Պէյրութի Ճեմարանը
Չորս տասնեակ տարիներու փայլուն անցեալ մը ունի Համազգայինի Պէյրութի Ճեմարանը:
Համազգային կրթական եւ հրատարակչական ընկերութեան հիմը դրուեցաւ Գահիրէն մէջ, 1928 մայիս 28-ին, Հայաստանի անկախութեան տասներորդ տարեդարձին օրը, խումբ մը մտաւորականներու կողմէ, նպատակ ունենալով սատարել հայապահպանման նուիրական գործին:
Հիմնադիրները կը կոչուէին` Համօ Օհանջանեան, Վահան Նաւասարդեան, Լեւոն Շանթ, Նիկոլ Աղբալեան, Գասպար Իփէկեան, Ստեփան Եսայեան եւ ընկերները, որոնք յաւէտ բաժնուած են մեզմէ: Սակայն կը մնայ գործը, որ ամուր հիմերու վրայ դրուած` յարաճուն վերելք արձանագրեց տարիներու ընթացքին, հասնելով այսօրուան նախանձելի վիճակին:
Համազգայինի առաջին ձեռնարկն եղաւ Ճեմարանի մը բացումը Պէյրութի մէջ, 1929-ին, շատ համեստ պամաններու տակ: Քանթարի փողոցի անշուք մէկ տան մէջ է,որ Ճեմարանի զոյգ նուիրեալները` իսկական մտաւորականներ Լեւոն Շանթ եւ Նիկոլ Աղբալեան, գործի սկսան մէկուկէս տասնեակ աշակերտներով: Անձնուիրաբար յանձն առին ամէն զոհողութիւն` կրթական տիպար հիմնարկութիւն մը դարձնելու համար զայն: Ու յաջողեցան:
Հետագային, Եգիպտոսի մեր ընկերներէն ողբացեալ Նշան Փալանճեանի քոյրերուն 20.000 ոսկիի նուիրատուութեան շնորհիւ` գնուեցաւ Ճեմարանի ներկայ շէնքը, որուն ընդարձակ հողին վրայ տարիներու ընթացքին կառուցուեցան նոր շէնքեր` մանկապարտէզի եւ նախակրթարանի բաժիններուն համար: Ուրիշ շէնք մը յատկացուեցաւ տպարանի, գրատան, թանգարանի, սրահի եւ գիշերօթիկներու բնակութեան:
Նիկոլ Աղբալեան մեռաւ 1947-ին, Լեւոն Շանթ` 1951-ին: Սիմոն Վրացեան յաջորդեց այս վերջինին` իբրեւ տեսուչ` 1952-ին:
1968-69 ուսումնական տարեշրջանի տեղեկագիրը, ներկայացուած` ընկեր Հրաչ Տասնապետեանի կողմէ, մանրամասնութիւններ կու տայ վարժարանի կրթական դաստիարակչական գործունէութեան, ելեւմուտքի եւ նոր առաջադրութեանց մասին:
Այս տարի շրջանաւարտ ելած են 12 աղջիկ եւ ութ մանչ, որոնցմէ 7-ը գրական, 13-ը` գիտական ճիւղէն: 15-ը արժանացած են Ճեմարանի վկայականին, իսկ հինգը` ստացած երկրորդական բաժնի աւարտական վկայագիրը: Ասոնցմէ ոմանք արդէն իսկ որոշած են նուիրուիլ ուսուցչական ասպարէզին, ուրիշներ կը պատրաստուին համալսարան յաճախելու:
Հայագիտական ճիւղի մէջ առաջին հանդիսացող Նեկտար Կիւլթենեանը ստացած է Համազգայինի Պէյրութի մասնաճիւղին մրցանակը: Գիտական ճիւղի մէջ առաջին Յասմիկ Պէրպէրեանը շահած է «Յակոբ Գրիգորեան» գիտական մրցանակը:
Քառասուն տարուան ընթացքին հազարաւոր հայորդիներ բախտն են ունեցած Ճեմարանի նուիրական յարկին տակ անձնուէր ուսուցիչներու եւ ուսուցչուհիներու շունչին տակ հայաշունչ դաստիարակութիւն ստանալու:
Շրջանաւարտ կամ կիսաւարտ ճեմարանականներ` իբրեւ հանրային գործիչ, կրթական մշակ, բժիշկ, փաստաբան, ճարտարագէտ կամ առեւտրական, հայրենասիրական ոգիով տոգորուած, անխզելի կապերով կապուած են հայութեան հետ եւ դարձած` օգտակար քաղաքացիներ:
Նշան Փալանճեան Ճեմարանը Լիբանանի մայրաքաղաքի միջնակարգ վարժարաններու շարքին պատուաւոր տեղ մը կը գրաւէ իր մանկապարտէզով, նախակրթարանով եւ երկրորդականի բաժիններով: Աշակերտները կը պատրաստուին լիբանանեան եւ ֆրանսական զոյգ պաքալորէաներուն եւ պըրըւէներուն: Պետական ծրագիրը կը գործադրուի լրիւ` լեզուներու, արդիական գիտութեանց եւ յարակից առարկաներուն համար: Արաբերէնի եւ ֆրանսերէնի հետ միաժամանակ մասնաւոր կարեւորութեամբ կ՛աւանդուի հայոց լեզուն, գրականութիւնն ու հայոց պատմութիւնը: Բարձրագոյն հայագիտական դասընթացք մը պիտի հաստատուի յառաջիկայ տարիներուն, համալսարանական իմաստով:
Փիլիսոփայութեան դասարանի ութ աշակերտներէն եօթը ֆրանսական պաքալորէայի, իսկ Թ. դասարանի 25 աշակերտներէն 16-ը պըրըւէ տիւ փրըմիէ սիլքի քննութեանց մէջ յաջողած են:
Մանկապարտէզի աշակերտներուն թիւն է եղած 214, 137-ը մանչ եւ 77-ը` աղջիկ, բաժնուած` չորս դասարաններու:
Նախակրթարանը ունեցած է 257 աշակերտ` 127 աղջիկ եւ 130 մանչ:
Միջնակարգ – երկրորդականի բաժիններու աշակերտներն ալ հաշուելով` Ճեմարանի աշակերտութեան ընդհանուր թիւը կը հասնի 650-ի: Ուսուցիչ-ուսուցչուհիներու թիւն է յիսուն, մնայուն եւ այցելու:
Ճեմարանի թիւ 3 շէնքի 5-րդ յարկը ամբողջութեամբ յատկացուած է գիտական աշխատանոցներու, որոնց համար ճոխ կազմածներ ստացուած են Գերմանիայէն` «շնորհիւ փարիզաբնակ բժիշկի մը առատաձեռն յատկացումին»:
Լսարանական միութիւնը, որուն կ՛անդամակցին Թ. – ԺԲ. դասարաններու աշակերտ-աշակերտուհիները, կը կազմակերպէ ժողովներ, հաւաքոյթներ, թատերական ներկայացումներ, դասախօսութիւններ եւ ներքին տօնակատարութիւններ, ցուցահանդէսներ եւ պտոյտներ: Կը հրատարակէ «Ջահակիր» հանդէսը:
Մարզական կեանքը Ճեմարանէն ներս շարունակած է ըլլալ աշխուժ:
Գիշերօթիկներու թիւը եղած է 14, սովորականէն պակաս:
Աշակերտական գրադարանը իր աւելի քան 15 հազար հատորներով առաջին տեղերէն մէկը կը գրաւէ Պէյրութի դպրոցներու շարքին:
Ելեւմուտք.- Ճեմարանի 1968-1969 տարեշրջանին համար ելեւմուտք նախատեսուած էր շուրջ 315 հազար լիբ. ոսկի, սակայն չնախատեսուած կարգ մը յաւելումներով հասած է 350 հազար լիբանանեան ոսկիի սահմաններուն: Կրթաթոշակներէ գանձելի բաժինն էր 205 հազար լիբ. ոսկի: Գանձուած է 95 առ հարիւր տոկոսով: Տարեսկիզբին 40 հազար ոսկիի յաւելում եղած է ուսուցիչներու ամսականին վրայ: Պիւտճէի մնացեալ մասը կը հայթայթուի կազմակերպութիւններու եւ անհատ բարերարներու օժանդակութեամբ: Քալիֆորնիոյ Հայ կրթական հիմնարկութիւնը, «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկութիւնը եւ Հայ օգնութեան միութիւնը կը նպաստեն Ճեմարանին կարեւոր գումարներով:
Համազգայինի տպարանը, արդիական սարքաւորումով, բազմաթիւ գիրքեր լոյս ընծայեց վերջին շրջանին:
Նորանոր նուաճումներ կը մաղթենք Համազգայինին ու իր Ճեմարանին:
ՀՐԱՆԴ – ՍԱՄՈՒԷԼ
