Մուսա Լերան Գիւղերէն Այնճար Եկած Ենք…

ԵՍԱՅԻ ՀԱՒԱԹԵԱՆ

Արդէն 80 տարի եղաւ:

Մուսալեռցիները, մերժելով ապրիլ թրքական լուծի տակ, կամովին հրաժարելով իրենց կալուածներէն եւ ինչքերէն` եկան կայք հաստատելու Այնճար կոչուած անապատ-տափաստանին մէջ, անգամ մը եւս իրենց կամքը կոփելու եւ ապրելու հոն, ուր ուրիշներ չկրցան ապրիլ ու գոյատեւել:

Ճիշդ բնորոշած էր մուսալեռցի նշանաւոր գրող Եդուարդ Պոյաճեանը. «Գէշ թուականի մը եւ շատ գէշ պայմաններու տակ» հիմնուեցաւ  մուսալեռցիներու նոր մայրաքաղաք Մուսա Լեռ- Այնճարը:

Այնճա՜ր, Այնճա՜ր` մուսալեռցիներու մահաբոյր գաղթակայանը, ուր աւելի քան 1000 գաղթականներ զոհ գացին մալարիային, անօթութեան, ցուրտին…       Այս անապատը ովասիսի վերածելու համար երեք սերունդ մուսալեռցիներ իրենց ամբողջ կեանքը տուին պայքարելով` կենդանի մնալու, պարտէզներ հիմնելու եւ ստեղծելու իւրայատուկ հայկական կեդրոն մը, որ հպարտութիւնն է իւրաքանչիւր հայու:

80 տարի եղաւ արդէն:

Ոչինչէն ծնունդ առած այս շէն հայկական քաղաքը դիմադրելով բոլոր տեսակի դժուարութիւններուն` շարունակեց ապրիլ ու զարգանալ: Հայու շինարար ոգին ամէնէն փայլուն կերպով երեւցաւ հոս, այս անապատին մէջ:

Դժուար է հաւատալ, որ կարելի է այսքան փոփոխութիւն  կատարել 80 տարուան ընթացքին: Փաստը մէջտեղն է բոլոր թերահաւատներուն համար մանաւանդ:

Մուսալեռցիները իրենց ճակտի քրտինքով կերտեցին այս աւանը` միշտ զգալով իրենց թիկունքին Հայ յեղափոխական դաշնակցութիւնը, որուն կ՛երթայ այս աւանին ստեղծման ու զարգացման պատիւը:

Շնորհիւ Մուսա Լեռ-Այնճարի գոյութեան` կենդանի մնաց թէ՛ Մուսա Լերան հերոսամարտի յիշատակը, թէ՛ նաեւ մուսալեռցիներու անցեալը, աւանդութիւնները, բարբառը…

Արդէն 80 տարի եղաւ: Կանգուն է մուսալեռցիներուն մայրաքաղաքը: Ան ունի նոր տեսք եւ նոր տեսիլք:

Դժուարութիւննե՞ր, շա՜տ. մուսալեռցին, սակայն, ե՞րբ դժուարութիւններէն վախցած է:

1915-ին մեր պապերու «խենթութիւն»-ը փրկեց մեզ:

Հիմա ալ կան «խենթ» մուսալեռցիներ: Այնճարի գոյատեւումն ու զարգացումը փաստեր են այս գծով:

Մեր նախկին տնօրէնը գրած էր.

«Մենք լեռն ենք տակաւին, թող ետ գայ թշնամին». իսկ վերջերս մահացած մեր ընկերներէն մէկը կը մաղթէր. «Լեռնէն վար չիջնէք. վա՜յ մեզի, եթէ լեռնէն իջանք ցած»:

Այս է Մուսա Լեռ-Այնճարի ճանապարհը:

80 տարի լերան վրայ, 80 տարի միշտ պատրաստ, 80 տարի բաց ծովուն մէջ` ընդդէմ բոլոր փոթորիկներուն:

80-ամեակդ շնորհաւոր, մեր հարազա՛տ, հայկակա՛ն աւան:

Մուսա Լեռ-Այնճար
23 յուլիս 2019