Կրթական Հարցեր
Ազատ Ընթերցանութիւն
Դպրոցական տարեշրջանի տարեփակ:
Ամառուան երեք ամիսներու երկար արձակուրդը կրթական եւ դաստիարակչական նոր խնդիրներ կը դնէ ծնողներուն առջեւ: Ի՞նչ ընել, որ զաւակները «պարապ չպտտին» ամբողջ ամառը, ծուլութեան չվարժուին եւ չարութիւններու անձնատուր չըլլան:
Քիչ չէ թիւը այն ծնողներուն, որոնք կը փափաքին իրենց պզտիկները ուղարկել ամառնային վարժարան մը: Նման վարժարան յաճախելը օգտակար կրնայ ըլլալ այն տղոց համար, որոնք վերաքննելի դասեր ունին եւ բարեխիղճ ուսուցիչներու օժանդակութեան կը կարօտին: Այլապէս` անիմաստ է: Կը ճանչնամ մայրեր, որոնք իրար անցած են, որպէսզի իրենց դեռ շատ փոքրիկ զաւակը տեղ մը դնելով` արձակուրդի շրջանին կարենան ազատիլ անոր «խօսք հասկցնելու» տաղտուկէն: Ձմրան ինը ամիսներուն լաւ աշխատած եւ լաւ արդիւնքներ ձեռք բերած մանուկներու համար ոչ միայն օգտակար չէ այս նոր բանտարկութիւնը, այլ` հակամանկավարժական: Փոքրիկը կրնայ զզուանք զգալ ուսման եւ դպրոցին հանդէպ:
Արձակուրդները ստեղծուած են թարմանալու եւ վերանորոգուելու համար: Մանուկները եւ պատանիները մասնաւորապէս լաւագոյնս պէտք է օգտուին արձակուրդէ մը, որուն արդար իրաւունքը ունին: Արձակուրդը պէտք է դառնայ ֆիզիքապէս եւ հոգեպէս կազդուրման շրջան:
Ծնողներուն վրայ որոշ պարտականութիւն կը ծանրանայ` իրենց զաւակներու արձակուրդի ազատ ժամանակը կազմակերպելու: Պիտի առարկուի հաւանօրէն, թէ ամէն ինչ կապուած է նիւթական միջոցներու հետ, եւ թէ` հայ ծնողներուն մեծ մասը ո՛չ սիրտ ունի եւ ո՛չ ալ միջոց` զաւակներուն համար հաճելի ժամանցներ ստեղծելու:
Պէտք է մտածել, սակայն, նուազագոյն զոհողութեամբ մանուկներուն հիմնական պահանջներէն գոնէ մէկ-երկուքը գոհացնելու մասին:
Այդ պահանջներէն գլխաւորը մանուկներն ու պատանիները ընթերցանութեան մղելն է: Առանց մասնաւոր պարտադրանքի եւ պարտականութեան` ազատ ընթերցանութիւնը անփոխարինելի հաճոյք մըն է գրեթէ բոլոր տղոց համար, այն տարիքին, երբ հոգիները ծարաւի են եւ երեւակայութիւնը յանդուգն թռիչքներ ունի:
Գրքերու անհրաժեշտ եւ յարմար պաշար մը` ամրան արձակուրդի ամիսներուն. ահա՛ անհրաժեշտ պայմաններէն մին` արձակուրդի պարապը լեցնելու: Ազատ ընթերցումի վարժութիւնը տալով մեր զաւակներուն` օգտակարը խառնած կ՛ըլլանք հաճելիին:
Աւելորդ է խօսիլ ընթերցանութեան բազմապիսի օգտակարութեանց մասին: Ամէն մարդ ծանօթ է գրքերու ընծայած բարիքին: Գիրքերը որքան մտքի լոյս կը հայթայթեն, նոյնքան եւ` հոգիի սնունդ: Ամբողջ խնդիրը յարմար գիրքերու պաշարը ստեղծելն է:
Այս կէտին վրայ, դժբախտաբար, մենք լուրջ դժուարութիւններու կը բախինք: Հայ գրականութիւնը աղքատ է մանկապատանեկան մատենաշարով: Հարցուցէք կրթական մշակներուն, թէ հայերէն ի՞նչ գիրքեր կը յանձնարարեն ամրան արձակուրդի շրջանին. քանի մը անունէ զատ` ուրիշ նոր գրքեր պիտի չկարենան մատնանշել: Այդ քանի մը հատորներն ալ, շատ հաւանօրէն, տղաքը կարդացած կ՛ըլլան դպրոցական տարեշրջանին:
Դժբախտ իրողութիւնը այն է, որ դեռահաս սերունդը այսօր հայերէն շատ քիչ կը կարդայ: Եթէ կարելի ըլլար գիւղագնաց հայ ընտանիքներուն պայուսակները բանալ, անոնց մէջ մէկ հայերէն գիրքի դիմաց պիտի գտնէինք տասնեակ մը ֆրանսերէն կամ անգլերէն հատորներ: 10-12 տարեկան հայ մանուկը կը դադրի հայերէն գիրք կարդալէ` ընդհանուր առմամբ:
Եթէ այս իրողութեան գլխաւոր պատճառներէն մէկը սերթիֆիքաներ եւ պըրվէներ պատրաստող ծրագրին է, երկրորդ հիմնական պատճառը ամէն տարիքի յատուկ գրաւիչ հայ գրքերու պակասը կարելի է համարել: Ցաւ մը, որու մասին կը խօսինք ու կը գրենք տարիներէ ի վեր` առանց զայն դարմանելու: Չունեցանք այս ուղղութեամբ գործող հրատարակչական տուն: Երբեմն-երբեմն երեւցող անհատական նախաձեռնութիւնները հեռու են բաւարարութիւն տալէ զգացուող մեծ պահանջին:
Հայ լեզուն կենդանի եւ ծաղկեալ պահելու եւ հայ հոգին մեր մանուկներուն փոխանցելու համար չկայ աւելի անմիջական եւ ազդու միջոց, քան` ընթերցանութեան հրապոյրը: Իսկ այդ հրապոյրը ո՛չ խրատով կը ստեղծուի, ո՛չ քարոզով: Գիրքը հարսնցու աղջկան կը նմանի. ինքզինք պիտի սիրցնէ եւ հաւնուի: Պիտի ըլլայ արտաքինով ներկայանալի եւ բովանդակութեամբ առինքնող, առնուազն` հետաքրքրական:
Դիւրին է խօսքը ուղղել ծնողնելուն եւ ըսել. «Ձեր զաւակները մղեցէք, որ հայերէն կարդան»: Այս բաղձանքը լայն չափով կ՛իրագործուի այն ատեն միայն, երբ մենք կարենանք ծնողներուն ներկայացնել մանկապատանեկան հայերէն գրքերու ճոխ մատենադարաններ:
Դասերէն եւ օրուան պարտականութիւններէն ձերբազատած հայ մանուկն ու պատանին մայրենի բարբառով գրքի կարօտն ունին:
Ամէն դպրոցական շրջանի տարեփակ նոր առիթ մըն է, որ կրկին ու կրկին անդրադառնանք այս կենսական կարիքին:
Մ. ԻՇԽԱՆ
