«Ազնաւուր» կեդրոնի գործունէութեան նոր ձեւին եւ աշխատելաոճին ծանօթացնելու միտումով «Ազնաւուր» հիմնադրամի համահիմնադիր Նիքոլա Ազնաւուրը հարցազրոյց մը ունեցած է «Լը Ժուռնալ Տիւ Տիմանշ» ֆրանսական շաբաթաթերթին հետ: Ստորեւ կը ներկայացնենք անոր կարեւոր բաժինները.
«ԼԸ ԺՈՒՌՆԱԼ ՏԻՒ ՏԻՄԱՆՇ».- Դուք Երեւանի մէջ ներկայացուցիք «Ազնաւուր» կեդրոնի ծրագիրը, որ ձեր հօր վերջին նախաձեռնութիւններէն մէկն էր: Ի՞նչ կրնաք պատմել այս ծրագիրին մասին: Ինչպէ՞ս ծնաւ անիկա: Ի՞նչ է անոր առաքելութիւնը:
ՆԻՔՈԼԱ ԱԶՆԱՒՈՒՐ.- Այս ծրագիրին գաղափարը հօրս մօտ ծնած է տարիներ առաջ, եւ մենք զայն ձեւաւորած ենք միասին: Իր ցանկութիւնն էր մարդոց հետ կիսուիլ իրեն համար ամէնէն թանկագինով` ֆրանսերէնով, երաժշտութեամբ եւ թատրոնով: Թոյլ տուէք մէջբերեմ Ֆրանսայի նախագահ Էմանուէլ Մաքրոնի խօսքերը. «Ֆրանսական մշակոյթը կը շողայ Հայաստանի մէջ «Ազնաւուր» կեդրոնին միջոցով»: Այդ կեդրոնին մէկ մասը նուիրուած պիտի ըլլայ անոր արուեստին, բայց աւելի փոխներգործօն միջավայրի, այլ ոչ թէ` աւանդական թանգարանի տեսքով: Կեդրոնի այցելուները կ՛ողջունէ հօրս ձայնը, որ կ՛ուղեկցի անոնց հօրս կեանքի ամէնէն նշանակալի փուլերով` ծնողներու գաղթէն մինչեւ անոր յաղթանակը բեմին վրայ: Բացի թանգարան ըլլալէ` կեդրոնը նաեւ հանդէս կու գայ իբրեւ կրթական եւ մշակութային փոխանակումներու, քննարկումներու եւ ուսանելու վայր: Մենք մասնաւորապէս կեդրոնին մէջ կ՛առաջարկենք ֆրանսերէնի ուսուցման մեթոտ` հիմնուած հօրս ստեղծագործութիւններու բնագիրներուն վրայ: «Ազնաւուր» կեդրոնին ամբողջական հայեցակարգն ու գաղափարը ներկայացուեցաւ հանրութեան 11 հոկտեմբերին, Երեւանի մէջ, Ֆրանսախօս երկիրներու 17-րդ միջազգային վեհաժողովի շրջագիծին մէջ, որ առաջին անգամ ըլլալով կը կազմակերպուէր Հայաստանի մէջ: Հակառակ այն խոր վիշտին, որ կեդրոնին բացումը առանց հօրս կատարեցի, պարտքս է յարգել անոր յիշատակը եւ ընել ամէն ինչ, որպէսզի անոր տեսլականը իրականութիւն դառնայ:
«ԼԺՏՏ».- Միասին դուք հիմնած էք «Ազնաւուր» հիմնադրամը: Կրնա՞ք ըսել` ի՞նչ հանգամանքներու մէջ ստեղծուած է, ինչպիսի՞ գործունէութիւն կրնայ ծաւալել եւ որո՞նք են հիմնադրամին նպատակները:
Ն. Ա.- Հայրս խորապէս նուիրեալ մարդ էր: Մեծահոգութիւնն ու առատաձեռնութիւնը անոր կեանքի առանցքն էին ե՛ւ իբրեւ արուեստագէտ, ե՛ւ իբրեւ մարդ: Գործն ու ժառանգութիւնը, զորս ան ձգած է իրմէ ետք, հսկայական է: Հանրութիւնը կը յիշէ անոր նուիրուածութիւնը հայ ժողովուրդին, որ ան ցուցաբերեց 1988-ին, Սպիտակի ողբերգական երկրաշարժէն ետք, յատկապէս` «Քեզի համար, Հայաստա՛ն» նախաձեռնութեան միջոցով: Ան հաւասարապէս ներգրաւուած էր նաեւ քաղցկեղի եւ ալցայմըրի դէմ պայքարին մէջ, վերջերս մասնակցած է նաեւ Հայիթիի երկրաշարժի զոհերուն օգնութիւն տրամադրելուն: Մեծ պատիւ է վառ պահել հօրս յիշատակը հիմնադրամի միջոցով: Կ՛ուզեմ ընդգծել, թէ որքան զգացուած եմ վերջին օրերուն մարդոց աջակցութենէն: Սրտանց շնորհակալութիւն կը յայտնեմ բոլոր անոնց, որոնք իրենց աջակցութիւնը ցուցաբերած են թէ՛ իրենց խօսքերով, թէ՛ հիմնադրամին կատարած նուիրատուութիւններով:
«ԼԺՏՏ».- Ձեր հօր` Շարլ Ազնաւուրին համազգային յարգանքի տուրք մատուցուեցաւ Փարիզի Հաշմանդամներու պալատին մէջ: Դուք անմիջապէս ընդունեցի՞ք այդ գաղափարը, թէ անիկա քննարկումներու առարկայ էր ձեր ընտանիքին համար: Ի՞նչը ձեզի ստիպեց համաձայնիլ: Ի՞նչ մտապահեցիք այդ հանդիսաւոր պահէն, այդ օրը հնչած ելոյթներէն, յատկապէս` Ֆրանսայի նախագահի ելոյթէն:
Ն. Ա.- Հայրս հայ ներգաղթեալներու որդի էր: Մեծ հայրս եւ մեծ մայրս ամէն ինչ ըրած են ֆրանսական հասարակութեան մէջ համարկուելու համար: Սակայն ատիկա ոչ մէկ ձեւով ազդած է Հայաստանին մեր պատկանելիութեան եւ կապուածութեան վրայ: Հայրս շատ երջանիկ պիտի ըլլար, եթէ գիտնար, որ արժանացած է նման պատուի, երբ Հայաստանի ու Ֆրանսայի ղեկավարները միասին կը յարգեն իր յիշատակը Ֆրանսայի Հանրապետութեան համար խորհրդանշական այս վայրին մէջ: Էմանուէլ Մաքրոնին ելոյթը շատ յուզիչ էր: Կ՛ուզեմ շնորհակալութիւն յայտնել նախագահ Մաքրոնին, վարչապետ Փաշինեանին եւ նախագահ Սարգսեանին` մեր կողքին ըլլալու եւ հոգեհանգիստի արարողութեան մասնակցելու համար: Նաեւ շնորհակալութիւն կը յայտնեմ մեր բոլոր մտերիմներուն, ներկաներուն, որոնք հաւաքուած էին անոր յարգանքի տուրք մատուցելու:
«ԼԺՏՏ».- Շատերու համար Շարլ Ազնաւուրը աշխարհի ամէնէն յայտնի ֆրանսացի երգիչն էր: Արդեօ՞ք անոր մէջ երկու մարդ կ՛ապրէր, զորս պիտի տարբերակէիք. Շարլ` հայր ու տղամարդ, եւ Ազնաւուր` ժողովրդական գործիչ: Ինչո՞վ տարբեր էին:
Ն. Ա.- Հայրս գերմարդ էր: Կրնա՞ք պատկերացնել` 94 տարեկանին օդանաւ նստիլ Ճափոնի մէջ երկու համերգ ունենալու համար, վերադառնալ եւ իրարու ետեւէ տալ հարցազրոյցներ: Մինչեւ բաւական պատկառելի տարիքի մը հասնիլը` ան գիշերը ընդամէնը քանի մը ժամ կը քնանար: Ան միշտ կը ստեղծագործէր` կը գրէր, երաժշտութիւն կը ստեղծէր, համերգ կու տար կամ կը շրջագայէր… Պէտք է որ ան ապրած ըլլայ սովորական մարդու առնուազն երեք կամ չորս կեանքին համարժէք: Կը կարծեմ, որ ստեղծագործելով ապրելու այս անյագ ծարաւը անոր փոխանցուած էր իր ծնողներէն, որոնք մազապուրծ ազատած էին Ցեղասպանութենէն: Այդ խոր ցնցումը կը մղէր ապրելու:
«ԼԺՏՏ».- Ան բաւական շատ կ՛աշխատէր: Ինչպէ՞ս կրնար ժամանակ գտնել ընտանիքին համար` համերգներու եւ ստեղծագործելու հետ միաժամանակ:
Ն. Ա.- Երբ ան երկար շրջագայութիւններու կը մեկնէր, մենք զայն շատ քիչ կը տեսնէինք, բայց ան մեզի ամէն օր կը հեռաձայնէր: Միշտ կը վերադառնար շատ նուէրներով եւ մեծ սիրով: Մենք մեծցած ենք այդպիսի միջավայրի մէջ եւ` հասկցած, որ մարդկային յարաբերութիւնները ամէնէն կարեւորն են:
«ԼԺՏՏ».- Ի՞նչ խորհուրդներ տուած է ձեզի, որոնք մինչեւ այսօր ուղղութիւն կու տան ձեր կեանքին: Ձեր կարծիքով, կեանքի ո՞ր սկզբունքները ուղեկցած են անոր եւ դարձուցած` այն, ինչ որ դարձաւ:
Ն. Ա.- Հայրս երբեք խորհուրդներ չէ տուած, նոյնիսկ` իր երեխաներուն: Ան կը սորվեցնէր օրինակով: Ան մեզի սորվեցուցած է աշխատանքի եւ ճշդապահութեան կարեւորութիւնը: Կարեկցելու անոր զգացումը, մարդասիրական գործունէութիւնը ոգեշնչած են զիս` շարունակելու իր գործը: Հօրս ամէնէն նուիրական փափաքներէն մէկն էր «Ազնաւուր» հիմնադրամին շուրջ համախմբել բոլոր անոնք, որոնք իրենց մէջ կը գտնեն մարդոց հետ բաժնեկցելու եւ բաց հորիզոն ունենալու արժէքներ:
«ԼԺՏՏ».- Ունի՞ք ընդհանուր երաժշտական նախասիրութիւններ:
Ն. Ա.- Հայրս հետաքրքրուած էր երաժշտական բոլոր ժանրերով` անընդհատ փնտռելով նոր մտքեր եւ ոգեշնչում, բայց աւելի կապուած էր բնագիրներու որակին եւ ֆրանսական երաժշտութեան մեծ հեղինակներուն: Ինչ կը վերաբերի ինծի, խոստովանիմ, որ իր երգերէն բացի` գրեթէ ուրիշ բան չեմ լսեր: Տպաւորութիւն ունիմ, որ ան ամէն ինչ ըսած է, ամէն ինչ գրած է մարդկային զգացումներու մասին:
«ԼԺՏՏ».- Ան ի՞նչ կը պատմէր ձեզի իր կեանքէն, իր ծնողներու եւ Հայաստանի մասին: Ինչպիսի՞ դրուագներ կ՛արծարծէր: Ի՞նչ սորվեցուցած է ձեզի իր պատմութեան մասին:
Ն. Ա.- Բախտ չեմ ունեցած ճանչնալու մեծ մայրս եւ մեծ հայրս, որովհետեւ անոնք մահացած էին, երբ ես դեռ չէի ծնած: Հայրս շատ չէր խօսեր այդ մասին, թերեւս ատիկա պայմանաւորուած էր հայկական դաստիարակութենէն բխող որոշակի զսպուածութեամբ: Բայց ան կը սիրէր մեզի պատմել հետաքրքրաշարժ պատմութիւններ իր ծնողներուն մասին: Աւելի ուշ ես այդ պատմութիւններէն շատ աւելիին ծանօթացայ` կարդալով անոր գիրքերը: Հայաստանը բացայայտած եմ իրեն հետ ճամբորդութիւններու ընթացքին: Առաջին անգամ, երբ Հայաստան գտնուած եմ, ունեցած եմ շատ ուժեղ զգացում մը: Յոյս ունիմ հաստատուելու Հայաստան` իրականացնելու համար այն ծրագիրները, զորս հայրս նախաձեռնած էր այնտեղ:
«ԼԺՏՏ».- Ի՞նչ հասկցած էք անկէ, եւ, ի՞նչ կը կարծէք, ան, որ այդքան հետաքրքրասէր էր երիտասարդութեան հանդէպ, ի՞նչ հասկցած պիտի ըլլայ ձեզմէ:
Ն. Ա.- Ան շատ կը կարդար, կը հետաքրքրուէր այն բոլոր բաներով, որոնք տեղի կ՛ունենային աշխարհի մէջ: Ան ծարաւ էր ճանապարհորդութիւններու, բացայայտումներու, կը սիրէր տեղեկատուական արհեստագիտութիւնը, լուսանկարչութիւնը եւ կ՛ուզէր փորձել աշխարհի բոլոր խոհանոցները: Ան ինծի փոխանցած է այդ հետաքրքրասիրութիւնն ու սրտբացութիւնը: Հետաքրքրասէր մարդիկ միշտ բան մը ունին կիսուելիք:
«ԼԺՏՏ».- Գիտէ՞ք, թէ ինչո՛ւ ան Նիքոլա անունը ընտրած է ձեզի համար:
Ն. Ա.- Ան ընտրած էր ռուսական անուններ իր վերջին երեք երեխաներուն համար` Քաթիա, Միշա, Նիքոլայ: Բայց Ֆրանսայի մէջ մարդիկ սխալ կ՛արտասանէին իմ անունս, եւ ան նախընտրեց Նիքոլան:
«ԼԺՏՏ».- Իր ո՞ր երգը կը նախընտրէք: Ո՞րն է, ըստ ձեզի, զայն առաւելագոյնս բնորոշողը: Լսա՞ծ էք այն երգերը, որոնք դեռ կը գրէր: Ինչի՞ մասին են:
Ն. Ա.- Ես չունիմ առանձին նախընտրած երգ, անոնք բոլորն ալ այնքան ամբողջական են: Տարբեր երգեր ինծի կ՛ուղեկցին կեանքիս տարբեր դրուագներուն մէջ, կախուած` այն իրավիճակներէն, որոնց մէջէն կ՛անցնիմ:
«ԼԺՏՏ».- Ի՞նչ պիտի ուզէիք, որ յիշուի իրմէ:
Ն. Ա.- Ամէն ինչ: Որ յիշենք անոր ստեղծածը իր ամբողջականութեամբ, անիկա այնքան հարուստ է` երաժշտութիւնը, շարժապատկերներու աշխարհը, ինչպէս նաեւ` իր մարդասիրութիւնն ու համամարդկային արժէքները: Ան կ՛երգէր ութ լեզուներով: Իր հանդիսատեսներուն շրջանակը շատ մեծ է, ան կրցած է յուզել սրտերը ամէն տեղ, ուր երգած է, եւ` անցնիլ սերունդներուն մէջէն:
«ԼԺՏՏ».- Ի՞նչն է ամէնէն սուղ բանը, որ ան կտակած է ձեզի: Անոր ո՞ր առարկան կ՛ուզէիք պահել` որպէս յուշ:
Ն. Ա.- Մենք ընտանիքին մէջ կապուած չենք առարկաներուն: Մենք միակարծիք որոշեցինք իր անձնական իրերը նուիրել «Ազնաւուր» հիմնադրամին: Ան ընդմիշտ պիտի ըլլայ մեզի հետ, մեր սրտերուն եւ յուշերուն մէջ: Ամէնէն սուղ բանը, որ ան մեզի տուած է` ուրիշներուն օգտակար ըլլալու պատրաստակամութիւնն է:
«ԼԺՏՏ».- Իսկ ո՞րն էր վերջին նուէրը, որ ան ձեզի բերած է շրջագայութենէն:
Ն. Ա.- Ճափոնի մէջ գնած էր զուարճալի շապիկ մը իմ որդիիս` Միսակի համար, որ ծնած է այս տարուան օգոստոսին: Մենք միասին նշեցինք անոր միամսեակը:
