,
Շատ մը դարեր անցար,
Տառապանքներ շատ տեսար,
Վկայ` լեռներդ սիգապանծ,
Թիւր դաշտերդ խոպան,
Զաւակներդ հեռաւոր,
Որ կը մնան քեզ օտար:
Բայց հակառակ տանջանքիդ,
Մնացած ես միշտ կանգուն,
Ծոցէդ ծնած զաւակներուդ
Եղած ես տէր ու պաշտպան,
Հերոսներուդ ձայները
Լեռներուդ մէջ զնգուն,
Անզուգական իմ Հայաստան,
Իմ հայրենիք յաւիտեան:
Հիմա լոյսն է, որ կը շողայ,
Աղբիւրներդ ծնունդ կ՛առնեն հոն,
Հայաստան կ՛ապրի հրաշքի նոր օրեր,
Մեր երկրին կը սպասեն
Ցնծութեան դարեր:

ՎԻԳԻ ՉԱԽՉԱԽԵԱՆ
Զ. դասարան

Այսպիսի՜ անկեղծ հայրենականչ, ու այս տարիքում արդէն իսկ բանաստեղծական գրելաոճի այսպիսի լաւ մակարդակ:

Իրապէս բացառիկ երեւոյթ է սա, որն այս երկու սաների միջոցով եւս մի ապացոյցն է Մուսա Լեռ-այնճարցու պապենական արեան յաւերժող կանչի:

Մուսա Լեռ-Այնճարի այս տօնական օրերին (նաեւ միշտ) արժէ յիշել ու գնահատել այս երեւոյթը, որ արդէն իսկ 28 տարի առաջ նրա մատղաշ սերունդը իր ազգանուէր հայրենիք-սփիւռք հայրենականչով ճանաչուած եւ գնահատուած է եղել մայր հայրենիքի լաւագոյն ամսագրերից մէկում` «Ծիծեռնակ»-ում:

Թող յաւերժ թեւածի գեղեցիկ ծիծեռնակ թռչունը: Եւ թող այս արժէքաւոր երեւոյթն ունենայ իր շարունակականութիւնը:

Երեւան-Պէյրութ