«Ազդակ»-ի խմբագրութեան կազմակերպած մամլոյ լսարաններու ծիրին մէջ երէկ` երկուշաբթի, 26 նոյեմբեր 2018-ին, երեկոյեան ժամը 7:30-ին, «Ազդակ»-ի «Փիւնիկ» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ մամլոյ 142-րդ լսարանը, որուն նիւթն էր «Հայկական ճարտարապետութիւնը` այսօր. Երեւանի կողմէ սփիւռքահայ ճարտարապետներու ներգրաւման անհրաժեշտութիւնը», իսկ զեկուցաբերը` Ալեքսանտր Թամանեանի անուան ճարտարապետութեան ազգային թանգարան-հիմնարկի գիտական քարտուղար փրոֆ. Աշոտ Գրիգորեան:
Ձեռնարկին բացման խօսքը կատարեց եւ օրուան դասախօսը ներկայացուց «Ազդակ»-ի պատասխանատու խմբագիրներէն Ժագ Յակոբեան: Ան դիտել տուաւ, որ ընտրուած նիւթը կը տարբերի ուրիշներէ, թէեւ մաս կը կազմէ ընդհանուր պարունակին, որովհետեւ հայկական ճարտարապետութիւնն ալ իր ընդհանուր գիծերուն մէջ ազգային արժէք է եւ անհրաժեշտ է անոր մօտենալ ազգային հարստութիւն ըլլալու մեկնակէտէն:
Ապա փրոֆ. Աշոտ Գրիգորեան հետաքրքրական կերպով ներկայացուց Երեւանի մէջ կիրարկուած ճարտարապետական տարբեր ուղղութիւնները` Թամանեանական, յետթամանեանական, խորհրդային մոտեռնիզմ եւ ներկայի վիճակը, զոր ան կոչեց փնտռտուքի, որոնումի փուլ: Ան շեշտը դրաւ այն երեւոյթին վրայ, որ պէտք է սփիւռքահայ ճարտարապետներուն մեծ ներուժն ու հարուստ փորձառութիւնը օգտագործել ժամանակակից հայ ճարտարապետութեան զարգացման եւ ապագային համար, որովհետեւ հայաստանեան ուժերը բաւարար չեն, մանաւանդ երբ աշխարհով մէկ տարածուած մարդուժ գոյութիւն ունի:
Ալեքսանտր Թամանեանի ժամանակաշրջանին մասին խօսելով` Ա. Գրիգորեան զայն նկատեց քաղաք կերտող, Երեւանին այցեքարտ տուող անձնաւորութիւն եւ աւելցուց, որ ան միջնադարեան հայ ճարտարապետութեան շատ կարեւոր արտայայտչամիջոցներ ներմուծեց, եւ ատոր շնորհիւ ունեցանք թամանեանական ոճը, ուր նաեւ կ՛երեւի ռուսական ակադեմական իր հարուստ փորձառութիւնը, որ համադրութիւնն էր եւրոպական ճարտարապետական աւանդութիւններուն: Ըստ անոր, այդ նոյն շրջանին կար նաեւ այլ ուղղութիւն մը, որուն մասին քիչ կը խօսուի, այդ ալ նորարարական ուղղութիւնն էր, երկաթով եւ պեթոնով ճարտարապետութիւն կերտելու փորձառութիւնն էր, որ Ռուսիոյ ճամբով եկաւ Հայաստան: Փաստօրէն կային երկու ճարտարապետական խումբերը իրենց մտածողութեամբ, աշխարհաընկալմամբ, որոնք նաեւ հակասական էին երբեմն եւ բախումներու տեղի տուին, բայց եւ այնպէս երկուքն ալ կառուցեցին Երեւանը եւ զուգահեռաբար գոյատեւեցին:
Ապա ան խօսեցաւ 60-ական թուականներուն մասին, երբ ամբողջովին փոխուեցան ճարտարապետական մօտեցումները, եւ շրջանառութեան մէջ դրուեցաւ խորհրդային մոտեռնիզմը, որ տիրական էր մինչեւ 1990-ական թուականներ: Փրոֆ. Գրիգորեան դիտել տուաւ, որ այսօր մենք ժառանգորդն ենք այս երեք ուղղութիւններուն` իրենց լաւ ու վատ կողմերով, որոնք անպայման իրենց ազդեցութիւնը պիտի ունենային քաղաքին վրայ: Անոր համաձայն, 1990-ական թուականներէն ետք, վերանկախացած Հայաստանի մէջ նաեւ ինքնաբերաբար ինքզինք պարտադրեց միջազգային չափանիշներով ճարտարապետութիւնը, զոր կիրարկելու համար ներմուծուեցան թէ՛ նոր շինանիւթ եւ թէ՛ նոր թեքնիք սարքեր: Այդ փուլին էր նաեւ, որ սփիւռքահայ ճարտարապետներ` Իրանէն, Պոլիսէն, Քանատայէն, Միացեալ Նահանգներէն, Լիբանանէն եւ այլ երկիրներէ, սկսան Հայաստան գալ եւ կառուցել:
Այս բոլորին լոյսին տակ դասախօսը հարց տուաւ, թէ այս բոլոր նորամուծութիւնները որքանո՞վ ընկալելի էին, օրէնսդրութեան մէջ որքանո՞վ նկատի առնուած են այս բոլորը` դիտել տալով, որ պէտք էր համապատասխան փոփոխութիւններ կատարել` նոր պայմաններուն յարմարելու եւ աշխատանքներու ճիշդ համադրում կատարելու համար:
Աշոտ Գրիգորեան լուսարձակի տակ առաւ Հիւսիսային պողոտայի պարագան, անոր կառուցման ունեցած դրական կողմը, ինչպէս նաեւ որոշ վերապահութիւնները` հաստատելով, որ բոլոր պարագաներուն ալ, իր որոշ թերութիւններով հանդերձ, այդ պողոտան լաւ լուծում էր ու գրաւչութիւն տուաւ քաղաքին: Ըստ անոր, ճարտարապետներու պարագային կարեւոր են ուսումնական մակարդակը, անհատին ունեցած փորձառութիւնը, լայն մտահորիզոնները եւ տարբեր ուղղութիւններու համադրում կատարելու ունակութիւնը:
Փրոֆեսէօրը անդրադարձաւ 5000 սփիւռքահայ ճարտարապետներուն, որոնց հետ աշխատանք ծաւալելու համար անհրաժեշտ է այլընտրանքային ուսումնական նոր կեդրոն մը հիմնել, հոն համախմբել բոլոր ուժերը, նոր թափ տալ ճարտարապետութեան` աւելցնելով, որ նման կեդրոն մը կրնայ ներգրաւել նաեւ շրջակայ երկիրներէն ճարտարապետներ, որոնք կրնան օգտուիլ, ներգրաւուիլ եւ միջազգային տարողութիւն տալ կեդրոնին:
Իր խօսքի աւարտին ան շեշտեց, որ անհրաժեշտ է հայկական ճարտարապետական ոճն ու Հայաստանի ու արտերկրի ճարտարապետներուն փորձառութիւնը համադրել, որպէսզի կարելի ըլլայ լաւ արդիւնքներու հասնիլ` շեշտելով, որ Երեւանի զարգացումը չի կրնար կանգ առնել, պիտի շարունակուի, սակայն պէտք է ձեռք ձեռքի տալ, որպէսզի կարելի ըլլայ լաւագոյն տարբերակը գտնել եւ գոհացնել բոլոր կողմերը` պահպանելով հայկական արժէքները:
Դասախօսութենէն ետք ան պատասխանեց ներկաներու հարցումներուն:
