Հայութեան Մասին Հաղորդում «Մոնթէ Քարլօ» Ձայնասփիւռի Կայանէն
Երեքշաբթի, 2 ապրիլին, կէսօրուան ժամը 12:00-1:00 (Պէյրութի ժամանակացոյցով), «Մոնթէ Քարլօ» ձայնասփիւռի կայանը իր «Հայաթ ուա նաս» յայտագիրին ընդմէջէն սփռեց հաղորդում մը` նուիրուած հայութեան, Միջին Արեւելքի երկիրներուն մէջ անոնց հաստատումին եւ տարբեր միջավայրերու անոնց համարկումին:
Յայտագիրը սկսաւ մօր նուիրուած Շարլ Ազնաւուրի երգերէն մէկուն ունկնդրութեամբ:
Յայտագիրին հրաւիրուած հիւրերէն, Միջին Արեւելքի Հայ դատի գրասենեակի պատասխանատու Վերա Եագուպեան` անդրադառնալով Ազնաւուրին ըսաւ, որ ան ո՛չ միայն հայ է, այլ նաեւ աշխարհահռչակ երգիչ: «Ազնաւուր այն քիչերէն է, որ իբրեւ հայ հռչակ ստացած է եւ իր հայկականութիւնը պահած ու պաշտպանած է: Ան նաեւ այն հայերէն է, որ 1915-ին Օսմանեան կայսրութեան գործած Ցեղասպանութենէն ետք համարկուած է իր ապրած սփիւռքեան գաղութներուն մէջ», ըսաւ ան:
Վ. Եագուպեան նշեց, որ Օսմանեան կայսրութեան գործած կանխամտածուած, 1915-էն 1921 երկարած Ցեղասպանութեան իբրեւ հետեւանք հայերը իրենց հողերէն ու բնակարաններէն տեղահան եղած են եւ բռնագաղթի ենթարկուած: Ան նշեց, որ հայերը սուրիական անապատներէն հասած են Տէր Զօր, ապա ուղղուած են դէպի արաբական երկիրներ, ինչպէս` Լիբանան, Յորդանան, Պաղեստին եւ Իրաք` աւելցնելով, թէ հայերը անպատսպար վիճակով հասան այն երկիրները, ուր անոնք կազմեցին գաղութները: Անոնք դիմաւորուեցան արաբական երկիրներու կողմէ եւ մնացին այնպիսի որբանոցներու մէջ, որոնք նոյն Օսմանեան կայսրութեան հակակշիռին տակ կը գտնուէին օրին:
«Ճիշդ է, որ Օսմանեան կայսրութիւնը արաբական երկիրներու ղեկավարութիւններէն խնդրեց սպաննել այդ երկիրները հասած հայերը, սակայն արաբները չենթարկուեցան օսմանցիներուն հրահանգին, այլ իրենց դռները բացին հայոց դիմաց եւ ընդունեցին զանոնք: Ասիկա իրականութիւն մըն է, որ հայերը բնաւ չեն ուրանար եւ երախտագէտ կը մնան արաբներուն: Հայերը հիւրընկալող արաբները նաեւ իսլամներ էին, այլ իրականութիւն մը, որ կարելի չէ մոռնալ: Ընդհակառակն, կրօններուն միջեւ համակեցութեան եւ համերաշխութեան իտէալ օրինակ մըն է այս մէկը` նկատի ունենալով բազմազան յարանուանութիւններով, ինչպէս նաեւ ցեղային ու գաղափարական տարբերութիւններով խաղաղ ու հաշտ ապրելու ճշմարտութիւնը: Հայոց եւ արաբներուն միջեւ յարաբերութիւնը համերաշխութեան իտէալական օրինակն է: Անշուշտ պէտք է աւելցնել նաեւ, որ այն երկիրներուն մէջ, ուր հայերը բնակեցան, անոնք դարձան համահաւասար քաղաքացիներ եւ ստացան հաւասար իրաւունքներ, ինչպէս արաբ քաղաքացիները: Հայերը համարկուեցան տեղւոյն բնակչութեան մէջ, ամէն իմաստով` տնտեսական, ընկերային, քաղաքական թէ այլ», շեշտեց Վ. Եագուպեան:
Լիբանանի մէջ հայութեան ներկայութեան մասին հարցումի մը պատասխանելով` Վ. Եագուպեան յայտնեց, որ Լիբանանի մէջ հայոց ներկայութիւնը 17-րդ դարու սկիզբէն ի վեր եղած է, երբ կաթողիկէ վարդապետներ հասած են Լեռնալիբանան եւ կառուցած են վանքեր, որոնցմէ գլխաւորը Զմմառու վանքն է, որ 270 տարեկան է:
«Տակաւին չենք խօսիր Տիգրան թագաւորին Լիբանան եւ Պաղեստին հասնելուն մասին: Լիբանանի մէջ հայութեան ներկայութիւնը հին է ու նոր, սակայն Հայոց ցեղասպանութեան գործադրութենէն ետք հայոց թիւը կրկնապատկուեցաւ Լիբանանի մէջ: Հայոց ներկայութիւնը ուղղակիօրէն կապուած է նաեւ Լեռնալիբանանի կուսակալութեան հետ` նկատի ունենալով, որ Լեռնալիբանանի Ա. եւ վերջին կուսակալները հայեր էին` Տաուտ փաշան եւ Օհաննէս փաշա Գույումճեանը: Ցեղասպանութենէն ետք հայերը Լիբանան հասան 1920-1921 թուականին` տեղահանութեան քանի մը փուլ դիմագրաւելէ ետք: Անոնք հասան Պէյրութ, ուր գաղթակայաններու մէջ մնացին ֆրանսական հոգատարութեան օրերուն», ըսաւ ան:
Վ. Եագուպեան անդրադարձաւ լիբանանցիներուն կողմէ հայութեան հիւրընկալումին` նշելով, որ հայերը ամբողջովին տարբեր միջավայրէ եւ մշակոյթէ եկած էին Լիբանան, ուր անոնք իրենք զիրենք գտած էին լրիւ տարբեր ու օտար միջավայրի մէջ, սակայն տարիներ ետք անոնք համարկուած էին տեղւոյն միջավայրին մէջ:
«Լիբանան հասնելէ ետք առաջին տարիները հայութեան համար ամէնէն դժուար տարիներն էին, անոնց երազն էր տունդարձ կատարել` հիմնուելով արեւմտեան խոստումներուն վրայ, սակայն Բ. Աշխարհամարտէն ետք հայուն համար յստակ դարձաւ, որ ինք մնալիք է հոն, ուր հասաւ: Ուստի սկսաւ վերակազմակերպուիլ ու կազմաւորուեցաւ շինելով իր դպրոցը, եկեղեցին, ակումբը, բարեսիրական միութիւնները, որպէսզի պատրաստէ իրեն յատուկ այնպիսի միջավայր մը, ուր կրնայ պահպանել իր ինքնութիւնը, լեզուն, մշակոյթը: Լիբանանեան միջավայրը եւ տիրող բազմազանութիւնը իրենց կարգին օժանդակեցին հայուն` ժամանակի ընթացքին պահպանելու իր ինքնութիւնը` համարկուելու, ինչպէս նաեւ բարգաւաճելու եւ յառաջդիմելու: Հայը Լիբանանէն ստացաւ, սակայն իր կարգին նեցուկ կանգնեցաւ Լիբանանին եւ իր ներդրումը ունեցաւ Լիբանան հայրենիքի կերտման ու անոր տնտեսութեան բարելաւման մէջ», հաստատեց Վ. Եագուպեան:
Ան աւելցուց, որ հայը իր քաղաքակրթութեամբ, ճարտարարուեստի իմացութեամբ, ձեռարուեստի կարողութիւններով եւ արհեստով, յատկապէս` ոսկերչութեամբ, հասաւ Լիբանան:
«Լիբանանի մէջ հայերը այսօր քաղաքական ներկայութիւն են: Անոնք Լիբանանի 7 գլխաւոր համայնքներէն մէկը կը նկատուին: Ունին խորհրդարանին մէջ իրենց ներկայացուցիչները, նախարարները, Կեդրոնական դրամատան փոխկառավարիչը, պետական հաստատութիւններու մէջ Ա. կարգի պաշտօններ, ինչպէս նաեւ ներգրաւուած են լիբանանեան տնտեսական, ընկերային եւ մշակութային կեանքին մէջ: Անոնք մաս կը կազմեն լիբանանեան հիւսուածքին, անշուշտ այս մէկը կը վերաբերի Լիբանանի, Յորդանանի, Իրաքի եւ բոլոր այն երկիրներուն, ուր հայերը հասան:
Հայը ո՛ր երկրի մէջ ալ գտնուեցաւ, դարձաւ ժրաջան աշխատող, արուեստագէտ, վարպետ լուսանկարիչ, պարկեշտ ու խաղաղասէր քաղաքացի, որ իր գտնուած միջավայրին մէջ համարկուած է եւ համերաշխ կ՛ապրի: Հայը, ո՛ր գաղութին մէջ ալ գտնուեցաւ` արաբական, թէ եւրոպական, թէ ամերիկեան, այդ երկիրը նկատեց իր երկրորդ հայրենիքը` Հայաստանէն ետք: Այնքան ատեն որ հայը ողջ է, ան չի կրնար մոռնալ եւ երախտագիտութեամբ չվարուիլ զինք սրտբաց հիւրընկալած լիբանանցիին հետ», եզրափակեց Վերա Եագուպեան:
