Իրան-Միացեալ Նահանգներ Յարաբերութիւններու Լարուածութեան Սրման Պարագային Հայաստանը Դիրքորոշման Յստակացման Խնդիր Ունենալու Է. Արամ Շահնազարեան

Անհրաժեշտ է նշել, որ թէեւ Իրանի շուրջ ծաւալուող տարածաշրջանային ռազմաքաղաքական ներկայիս գործընթացները բաւական բարդ ու արկածախնդրական են, այդուհանդերձ, իրավիճակը տակաւին որոշակիօրէն հեռու է առճակատման բարձր մակարդակի հատման կարմիր գիծէն. Իրանի շուրջ վերջին զարգացումներու մասին զրոյցի ընթացքին «Երկիր» կայքէջին ըսաւ «Ալիքօնլային» կայքէջի պատասխանատու խմբագիր Արամ Շահնազարեանը: «Շեշտում եմ` որոշակիօրէն, քանի որ այն կտրուկ փոփոխութեան բոլոր հնարաւորութիւններն ու նախադրեալներն ունի: Ըստ փորձագէտների, այս պահի դրութեամբ մենք գործ ունենք հիմնականում հետեւանքային դրսեւորումների հետ, այսինքն կողմերից մէկը, վերջին շրջանում գլխաւորապէս Միացեալ Նահանգները, ձեռնարկում է որոշակի քայլեր կամ կատարում է յայտարարութիւններ, որոնց հետեւում է Իրանի համաչափ ու համարժէք քայլը կամ յայտարարութիւնը: Օրինակ` Միացեալ Նահանգները յայտարարում են Իրանի նաւթի արտահանումը զրոյի իջեցնելու իր մտադրութեան մասին, փոխարէնը` Իրանը յայտարարում է Հորմուզի նեղուցը փակելու հնարաւորութեան մասին: Միացեալ Նահանգները որոշում են խստացնել Իրանի միջուկային ծրագրի սահմանափակումները, ի պատասխան` Իրանը յայտարարում է միջուկային գործարքով նախատեսուած իր որոշ գործողութիւնների ժամանակաւոր կասեցման մասին: Սրանք, անշուշտ, արկածախնդրութեան որոշակի գործօն պարունակող գործողութիւններ են, որոնք, սակայն, դեռեւս հնարաւոր է ղեկավարել, կարգաւորել կամ սառեցնել», ըսաւ մեր զրուցակիցը:

Արամ Շահնազարեանը առանձնացուց, իր կարծիքով, երկու մտահոգիչ իրադարձութիւն: Առաջինը Սպիտակ տան`  Պարսից ծոց «Աբրահամ Լինքըլն» օդանաւակիր նաւախումբը եւ Պէ 52 ռազմավարական նշանակութեան ռմբակոծիչներ գործուղելու որոշումն է, իսկ երկրորդը` նախօրէին Արաբական Միացեալ Էմիրութեան Ֆուժէյրա նաւահանգիստին մէջ չորս նաւթատար առեւտրային նաւերու` խափանարարութեան թիրախ դառնալու դէպքը:

«Սկսեմ մատնանշածս երկրորդ փաստից. սա կողմերի միջեւ ռազմական հակամարտութիւն հրահրելու նպատակով մշակուած լուրջ սադրանք կարող է լինել այն երկրների կողմից, աւելի որոշակի` Իսրայէլի, Սէուտեան Արաբիայի եւ Արաբական Միացեալ Էմիրութեան, որոնց անմիջական շահերից է բխում Իրանի հետ Միացեալ Նահանգների ռազմական հակամարտութիւնը, դրանից բխող` Թեհրանի համար հնարաւոր հետեւանքները: Չմոռանանք, որ անդրադառնալով դէպքին` Միացեալ Նահանգներու նախագահ Տանըլտ Թրամփը յայտարարել է, որ Իրանը շատ կը տուժի, եթէ պարզուի, որ սպառնում է Միացեալ Նահանգների եւ նրա դաշնակիցների շահերին: Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններն արդէն յայտարարել են,  որ օտարերկրեայ կառոյցների (բնականաբար խօսքը Միացեալ Նահանգների մասին է) մասնակցութեամբ սկսել է դէպքի հետաքննութիւնը: Պէ 52 ռազմավարական նշանակութեան ռմբակոծիչներն արդէն տեղակայուած են Քաթարում, իսկ «Աբրահամ Լինքըլն» օդանաւակիր նաւախումբն էլ մօտ օրերս Պարսից ծոց կը հասնի: Հիմա պատկերացրէք, թէ ի՛նչ կարող է պատահել, եթէ հետաքննութեան արդիւնքում ի յայտ գան, այսպէս կոչուած, «ճշդուած» փաստեր այն մասին, որ խափանարարութիւնը Թեհրանի ձեռքի գործն է եղել: Յիշեցնեմ` Իրաքի երկրորդ պատերազմն այդ երկրում միջուկային եւ քիմիական զէնքերի առկայութեան մասին նման «ճշդուած» փաստերի արդիւնքն էր», ըսաւ Շահնազարեանը` մէկ անգամ եւս ընդգծելով, որ իրավիճակը տակաւին որոշակիօրէն հեռու է առճակատման բարձր մակարդակի հատման կարմիր գիծէն:

Ան յիշեցուց նաեւ, որ Միացեալ Նահանգներու հնչեցուցած բոլոր սպառնալիքներու եւ վերջնագրերու խորապատկերին, նախագահ Թրամփը քանի մը անգամ յայտարարած է Իրանի հետ բանակցելու պատրաստակամութեան մասին` նշելով, որ Միացեալ Նահանգները Իրանի հետ պատերազմի չեն ձգտիր: Այս պարունակին մէջ, ըստ Շահնազարեանի, կայ եւս երկու կարեւոր գործօն: «Առաջինը Ռուսիոյ եւ Չինաստանի յստակ դիրքորոշումն է, որը, կարծում եմ, պարզ է բոլորին եւ յաւելեալ պարզաբանում չի պահանջում, իսկ երկրորդն այս իրադրութիւնում Եւրոպական Միութեան ինչ-որ տեղ կառուցողական դիրքորոշումն է, ըստ որի,  այն շարունակում է մնալ եւ փորձում է գործել Իրանի հետ միջուկային գործարքի շրջանակներում: Սա բաւական հաւասարակշռող իրողութիւն է: Չմոռանանք, որ, այնուամենայնիւ, առանց իր եւրոպական դաշնակիցների` գոնէ քաղաքական համաձայնութեան, Իրանի դէմ Միացեալ Նահանգներու ցանկացած տիպի ռազմական գործողութիւն, լայն իմաստով, չի ունենալու միջազգային անհրաժեշտ աջակցութիւն եւ, բնականաբար, օրինականութիւն», նշեց մեր զրուցակիցը:

Հարցին, թէ Իրանի շուրջ հնարաւոր բացասական զարգացումներն ինչպէ՞ս կ՛ազդեն Հայաստանի վրայ, Արամ Շահնազարեանը պատասխանեց. «Բեմագրութեան ցանկացած զարգացման ուղղակի կամ անուղղակի հետեւանքներից հարաւկովկասեան տարածաշրջանի երկրները չեն կարող խուսափել: Դա առաւել ակնառու է լինելու յատկապէս Հայաստանի պարագայում, որը թշնամի երկու հարեւան պետութիւնների` Թուրքիայի եւ Ազրպէյճանի կողմից շրջափակման մէջ է եւ խուսանաւելու սահմանափակ հնարաւորութիւն ունի: Իրան-Միացեալ Նահանգներ ռազմական առճակատման դէպքում Հայաստանն անխուսափելիօրէն կ՛ունենայ անվտանգային մթնոլորտի հետ կապուած լուրջ խնդիրներ: Պէտք չէ աչքաթող անել այն իրողութիւնը, որ ռազմական առճակատումը կարող է Իրանի համար լուրջ խնդիրներ ստեղծել նաեւ երկրի ներսում` հինգերորդ շարասեան` անջատողական շարժումների, յատկապէս` փանթուրքիստական շարժման աշխուժացման տեսքով: Սա, բառի ամենաբուն իմաստով, աղէտ է Հայաստանի ազգային անվտանգութեան դիտանկիւնից: Ամէն պարագայում պէտք է ընդգծել, որ Իրան-Միացեալ Նահանգներ յարաբերութիւնների լարուածութեան սրման դէպքում Հայաստանը միջազգային ու տարածաշրջանային մակարդակներում արտաքին հիմնական խաղացողների միջեւ ընտրութեան առջեւ կանգնելու ու դիրքորոշման յստակացման խնդիր է ունենալու: Հայաստանը պէտք է պատրաստ լինի դրան` չմոռանալով անփոխարինելի հարեւանների եւ եկող ու գնացող արտատարածաշրջանային ուժերի ու խաղացողների մասին իրողութիւնը»: