Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
No Result
View All Result
Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ
No Result
View All Result

Անդրադարձ. Հայաստանի Հանրապետութիւն. 100-ամեակ. Մամուլին Մէջ Հայոց Ցեղասպանութեան Մասին Նիւթեր

Ապրիլ 24, 2019
| Անդրադարձ
0
Share on FacebookShare on Twitter

ՅԱՐՈՒԹ ՉԷՔԻՃԵԱՆ

Հայաստանի Հանրապետութեան մամուլը ամէ՛ն օր կը գրէ շարունակուող Հայոց ցեղասպանութեան եւ անոր հետեւանքներուն մասին` հարիւր հազարաւոր գաղթականներ, յիսուն հազարէ աւելի որբեր, սով, համաճարակներ, պատերազմ ու շրջափակում: Օրինակ` «Աշխատանք»-ը «Մեծ աղէտը» խորագիրով մնայուն սիւնակ ունի: Այստեղ կը ներկայացուին մի՛այն կարգ մը նմուշներ:

Հայաջինջ ծրագիրին պատճէնը, «Աշխատանք», 8-5-1919

Պոլսահայ «Վերջին Լուր» երեկոյեան լոյս տեսնող օրաթերթը, հաւանաբար#24 ապրիլ 1919-ին կը հրատարակէ` «Հայաջինջ ծրագիրին պատճէնը» խորագիրով թրքական կառավարութեան թրքերէն բնագիր-փաստաթուղթը եւ անոր հայերէն թարգմանութիւնը, որ «Աշխատանք» թերթը իր 8 մայիս1919-ի համարին մէջ կ՛արտատպէ (1).

«Վերջին Լուր»-ը թրքերէն բնագիրին հետ կը հրատարակէ պատճէնը (հայերէն թարգմանութիւնը*) այն հրէշային ծրագիրին, զոր պատրաստեցին (Մեհմետ*) Թալէաթ (փաշա*) եւ ընկերները, Թուրքիոյ (Օսմանեան կայսրութեան հողերուն վրայ բնակող*) հայ ժողովուրդը ոչնչացնելու համար: Նոյնութեամբ կ՛արտատպենք զայն.

«Յօդուած 1. Ընկերակցութիւններու օրէնքին 3-րդ յօդուածէն օգտուելով` բոլոր հայ ընկերակցութիւնները խափանել ու անոնց վարչական մարմիններուն եւ անոնց մէջ, ի վաղուց (ժամանակէ ի վեր*), Իթթիհատի (վէ թերաքքի կամ` «Երիտասարդ թուրքեր կուսակցութեան»*) կառավարութեան հակառակ (հայ*)  աշխատողները ամբողջովին (բոլորը*) ձերբակալելով Մուսուլի, Պաղտատի պէս նահանգներ ղրկել եւ ճամբան կամ այն տեղերը փճացնել (սպաննել*):

«Յօդուած 2. Բոլոր հայոց (հայերուն*) ամէն տեսակի զէնքերը հաւաքել:

«Յօդուած 3. Մասնաւոր պատշաճ միջոցներով իսլամական (հանրային*) կարծիքը պատրաստել: Վանի, Էրզրումի (Կարին*) եւ Ատանայի պէս տեղեր (վայրերուն մէջ*), ուր հայերը արդէն իսկ իրենց ընթացքովը իսլամներուն պժգանքը շահած են, կազմակերպել (եւ*) դէպքեր ստեղծել, (այնպէս*) ինչպէս Ռուսիան ըրաւ Պաքուի մէջ:

«Յօդուած 4. Էրզրումի, Վանի, Մամուրեթ-իւլ-Ազիզի (Խարբերդի*) եւ Պիթլիսի պէս նահանգներուն մէջ (հայերը բնաջնջելու*) գործադրութիւնը բոլորովին ժողովուրդին թողելով` զօրքերն ու կարգապահական ուժերը արտաքուստ (իբր թէ` ձեւականօրէն*) ջարդերն արգիլելու գործածել: Իսկ Ատանայի, Սվազի, Պուրսայի, Նիկոդեմիոյ եւ Իզմիրի պէս վայրերը,  ընդհակառակը, իսլամներուն (ոչ հայ ժողովուրդին*) օգնել զինուորական ուժով:

«Յօդուած 5. Բնաջնջումը գործադրել մասնաւորաբար յիսունէն վար (տարիքով*) այրերուն եւ դպրոցի ուսուցիչներուն վրայ: Աղջիկներն ու մանուկները թողուլ` իսլամացնելու համար:

«Յօդուած 6. Փախչողներուն ընտանիքը մէջտեղէն վերցնել (բնաջնջել*) եւ միջոցներ ձեռք առնել` երկրին հետ անոնց կապը բոլորովին խզելու համար:
«Յօդուած 7. Հայ կառավարական պաշտօնեաները պատճառաբանելով, որ լրտեսութիւն ըրած են, վտարել բոլոր պաշտօնատուներէն:
«Յօդուած 8. Բանակին մէջ գտնուողներուն պատշաճ ձեւով զինուորական իշխանութեանց կողմէ բնաջնջել:
«Յօդուած 9. Գործողութիւնը ամէն կողմ միաժամանակ սկսիլ եւ այսպէս (որպէսզի*) ինքնապաշտպանութեան ժամանակ չթողուլ:
«Յօդուած 10. Այս հրահանգին գաղտնի եւ մի՛այն մէկ երկու հոգիի միջեւ մնալուն վերջին ծայր հոգ տանիլ»:
«Աշխատանք»-ը 17 մայիս 1919-ի համարով «Հայերու դահիճներուն դէմ» հետեւեալ լուրը կը հաղորդէ (2).
«Սուրիոյ Ազգային լիկը (դաշնակցութիւնը*) հեռագիրով մը պահանջած է Մ. (Ֆրանսայի վարչապետ պարոնՃորճ*) Քլեմանսոյէն եւ Մր. (Անգլիոյ վարչապետ պարոն*) Լոյտ Ճորճէն, որ (Մեհմետ*) Թալէաթ (փաշան*) եւ (Իսմայիլ*) Էնվեր (փաշան*) (իբրեւ*) պատասխանատու բռնուին (ձերբակալուին*) հայկական եւ սուրիական վայրագութեանց համար եւ խիստ պատիժ մը տնօրինուի անոնց (դէմ*): Լիկը կը բողոքէ նոյնպէս այն (ան*)արդարութեան դէմ, որով այդ երկու արիւնարբուները ազատ կը պտտին, մինչդեռ ուրիշներ կը պատժուին մարդկութեան դէմ գործած ոճիրներուն համար»:

Սուրիոյ ազգային լիկային հեռագիրը Ֆրանսայի եւ Անգլիոյ վարչապետներուն, «Աշխատանք», 20-5-1919

«Յառաջ»-ը 19 օգոստոս 1920-ի համարով «Երկու ջարդարար կախուած» խորագիրով հետեւեալ լուրը կը հաղորդէ (3).

«Պոլիս, 4 օգոստոս (1920*). Պատերազմական ատեանին (կախաղանի մահավճիռով*) վճիռով Պոլիսի Պայազետ հրապարակին մէջ կախուած են Երզնկայի եւ Բաբերդի կուսակալները` իբրեւ հայերու ջարդարարներ»:

«Յառաջ»-ը 23 յունիս 1920-ի համարով «Հիճազի կառավարութեան վերաբերմունքը հայերու նկատմամբ» խորագիրով կը հաղորդէ (4).

«Լաւատեղեակ աղբիւրէ մեզի կը յայտնեն, որ նորաստեղծ անկախ Հիճազի (Արաբիան` իսլամ սրբատեղիներով*) կառավարութիւնը եւ յատկապէս Շերիֆ Ֆէյսալը (Մեքքէի, Մետինէի եւ Հիճազի իշխան` թագաւոր արաբներու` Շերիֆ Հիւսէյն պըն Ալի (1853-1931), որ 1201-1925,  առանց ընդհատումի, վերջին ժառանգորդն էր Մոհամետ մարգարէի տոհմին (որուն զաւակն էր Յորդանանի առաջին թագաւորը` Ապտալլա Ա.)` իր հովանաւորութիւնը շնորհեց տարագիր հայութեան: 1917-ին ան «Ֆաթուայով» (հրովարտակ) մը հրահանգեց արաբ ժողովուրդին` հոգածութիւն ցուցաբերել հայ ժողովուրդին հանդէպ` յարգելով անոնց կրօնի ու լեզուի ազատութիւնը (5)) լաւ վերաբերմունք ունին հայերուն հանդէպ»:

Երկու ջարդարար կախուած, «Յառաջ», 19-8-1920
Հիճազի հայերու հանդէպ լաւ
վերաբերումը «Յառաջ», 23-6-1920

«Աշխատանք»-ը 1 մայիս 1919-ի համարով (6) երկու լուր կը հաղորդէ Ամերիկայէն. մէկը «Ամերիկեան 25 նահանգներու կառավարիչներ»խորագիրով.

«Հայաստանի անկախութեան ամերիկեան յանձնախումբին նախագահը (ACIA, որ ANCA-ի նախորդողն է*) Ճէյմս Ճերարտ (1867-1951, Գերմանիոյ մէջ Ամերիկայի դեսպան1913-1917*) յայտնեց, որ վերջերս ամերիկեան 25 նահանգներու կառավարիչներ իր պատմական սահմաններով անկախ Հայաստանը հաստատելու համար սկսած շարժումին միացած են»:

Երկրորդ լուրը` «30 միլիոն տոլար «Սովամահ Հայաստանին»» խորագիրով. «Հայերուն եւ սուրիացիներուն օգնող ամերիկեան ազգային կոմիտէն ներկայացումներ կազմակերպեր է «Սովամահ Հայաստանը» ֆիլմերուն, որոնց հեղինակն է օրիորդ Օրօրա Մարտիկեան: Այդ ֆիլմերէն ստացուելիք հասոյթը կը գնահատուի 30 միլիոն տոլար, որ պիտի յատկացուի Հայաստանի վերաշինութեան գործին»:

Օրօրա, կամ Աւրորա Մարտիկեանին կամ Մարտիկանեանին մասին (7)եւ իր Հայոց ցեղասպանութեան իբրեւ ականատես հեղինակած գիրքին` «Յօշոտուած Հայաստան»(Ravished Armenia)հիման վրայ 1919-ին Հոլիվուտի մէջ պատրաստուած վերոնշեալ ֆիլմը, որուն մէջ ինք դեր ստանձնած է կարելի է, դիտել այստեղ (8):

Ռուբէն Որբերեանին նուէրը` Պելճիքայի թագուհիին «Աշխատանք», 1-5-1919

Այլ տեսակի նիւթով, նոյն թիւին մէջ «Հայ բանաստեղծն ու Պելճիքայի թագուհին» խորագիրով կը կարդանք (6).

«Արեւմտահայ բանաստեղծ Ռուբէն Որբերեան (1873-1931. 1904-1920` վաճառական Ճիպութիի մէջ*) Ճիպութիէն ադամանդակուռ ոսկեայ հայկական խաչ մը ղրկած է Պելճիքայի Եղիսաբեթ (1876-1965. Ա. Աշխարհամարտին` 1914, ան հիւանդապահուհիներու խումբ մը գլխաւորելով ընդհանրապէս գտնուած է ռազմաճակատ` զինուորներուն` քով*) թագուհիին` խնդրելով, որ նորին վեհափառութիւնը հայ բանաստեղծին այդ դոյզն նուէրը ընդունի իր արքայական կուրծքը զարդարող բոլոր ազգերու ադամանդեայ շքանշաններուն քով` իբրեւ յիշատակ «Պելճիքայի քոյր` նահատակ Հայաստանին»:

«Բանաստեղծը միեւնոյն ժամանակ «Մեր ցեղը» եւ «Հայաստանը Պելճիքային» խորագիրով երկու քերթուած ուղղած է թագուհիին: Թագուհին առանձին գրութեամբ անկեղծ շնորհակալութիւն յայտնած եւ լաւագոյն մաղթանքներ արտայայտած է բանաստեղծ Ռուբէն Որբերեանին:

Այդ թուականներուն Պելճիքայի հայերը նշանաւոր էին կարպետի եւ գորգի առեւտուրով, ծխախոտի մենաշնորհով`հայկական ծխախոտի «Տաւրոս», «Արաքս», «Մարուֆ» եւ «Էնֆի» միակ ծխախոտի մակնիշներն էին, որոնք կ՛արտադրուէին Պելճիքայի մէջ, ինչպէս նաեւ կը գլխաւորէին գոհարեղէնի ու ադամանդի վաճառականութիւնը (9):

16 ապրիլ 2019

#Դժբախտաբար այդ թուականներու հայկական լրագրութիւնը չէր կիրարկեր լրագրական տարրական կանոնները` աղբիւր, թուական, ժամ, վայր, լրիւ անուն եւ այլն: Այս թերութիւնը որոշ չափով կը շարունակուի ցարդ, յատկապէս` սկզբնաղբիւրի եւ ընդհանրապէս աղբիւրներու պարագային: Իսկ այս օրաթերթին  1917, 1918, 1919 եւ 1920 տարիներու թիւերը համացանցէն կը պակսին, ուստի կարելի չեղաւ թուականը ստուգել:

*Լուսաբանութիւնները իմ կողմէս:

(1)  «Աշխատանք», Դ. տարի թիւ 17 (225), 8 մայիս 1919, Երեւան, ներքին գործոց նախարարութեան տպարան, էջ 4:
(2)  «Աշխատանք», Դ. տարի թիւ 21(229), 17 մայիս 1919, Երեւան, ներքին գործոց նախարարութեան տպարան, էջ 4:
(3)  «Յառաջ», Բ. տարի թիւ 177, 19 օգոստոս 1920, Երեւան, էջ 4:
(4)  «Յառաջ», Բ. տարի թիւ 134, 23 յունիս 1920, Երեւան, էջ 4:
(5)  https://www.aztagdaily.com/archives/375456
(6)  «Աշխատանք», Դ. տարի թիւ 14(222), 1 մայիս 1919, Երեւան, ներքին գործոց նախարարութեան տպարան, էջ 4:
(7)  https://hy.wikipedia.org/wiki/Ավրորա_Մարտիկանեան
(8)  https://www.youtube.com/watch?v=uTnCaW-Uo_s
(9)  https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Belgium

 

Նախորդը

Մեր Ընթերցողները Կը Գրեն. Մտորումներ Եղեռնի Առթիւ

Յաջորդը

Մեր Ընթերցողները Կը Գրեն. Ապրիլ 24-ի Ոգեկոչում

RelatedPosts

Կազմակերպութեամբ ՀՅԴ «Գարեգին Նժդեհ» Կոմիտէին` Գարեգին Նժդեհի Կիսանդրիի Բացում
Անդրադարձ

Մենք Պէտք Է Յաջողինք Վերստին Հրապարակ Բերել Հայու Նժդեհի Հաւատացած Տեսակը*

Յուլիս 15, 2025
Ընդդիմութիւնը Պէտք Է Նուազագոյն Ազգային Համաձայնութիւնը Ձեւակերպէ
Անդրադարձ

Ընդդիմութիւնը Պէտք Է Նուազագոյն Ազգային Համաձայնութիւնը Ձեւակերպէ

Յուլիս 14, 2025
Տարեփակի Խոհեր  Ա. –   Պիտի Վերականգնենք Մեր Երթը` Պատմութեան Եւ Աշխարհագրութեան Մայրուղիներուն Վրայ
Անդրադարձ

Լուրջ… Երգիծանք. Ուղեղի Բորբոսը Դարմանելու Ձեւ Կա՞յ

Յուլիս 14, 2025
  • Home
  • About Us
  • Donate
  • Links
  • Contact Us
Powered by Alienative.net

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?