ՔՐԻՍՏԱՓՈՐ ԻՍԿԷՆՏԷՐԵԱՆ
(Ապագայ լրագրող)
«Թրքական լուծին տակ մեր դարաւոր ստրկութենէն ետք, վճռած ենք ազատ ապրիլ կամ մեռնիլ: Եթէ չյաջողինք պաշտպանել մեր երկիրը, մեր ազատութիւնը եւ պատիւը, զէն ի ձեռին, արժանի չենք ուրեմն իբրեւ ազգ ապրելու»:
Հայոց բանակի սպարապետ զօր. Նազարբէկեանի այս գերագոյն կոչը` բանակի զինուորներուն, խթան հանդիսացաւ հետագայ օրերուն անոնց անխորտակելի դիմադրութեան: Իւրաքանչիւր զինուոր իր մէջ ունէր ամբողջ ազգի մը վրէժը, զոր լուծեց հերթաբար` Ղարաքիլիսէի, Սարդարապատի եւ Բաշ Ապարանի մէջ: Իւրաքանչիւրին սրտին մէջ կար Ցեղասպանութեան ենթարկուած իր ազգին արիւնահոս վէրքի ցաւի ճիչը, անօթի մանուկին լացը, տարեցին չարչարանքը, հայ կնոջ աննկուն կամքի ու նուիրուածութեան տիպարը…Անոնց մէջ կար տարիներու ստրկութեան զսպուած պոռթկումը, անոնք դարաւոր անարդարութեան, տմարդի` ճիւաղային արարքներու ու ոճրագործութիւններու, լկտիութեան ու անմարդկայնութեան պատասխանատու բարբարոս թուրք ցեղին դէմ վճիռը պիտի արձակէին: Եւ օծուած երկնային արդարութեան սուրբ միւռոնով, անոնք կռուեցան իբրեւ առասպելական հերոսներ` պարտութեան մատնելով թրքական բանակը: Եւ այսպէս, շնորհիւ անոնց աննկուն կամքին, կորովին ու անձնուիրութեան, Հայաստանի Հանրապետութեան անկախութիւնը հռչակուեցաւ 28 Մայիս 1918-ին, մօտ 600 տարուան ստրկութենէ ետք (հաշուի առնելով Կիլիկիոյ հայոց թագաւորութեան շրջանը): Ասիկա իրապէս դարձաւ հայկական մեծ հրաշք մը:
Շատ չանցած, 4 յունիս 1918-ին, Պաթումի դաշնագիրով, թրքական կառավարութիւնը ճանչցաւ հայկական նոր պետութիւնը:
Մեծ հայրենասէր Արամ Մանուկեանի մղումով, նորահռչակ հանրապետութեան կառավարութիւնը գործի լծուեցաւ, եւ1918-էն 1920 յաջորդաբար Քաջազնունիի, Խատիսեանի եւ Օհանջանեանի եւ Վրացեանի գլխաւորած կառավարութիւնները աստիճանաբար հաստատեցին երկրի կարգն ու ապահովութիւնը: Այսպէս, աներեւակայելի արհաւիրքներէ ետք, մենք ունեցանք թուրքերէ մաքրուած ազատ հայրենիք, կերտուած` հայ զինուորի արեամբ ու հայ մօր աննկուն կամքով: Մէկուկէս միլիոն նահատակներու հոգիները, վստահաբար, գոհունակութեամբ դիտեցին իրենց ժառանգորդներուն հայրենի նուիրուածութիւնը, պապենական հողին հանդէպ անոնց ունեցած սէրն ու կամքին հանդէպ անոնց հաւատքը: Գոհունակութեամբ դիտեցին յարութիւն առնող Հայաստանը. սակայն անոնք տակաւին շատ բան կը սպասեն, անոնք շատ բան կը պահանջեն, եւ մեր պարտաւորութիւնն է այդ սպասուածն ու պահանջուածը իրականացնել: Մեր պարտականութիւնն է ապրիլ հայրենիքի սիրով, մեր պարտականութիւնն է պաշտպանել մեր արդար Դատը, պահպանել մեր դարաւոր մշակոյթը, լեզուն ու ապրիլ իբրեւ արժանի ժառանգորդ աւելի քան 6000 տարուան ժառանգութեան` գոյութեան պատմութեան: Ահա, մենք մեծ հպարտութեամբ կը տօնենք 1918-ի Մայիսեան յաղթանակներու ու Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան անկախութեան առաջին հարիւրամեակը:
Սակայն կարեւոր է անդրադառնալ, թէ հանդէսներով, շքերթներով ու տօնախմբութիւններով չէ՛ միայն, որ պիտի կարենանք պահել ու արմատացնել մեր անկախութիւնը, որ հարիւրամեայ պատմութեան ընթացքին բազմիցս ենթարկուեցաւ դրացի թշնամիներու ոտնձգութիւններուն: Մենք հայ ծնած ենք եւ պատահմամբ չէ, որ հա՛յ ծնած ենք: Իւրաքանչիւրս տալիք ունի իր ազգին ու հայրենիքին, իւրաքանչիւրս ընելիք ունի: Մենք բոլորս ալ զինուորներ ենք, նոյնիսկ եթէ զինուած չենք զինամթերքով: Մենք զինուորներ ենք` հայապահպանման, մենք զինուորներ ենք` Հայ դատի ու արցախեան պայքարի: Մեր զէնքերն են` հայրենասիրութիւնը, գիտութիւնը, զարգացումը, իմաստութիւնը, մայրենի լեզուն ու պատմութիւնը, եւ մեր զէնքերու դարբնոցն է` ՀԱՅ ԴՊՐՈՑԸ:
Մենք բոլորս պատասխանատո՛ւ ենք մեր դարաւոր ազգի գոյատեւման, Հայաստանի վերելքին, սփիւռքի միասնակամութեան ու կազմակերպուածութեան, ինչպէս նաեւ Արցախի անկախութեան: Մենք պատասխանատու ենք մեր մանուկներու հայեցի կրթութեան, որովհետեւ անոնք են ապագան: Երբ մենք երկինք նայինք, շա՜տ բան պէտք է յիշենք…մենք պէտք է յիշենք, թէ այդ երկինքին տակ տակաւին ունինք վեհ լեռներ, որոնք մեզ կը կանչեն, տակաւին ունինք փլատակ բերդեր ու եկեղեցիներ, տակաւին ունինք ընկճուած Արարատ, ունինք լիճեր ու դաշտեր, որոնք անհամբեր կը սպասեն իրենց ՏԷՐԵՐը: Ապրի՛նք հայավայել կեանք ու ճիգ չխնայենք միանալու եւ վերատիրանալու մեր նիւթեղէն հարազատներուն:
