Էրտողան. «Հայ Աւազակախումբերու Եւ Անոնց Աջակիցներու Աքսորումը Ամէնէն Տրամաբանական Քայլն Էր»

Թուրքիոյ նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողան նամակ մը յղած է Պոլսոյ հայոց պատրիարքական ընդհանուր փոխանորդ Արամ եպս. Աթեշեանին: «Արմէնփրես» կը հաղորդէ, որ նամակին մէջ Էրտողան անգամ մը եւս Օսմանեան կայսրութեան կողմէ ծրագրուած եւ իրականացուած Հայոց ցեղասպանութեան զոհ գացած 1,5 միլիոն հայերը նկատած է Համաշխարհային Ա. պատերազմի զոհեր»:

Էրտողան իր նամակին մէջ գրած է. «Ձեզ ի խորոց սրտի կ՛ողջունեմ, յարգանքներս կ՛ուղղեմ: Նախքան խօսքերուս սկսիլը, կ՛ուզեմ նշել, որ 8 մարտ 2019-ին մեր կորսնցուցած թանկագին պատրիարք Մեսրոպ Մութաֆեանին յարգանքով կը յիշեմ եւ ընտանիքին, հարազատներուն ու ամբողջ հայ համայնքին ցաւակցութիւններս կը յայտնեմ:

«Համաշխարհային Ա. պատերազմի դժուար պայմաններուն մէջ իրենց կեանքը կորսնցուցած օսմանցի հայերուն այս տարի յարգանքով կը յիշեմ, անոնց թոռներուն անկեղծ ցաւակցութիւններս կը յայտնեմ:

«Ինչպէս որեւէ կայսրութեան փլուզման ընթացքին, նոյնպէս Օսմանեան կայսրութեան վերջին շրջանին, կայսրութեան սահմաններուն մէջ եւ անկէ դուրս մարդկային մեծ կորուստներ արձանագրուած են:  Համաճարակներու, գաղթերու, պետական գերիշխանութեան թուլացման պատճառով յառաջացած աւազակախումբերու եւ զինեալ խումբերու գործողութիւններուն իբրեւ հետեւանք մեր կորսնցուցած օսմանցի այլ քաղաքացիներուն նոյնպէս Ալլահէն հանգստութիւն կը ցանկամ: Հայ համայնքը, ինչպէս Օսմանեան կայսրութեան մէջ, այնպէս ալ մեր հանրապետութեան գրեթէ հարիւրամեայ անցեալին տեւողութեան մեծ ներդրում ունեցող արժէքաւոր զաւակներ տուած է: Ինչպէս երէկ, նաեւ այսօր, հաւասար իրաւունքներ ունեցող եւ ազատ մեր հայ քաղաքացիները քաղաքական, ընկերային եւ տնտեսական կեանքին մէջ մեծ դեր ունին:

«Կ՛ուզենք յատուկ ընդգծել, որ մեր երկրի հայ համայնքին հանգստութիւնը, ապահովութիւնը եւ բարօրութիւնը մեզի համար մեծագոյն նշանակութիւնն ունին: Անոնք, որոնք կը փորձեն մեր հայ քաղաքացիները օտարել, հեռացնել, մեզ պիտի տեսնեն իրենց դիմաց կանգնած:

«Այդ պատճառով կ՛ուզեմ, որ վայրկեան առաջ ընտրէք հայ համայնքի նոր կրօնական ղեկավար, եւ ձեզի յաջողութիւն կը մաղթեմ: Կը հաւատամ, որ միասին պիտի կարենանք ապագայ կառուցել:

«Այդ պատճառով ալ կը փափաքիմ, որ ոչ մէկ կարելիութիւն տանք խեղաթիւրելու մեր միացեալ անցեալը: Այս համոզումներով անգամ մը եւս յարգանքով կը յիշեմ Համաշխահային Ա. պատերազմի ընթացքին իրենց կեանքերը կորսնցուցած հայերը»:

Միւս կողմէ, Էրտողան թրքական արխիւներուն նուիրուած գիտաժողովի մը ընթացքին իր արտասանած խօսքին մէջ յայտարարեց. «Օսմանեան արխիւներէն 35,5 միլիոն փաստաթուղթ եւ 8 միլիոն նոթատետրի լուսանկար, Հանրապետական արխիւի 19 միլիոն փաստաթուղթ թուայնացած է»:

Ան նաեւ յայտնեց, որ Հայկական հարցի եւ ահաբեկչութեան դէմ պայքարի ծիրին մէջ Թուրքիոյ ժողովրդավարութեան դաս տալու փորձ կատարողները իրենք «բոլորն ալ արիւնոտ պատմութիւն ունին»:

Էրտողան նկատել տուաւ, որ «1915-ի դէպքերուն» համար Թուրքիան մեղադրող ոչ մէկ խումբի կամ պետութեան կողմէ արխիւային ապացոյցներ ներկայացուած են:

«Իսլամները սպաննած Ֆրանսան թուրքերուն դաս տալ չի կրնար, տեղահանութիւնը բան մըն է, կոտորածը` այլ բան, որո՞ւ կը խաբէք», հարց տուաւ ան:

«Արեւելեան Անատոլուի մէջ իսլամ կիները, երեխաները, ծերերը սպաննած հայ աւազակախումբերու եւ անոնց աջակցութիւն ցոյց տուածներու աքսորումը այդ ժամանակաշրջանին ամէնէն տրամաբանական քայլն էր: Մենք պատրաստ ենք մինչեւ վերջ բանալու մեր արխիւները: Հայե՛ր, եթէ դուք ալ արխիւ ունիք, բացէ՛ք: Ամբողջ աշխա՛րհ, երրորդ երկիրնե՛ր, եթէ դուք ալ ունիք, բացէ՛ք ձեր արխիւները, բերէ՛ք: Բոլոր արխիւները հետազօտենք: Ինչ որ բացայայտուի, իբրեւ քաղաքական գործիչներ, պիտի խօսինք: Մեր արխիւները միշտ բաց են: Պահելու բան չունինք, ամէն բան պարզ է եւ յստակ», աւելցուց Էրտողան: