Խխունջներ` Ապականումը Չափելու Համար

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ

Գիտնականներ սկսած են խխունջներ գործածել` ուսումնասիրելու համար գետնին ապականումը: Անոնք կը վերլուծեն այս թուլամորթներուն կերածը եւ անոնց հետ կապի մէջ մտած օդը: Ասիկա գիտնականներուն յղացած վերջին իւրայատուկ գաղափարն է կենսոլորտը ուսումնասիրելու համար:

Անոնց ծրագիրն է մօտաւորապէս յիսուն խխունջներ ապրեցնել փակ վայրի մը մէջ: Մէկ ամսուան ընթացքին, այս խխունջները պիտի շնչեն օդը եւ սնանին գետնէն եւ բոյսերով: Ապա գիտնականները կրնան վերլուծել անոնց մարմինին անցած ապականումի քանակը:

Խխունջներու ընտանիքին պատկանող անասուններուն վրայ ուսումնասիրութիւնները սկիզբ առած են 1990-ական թուականներէն ի վեր: Գիտնականները կ՛ուսումնասիրեն յատկապէս անոնց սննդականոնը եւ աճելու ձեւը:

Գիտնականները խխունջը ընտրած են իրենց ուսումնասիրութիւններուն իբրեւ առարկայ, որովհետեւ ան ուղղակիօրէն կ՛ապրի հողին վրայ ու կապի մէջ է բոյսերուն եւ մթնոլորտին հետ: Հետեւաբար ան շատ լաւ օրինակ մըն է ուսումնասիրելու համար մեր կենսոլորտը: Առաւել, զայն պահելը եւ մեծցնելը դիւրին է:

Այս խխունջներուն միջոցով կատարուելիք վերլուծումները կարելիութիւնը պիտի տան հասկնալու հողին վիճակը: Գիտնականները աւելի ճշգրտօրէն պիտի գիտնան ապականումին վտանգները կենդանի էակներուն վրայ: Օրինակի համար, երբ խխունջները սողան դաշտի մը վրայ, կարելի է գիտնալ, թէ այդ հողը պէ՞տք է մաքրել ապականումէ:

Սակայն, նոյնիսկ եթէ այս թուլամորթը վերլուծումի լաւ գործիք մըն է, ան չի լուծեր հողին ապականումին հարցը: Եւ այս միջոցը ամէն տեղ գործադրութեան դնելէ առաջ, խխունջները բազմաթիւ քննութիւններէ պիտի անցնին: Հետեւաբար մենք տակաւին քանի մը տարի պէտք է սպասենք:

Հսկայական Զմրուխտ Մը Գտնուած Է

Երկու երկրաբաններ գտած են հսկայական զմրուխտի կտոր մը: Այս կանաչ յարգի քարը կը կշռէ 5655 քարաթ (1131 կրամ):

Երկու գիտնականները զմրուխտը գտած են Քակէմի հանքին մէջ, Զամպիա, Ափրիկէ: Քարը անուանուած է Ինքալամու, որ կը նշանակէ` «զմրուխտ առիւծ», տեղական լեզուով: «Ճեմֆիլծ» ընկերութիւնը, որուն կը պատկանի հանքը, յայտարարած է, որ քարը պիտի ծախուի նոյեմբերին, Սինկափուրի մէջ:

Նոյնիսկ եթէ ան տպաւորիչ եւ հազուագիւտ է, Զամպիոյ մէջ գտնուած զմրուխտը ամէնէն մեծը չէ: 2001-ին 38 քիլօ կշռող քար մը գտնուած է պրազիլիական հանքի մը մէջ: Պահիա զմրուխտը գնահատուած է աւելի քան 400 հազար միլիոն տոլար:

Ինչպէ՞ս Կը Կազմուի Զմրուխտը

Զմրուխտները ընդհանրապէս հազուագիւտ են, որովհետեւ անոնք կը յայտնուին միայն կարգ մը պարագաներու: Անոր բաղադրութեան նիւթերէն մէկը` պերիլիոմը կը գտնուի գլխաւորաբար մակմային մէջ (հրաբուխէն թափած լաւան): Այս թուականին քարը կազմուած է նաեւ քրոմէ, վանտանիոմէ եւ երկաթէ: Այս երեք նիւթերուն ներկայութիւնն է, որ կու տայ անոր կանաչ գոյնը:

Զմրուխտ կը գտնենք գլխաւորաբար Քոլոմպիոյ եւ Պրազիլի մէջ, ուր անոնք կազմուած են միլիոնաւոր տարիներ առաջ: Զամպիոյ մէջ գտնուած քարը շատ մաքուր է՞ մինչ զմրուխտներուն մեծ մասը խառնուած են ուրիշ հանքային նիւթերով:

Անհաւատալի, Բայց Իրա՛ւ

– Կասպից ծովը ամէնէն մեծ ջուրի տարածքն է, որ ամբողջովին ցամաքով շրջապատուած է: Ան Ճափոնէն ալ աւելի մեծ է:

– Ռումանիոյ մայրաքաղաքին խորհրդարանի շէնքը կարելի է տեսնել տիեզերքէն: Մօտաւորապէս 20 հազար անձեր աշխատած են անոր շինութեան վրայ, յուլիս 1984-էն սկսեալ:

– Իրլանտացի բանաստեղծ մը գտած է թատերախաղ մը, որ կը տեւէ 35 երկվայրկեան:

– Ֆինլանտա ունի մօտաւորապէս 188 հազար լիճ:

– Իսլանտայի մէջ օրէնքը կը ստիպէ, որ ամէն մարդ լողալ սորվի:

– Աշխարհի ամէնէն քիչ բնակչութիւն ունեցող երկիրը Վատիկանն է: Ան կը գտնուի Իտալիոյ մայրաքաղաք Հռոմի մէջ: 2011 թուականին հոն արձանագրուած են 798 բնակիչ:

Ինչո՞ւ

… Ձուկերը Կը Սատկին Ջուրէն Դուրս

Ջուրին մէջ ձուկերը կը շնչեն խռիկներու շնորհիւ: Խռիկները կը բանին մեր թոքերուն նման, սակայն անոնք չեն կրնար աշխատիլ, եթէ ձուկը ջուրէն դուրս ըլլայ, անոնք կը չորնան եւ ձուկերը կը խեղդուին ու կը սատկին:

Խեչափառներն ալ խռիկներ ունին, սակայն անոնք աւելի երկար ժամանակ կրնան ջուրէն դուրս մնալ, որովհետեւ անոնց պատեանը ջուրը մարմինէն ներս կը պահէ:

… Օձերուն Լեզուին Ծայրը Երկուքի Բաժնուած Է

Օձերուն լեզուն անոնց կը ծառայէ «համտեսելու» միւս անասուններուն ձգած հոտերը: Իրենց լեզուի պատառաքաղի ձեւին շնորհիւ` այս սողունները կրնան ճշդել, թէ հոտերը կու գան ձախէն, թէ՞ աջէն: Ապա անոնց քիմքը հոտը կը վերլուծէ` անոնց ձգելով ընտրութիւնը փախուստ տալու կամ որսին վրայ յարձակելու միջեւ:

… Սառնարանին Մէջ Պաղ Կ՛ըլլայ

Ասիկա միակ ձեւն է ուտելիքները բազմաթիւ օրեր եւ նոյնիսկ բազմաթիւ շաբաթներ թարմ պահելու: Պաղը մանրէները կը քնացնէ եւ կը դանդաղեցնէ ուտելիքներուն վրայ բորբոսի աճումը:

Կատարէ փոքրիկ փորձ մը: Քիչ մը պանիրի տաշուք սառնարանէն դուրս պահէ: Քանի մը օր ետք ան պիտի բորբոսի եւ սկսի կանաչ դառնալ:

… Պէտք Է Մենք Ջուր Խմենք

Մարդկային մարմինը գլխաւորաբար կազմուած է ջուրով (մօտաւորապէս` 65 առ հարիւր): Սակայն ամէն օր մենք այդ ջուրէն քիչ մը կը կորսնցնենք մէզի եւ քրտինքի ձեւի տակ: Ջուր խմելով` մենք մեր մարմնին կու տանք անոր կորսնցուցած ջուրը, եւ այս ձեւով ան կրնայ բնականօրէն բանիլ:

… Մեր Ստամոքսը Ձայներ Կը Հանէ, Երբ Մենք Անօթի Ենք

Երբ մենք անօթի ենք, մեր ստամոքսը կը շարժի մեզի յիշեցնելու համար, որ պէտք է զինք լեցնել… եւ «կը կարկաչէ»: Եւ որովհետեւ մեր ստամոքսը պարապ է, այս ձայները կ՛արձագանգեն եւ զօրաւոր կը հնչեն:

Սակայն գիտէի՞ք, որ ստամոքսը եւ աղիքները անդադար կը շարժին: Ականջդ դիր ընկերոջ մը փորին վրայ. ան «կը կարկաչէ»:

… Թագաւորները Թագ Կը Դնեն

Հին ժամանակներուն թագը յաղթողներուն նուիրուած վարձատրութիւնը մըն էր. Յուլիոս Կեսարը դափնիի տերեւներով թագ մը կը դնէր գլխուն` կռիւներու ընթացքին իր յաղթանակներուն իբրեւ փաստ: Հետագային թագաւորները որոշեցին դնել ոսկիէ թագեր, որովհետեւ ոսկին ամէնէն յարգի մետաղն էր. այս ձեւով անոնք ցոյց կու տային, որ իրենք ամէնէն հզօր անձերն էին:

… Հին Եգիպտացիները Բուրգեր Կը Շինէին

Այս հսկայական կառոյցները, որոնց մենք կը հանդիպինք անապատին մէջ, իբրեւ գերեզման կը ծառայէին փարաւոններուն` Հին Եգիպտոսի թագաւորներուն, եւ ամէնէն հարուստ ասպետներուն: Անոնք այնքան բարձր էին, որ զայն շինել տուող փարաւոնը հաւանաբար կը մտածէր այս ձեւով աւելի դիւրութեամբ մօտենալ Րային, արեւ աստուծոյ:

Ժամանց