ՔՐԻՍՏ ԻՍԿԵՆՏԷՐԵԱՆ
«Մեր տան ճրագն է մայրս,
Մեր արեգակն է մայրս:
Մայրս, մեր տան հացն է մայրս
Մեր տան Աստուածն է մայրս»
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՇԻՐԱԶ
Այսպէս փակեց Յովհաննէս Շիրազ իր «Մայրս» բանաստեղծութիւնը, որ ժայթքումն է հզօր զգացումներու վիմապատառ աղբիւրի, որ իւրաքանչիւր երախտապարտ զաւկի` մօր հանդէպ սիրոյ անկեղծ արտայայտութիւնն է:
Յ. Շիրազ նկարագրած է իր մայրը` հայ մայրը, ինչպէս որ է: Ան նկարագրած է մայրը` իբրեւ տան արքան ու ծառան, ճորտն ու տէրը, իբրեւ դեղ ու ճար, օրօրոց ու ամրոց: Շիրազ իր այս բանաստեղծութեան մէջ ամփոփած է ո՛չ միայն իր մօր, այլ ընդհանրապէս հա՛յ մօր տիպարը:
Բանաստեղծութիւնը ամբողջութեամբ բխած է անոր սրտին խորերէն, եւ իւրաքանչիւր տող, իւրաքանչիւր բառ ունի իր յատկանշական իրապաշտ, զգացական ու խոր իմաստը: Երկնային Արքայէն ետք, ան մայրը հռչակեց արքայ, թէկուզ տան արքայ, սակայն` արքայ, միաժամանակ զայն ծանօթացնելով իբրեւ տան ծառան:
Ինչպէ՞ս կարելի է, որ անձ մը միաժամանակ թէ՛ արքայ եւ թէ՛ ծառայ ըլլայ: Այս մէկը անկարելի կը թուի, սակայն այս երկու տիտղոսները միաձուլուելով` ստեղծած են հա՛յ մայրը:
Բանաստեղծութիւնը ամբողջութեամբ փշաքաղող է, սակայն ամէնէն գեղեցիկ ու խորհրդաւոր բաժինը, որ բոլոր տողերէն աւելի ուժեղ է ինծի համար, վերջին չորս տողերն են, զորս յիշեցի: Ճրագ, արեգակ, հաց եւ Աստուած: Ահա չո՛րս բառեր, որոնք կ՛իմաստաւորեն մարդկային կեանքն ու առանց անոնց` ոչ ոք կրնայ ապրիլ:
Մայրը մայր է, սակայն, ներեցէք ինծի, հայ մայրը տարբեր է: Ան դարեր շարունակ, մեր պատմութեան ընթացքին հերոսական դերակատարութիւն ունեցած է:
Ծնած է անկրկնելի դիւցազուններ, որոնք մինչեւ օրս կը պաշտուին: Եղած է` յոյսի ու ներշնչման աղբիւր, կամքի ամրոց, արժանապատուութեան դպրոց… Եղած է մշակոյթի ու աւանդութեանց անքուն պաշտպան ու մայրենի լեզուի պահապան… եղած է զինուոր` գոյատեւման, հաւատքի կռուան, խղճի, սիրոյ ու գուրգուրանքի մառան:
Կարելի՞ է մոռնալ այն մայրերը, որոնք մերժելով բռնաբարուիլ` Եփրատ գետ նետուեցան: Կարելի՞ է մոռնալ այն մայրերը, որոնք մերժելով թուրքին առջեւ մերկ պարել` ողջակիզուեցան: Կարելի՞ է մոռնալ այն մայրերը, որոնք անապատի աւազին վրայ այբուբեն սորվեցուցին իրենց ժառանգորդներուն:
Կարելի՞ է մոռնալ այն մայրերը, որոնք իրենց զաւակները նուիրաբերեցին ի խնդիր հայրենիքի ազատութեան ու անկախութեան պահպանման: Ո՞վ կը մոռնայ 1918-ի հայ մայրը, երբ ան զէն ի ձեռին, զաւակը շալակը, միացաւ իր ամուսնոյն մղած կռուին` հաւատալով հայրենիքի գաղափարին:
Ո՞վ կը մոռնայ 1988-ի երկրաշարժի փլատակներուն տակ գտնուող մայրը, որ օրեր շարունակ իր արեամբ սնուցանեց իր նորածինը:
Բի՛ւր յարգանք, սիրելի՛ մայրեր,
Բի՛ւր յարգանք ձեզի, ազգիս հերոսներ,
Ձեր զոհողութեան ու նուիրաբերումին դիմաց` մենք կը մնանք ցկեանս շնորհապարտ:
