Երէկ` հինգշաբթի, 4 ապրիլ 2019-ին, երեկոյեան ժամը 7:00-ին «Ազդակ»-ի «Փիւնիկ» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ «Ազդակ»-ի խմբագրատան կազմակերպած մամլոյ թիւ 148-րդ լսարանը` «Ցեղային քաղաքականութիւնը, Միացեալ Նահանգները եւ հայերը» նիւթով, զոր ներկայացուց Նիւ Եորքի Ազգային առաջնորդարանի ուսումնական խորհուրդի վարիչ տնօրէն` դոկտ. Վարդան Մատթէոսեանը:
Ներկաներուն բարի գալուստ մաղթեց Սիլվի Աբէլեանը, որ ծանօթացնելէ ետք դասախօսը, հրաւիրեց զայն նիւթը ներկայացնելու:
Դոկտ. Վարդան Մատթէոսեանը դասախօսութեան սկիզբը ըսաւ, որ նիւթը ունի պատմական հետաքրքրութիւն եւ արդիական հնչեղութիւն, իսկ նիւթի ընթացքին տրուած տեղեկութիւնները կարելի է այսօրուան քաղաքականութեան կամ Միացեալ Նահանգներու քաղաքականութեան մէջ տեսնել, միւս կողմէ հետաքրքրական է, որ այն, որ ինչ երէկ հայերուն պատահած է, այսօր մոռցուած է արդէն եւ նոյնութեամբ կը պատահի ուրիշ ժողովուրդներու` Միացեալ Նահանգներու մէջ:
Ապա դասախօսը սահիկներու միջոցով ցոյց տուաւ եւ օրինակներով բացատրեց, թէ ցեղի հարցը ի՛նչ հիմքեր ունի Միացեալ Նահանգներուն մէջ: Ան ըսաւ, որ հին, դասական աշխարհին մէջ ցեղի գաղափարը հիմնած էին ընտանիքի կամ ցեղախումբի գաղափարին վրայ: Տարբեր գոյներով ցեղերը երեւան եկած են առաջին անգամ 18-րդ դարու վերջաւորութեան գերմանացի մարդաբան Պլումնպախի գործի մէջ: Ան առաջին անգամ կատարած է մարդկային ցեղի բաժանումը հինգ գոյներու: Ան ըսաւ, որ ցեղի հարցը սերտօրէն կապուած է լեզուի հարցին հետ: Սպիտակ ցեղը հիմնականին մէջ կը խօսի հնդեւրոպական լեզուն, որուն մէկ մեկուսացած ճիւղն է հայերէնը:
Վ. Մատթէոսեան բացատրեց, թէ ինչպէ՛ս հնդեւրոպական հայրենիքի գաղափարը ենթադրութիւն է, ոչ մէկ փաստ գոյութիւն ունի, որ հնդեւրոպական լեզուները խօսուած են այսինչ տեղը, ինչպէս որ շօշափելի փաստ գոյութիւն չունի, որ հնդեւրոպական լեզուն այսինչ ձեւով խօսուած է: Հնդեւրոպական հասկացողութիւնը զուտ լեզուաբանական հասկացողութիւն մըն է, գոյութիւն ունեցած չէ հնդեւրոպացիներու ժողովուրդ մը, այլ գոյութիւն ունեցած են հնդեւրոպական լեզու խօսող ժողովուրդներ:
Անդրադառնալով Միացեալ Նահանգներուն` դասախօսը ըսաւ, որ Ամերիկայի ժողովրդական հանրապետութիւնը չափուած եւ ձեւուած է առաջին հանրապետութեան ձեւին վրայ, որ Աթէնքն էր. ապա ան անդրադարձաւ Միացեալ Նահանգներու քաղաքացիութեան առաջին օրէնքներու` տալով օրինակներ: Ան բացատրեց նաեւ Միացեալ Նահանգներու մէջ բնիկապաշտութեան երեւոյթին մասին, որոնց թիրախները եղած են դեղինները եւ թուխ ճերմակները:
Դասախօսը անդրադարձաւ նաեւ Համաշխարհային Ա. պատերազմին ընթացքին Միացեալ Նահանգներու որդեգրած օրէնքներուն` գաղթականներուն դէմ, մասնաւորաբար հայ ժողովուրդի զաւակներուն, ապա խօսեցաւ խտրականութեան եւ հակահայ մոլեռանդութեան դէպքերու մասին` օրինակ տալով, թէ ինչպէ՛ս տարիներու ընթացքին հայերը դուրս մնացած են Ֆրեզնոյի մասնաւոր կազմակերպութիւններէ ու պետական պաշտօններէ:
Դոկտ. Մատթէոսեան յայտնեց, թէ ըստ, 1930-ին Ռիչըրտ Լափիէրի կատարած հարցախոյզի մեծամասնութեան, հայերը ժառանգականօրէն անպարկեշտ էին: Ան մէջբերեց նաեւ Ուիլիըմ Սարոյեանի կատարած գրական անդրադարձները Ֆրեզնոյի հակահայ երեւոյթներուն մասին: Ապա նշեց, թէ ինչպէս 1950-ական թուականներուն կը սկսի մաքրուիլ Ֆրեզնոյի հակահայ մթնոլորտը, եւ թէ ինչպէս Ֆրեզնոյի հայերը կը բարգաւաճին, կը տարածուին քաղաքին մէջ եւ առեւտրական ու երկրագործական գործունէութիւն կը ծաւալեն:
Դասախօսը յայտնեց, թէ ներկայիս Միացեալ Նահանգներու մէջ հայերը առաջին կարգի քաղաքացի են, եւ նման հակահայ դէպքեր չեն յիշուիր հայերուն կողմէ:
Որպէս եզրակացութիւն ան ըսաւ. «Նիւթը որոշ իմաստով ցոյց կու տայ, որ կարեւոր է պատմութիւնը ազգի մը համար. մեր այսօրուան քաղաքական, տնտեսական կամ ընկերային կեցուածքները պայմանաւորուած են մեր երէկուան ապրած կեանքով: Կարեւոր է, որ մարդ յիշէ իր անցեալը այն երկիրներուն մէջ, ուր ապրած է եւ կ՛ապրի: Եթէ անցեալին որպէս ազգ մեր կեանքին մէջ եղած են հակահայ երեւոյթներ, ատիկա չի նշանակեր, որ մենք պէտք է թոյլ տանք, որ ուրիշներ կրեն այն նոյն վնասները, նոյն հալածանքները, զորս ժամանակ մը մենք կրած ենք»:
Ձեռնարկի աւարտին դասախօսը պատասխանեց ներկաներուն հարցումներուն:
