ՀԱՄԲԻԿ ՊԻԼԱԼԵԱՆ
Ո՛չ, շփոթեցնող ոչինչ պէտք է գտնել խորագիրին մէջ: Աւելի՛ն. հրաշափառ տղոց կատարած սխրանքին, անկրկնելի խոյանքին ու անոնց վսեմ դաւանանքին դէմ ուղղուած ոչ մէկ միտում հարկ է տեսնել, պարզ այն հասկացողութեամբ, որ անոնք` Լիզպոնի հինգ «խենթ»-երը, ուզեցին իրենց ողջուց (նախքան նահատակութիւն) իրենց ժողովուրդին սեփականութիւնը դարձնել գերագոյն ճշմարտութիւն մը, համոզումի փարոս մը, թէ` առանց հայրենիքի ի՜նչ հայութիւն, առանց նուիրումի ու զոհաբերումի ի՜նչ հայրենապաշտութիւն:
Ըսուածին վաւերական ապացոյցը հանդիսացաւ այն վիտէօ երիզը, որ լոյս աշխարհ եկաւ Լիզպոնի գործողութենէն ետք, այսպէս ըսած, շառաչիւն ապտակ մը հասցնելով բոլոր անոնց, որոնք, բանտարկուած ըլլալով իրենց նեղմիտ, այլամերժ ու ապազգային կազմաւորումին մէջ, ատենին` 1983-ին, եւ մինչեւ այսօր, փորձեցին ու կը շարունակեն իբրեւ այդպիսին մնալ, նսեմացնելու, պիտակաւորելու եւ իր էութենէն պարպելու սրբազան տղոց գերագոյն զոհաբերութիւնը:
Այլ հարց, թէ նմանօրինակ հալածախտէ ու անբուժելի բարդոյթներէ տառապող հիւանդներ (հայ թէ օտար) մնացին լուսանցքի մէջ, թափառեցան մութ արահետներու եւ գորշ վիհերու ամբողջ տարածքին, ուզեցին ամէն առիթի սիրտ ու միտք խառնել, նորահաս սերունդին հոգեմտաւոր աշխարհը աղաւաղել, այդուամենայնիւ, ինչպէս միշտ ու յաւէտ, դատապարտուեցան շիջումի, ինքնալուծարքի եւ խայտառակութեան:
Որովհետեւ սրբազան տղաները դեռ ողջուց եւ հրապարակաւ իրենց բարի ժպիտով, նախանձախնդիր ոգիով եւ աներեր պատրաստակամութեամբ արար աշխարհ յայտարարեցին, թէ կ՛երթան դէպի լուսաւոր կեանք, Հայ դատի ի նպաստ իրենց մաքրամաքուր արիւնը ընծայելու, Արարատի ազատագրութեան համար իրենց ամենասուրբ հոգիները նուիրաբերելու, հայրենիքի վերատիրացման ու ժողովուրդի ազատութեան դարաւոր երազի իրականացման ի խնդիր իրենց թանկագինը` կեանքը մատուցելու, եւ առանձնապէս` ապագայ սերունդներու հոգիներուն մէջ կանթեղելու ազատատենչութեան եւ հայրենապաշտութեան ճրագը, բոցավառ ու անշէջ կրակը:
Անոնք` մեր տղաները, իրենց հարազատ շրջապատին ու ժողովուրդին ծնունդն էին, իրենց ազգասէր ընտանիքներուն` շունչը, ստացած դաստիարակութեան` ոգին, գաղափարական աշխարհին` պատիւը, պատկանելիութեան` ամենաբիւրեղ օրինակը, բայց մանաւանդ` հայ ժողովուրդի ազգային ու ցեղային առանձնայատկութիւններուն, արեան շաղախին ու բարոյահոգեբանական կառուցուածքին` կենդանագիրը:
Իրօք, գերագոյն զոհաբերութեան վկաները իրենց ողջուց յայտարարեցին, թէ անոնք ընտրած են այս ճանապարհը` լիզպոնեան խոյանքը, դէպի անմահութիւն թռիչքը, թուրքը իր որջին մէջ հարուածելու պատրաստակամութիւնը, թշնամիին երբեք չյանձնուելու խոր համոզումը, եւ, ի հարկին ուժանակով իրենց սրբատաշ ու գարուն կեանքին վերջ տալու մտադրութիւնը:
27 յուլիս 1983:
Փորթուգալի մայրաքաղաք Լիզպոնի երկնակամարը ականատես եղաւ իր բնոյթով եզակի եւ զգայացունց ղօղանջ-պայթումի մը, սիրտեր ու հոգիներ սթափեցնող արարքի մը, որուն արձագանգը սփռուեցաւ աշխարհով մէկ, եւ, որով պայծառացան լուսաշող դէմքերը անոնց, ժպիտով եւ խանդաղատանքով առլցուն, դէմքեր հոգեբորբ եւ պսպղուն, դէմքեր սրբազան ու քաջազուն:
Այդ օր մարդկութիւնը համակ (թշնամի թէ բարեկամ) հայութեան առընթեր ականատես կը դառնար իւրայատուկ հարսանիքի մը, հայրենիքէն հեռու, սակայն հայրենիքին համար: Հարսանիք` հինգ ընկերներու, վեհափառ երիտասարդներու, հարսանիք` Արարատի գագաթին վերածնելու:
