Շաքարը` Լա՞ւ, Թէ Գէշ

Պատրաստեց՝ ՇՈՂԻԿ ՏԷՐ ՂՈՒԿԱՍԵԱՆ

Ամէն տարի աշխարհի մէջ կը ծախուի 170 միլիոն թոն շաքար: Ներկայիս մարդ արարածը ամէնէն մեծ քանակով շաքար կ՛ուտէ կամայ թէ ակամայ: Մեր կերած ուտելիքներուն մէջ այնքան շատ նիւթեր կան, որ դժուար է նշմարել, թէ ան ո՛ւր կը պահուըտի:

* * *

Մոլորակին հեռաւոր անկիւններուն մէջ է, որ մարդ արարածը սկսած է մշակել շաքարեղէգը` Խաղաղական ովկիանոսին Նիւ Կինէայի եւ զայն շրջապատող կղզիներուն մէջ: Ապա ան կը հասնի Հնդկաստան: Հոնկէ է, որ կու գայ շաքարին անունը. հնդիկներուն սանսկրիտ լեզուով անոր անունը սարքարա է:

Ժամանակի ընթացքին եւ հետախուզական արշաւանքներուն միջոցով շաքարեղէգը պիտի շրջի ամբողջ աշխարհի տարածքին: Հին ժամանակներուն, երբ շաքարը եւ մեղրը միակ ծանօթ աղբիւրներն են քաղցր համը ստանալու համար, ան կը ներկայացուի իբրեւ` «եղէգը, որ մեղր կ՛արտադրէ առանց մեղուներու օգնութեան»:

16-րդ դարուն երկրագործութեան մասնագէտ Օլիվիէ տը Սեր առաջին անգամ չի յաջողիր շաքար արտադրել ճակնդեղի հիւթին շնորհիւ: Սակայն 18-րդ դարուն է միայն, որ քիմիագէտ մը կը փաստէ, որ շաքարեղէգէն եւ ճակնդեղէն ստացուած շաքարը նոյնն է: Շաքարի առեւտուրը շատ դրամ կը բերէ: Շաքարին պատճառով տեղի կ՛ունենան պատերազմներ: Պատերազմներ` երկիրներու միջեւ, որոնք կ՛ուզեն իրենց իշխանութեան տակ պահել այն շրջանները, ուր կը մշակուի շաքարեղէգը:

* * *

Ներկայիս շաքար ստանալը շատ աւելի դիւրին դարձած է: Անիկա սուղ չէ եւ, հետեւաբար, շատ գործածուած:  Քիչ մը շատ… եւ ասիկա առողջապահական հարցեր կը ստեղծէ մարդուն մօտ, որ այլեւս կը սպասէ պէտք եղածէն շատ աւելին: 20-րդ դարու սկիզբը անձ մը տարեկան մօտաւորապէս 1 քիլօ շաքար կը սպառէր: Այժմ ան կը սպառէ մօտաւորապէս 35 քիլօ:

* * *

Ճիշդ է` աշխատելու համար մեր մարմինը շաքարի պէտք ունի, սակայն` չափաւոր կերպով եւ յատուկ ձեւի մը տակ:

Մեր սպառած շաքարին պէտք է ընկերանան` կենսանիւթեր, հանքային աղեր եւ բնաթել: Ասոնք ներկայ են բնական շաքարին մէջ, յատկապէս` պտուղներուն մէջ: Իր այս «դաշնակիցներուն» հետ շաքարը դանդաղօրէն պիտի անցնի մեր մարմնին մէջ: Այս պատճառով այս տեսակի շաքարները կը կոչուին` դանդաղ շաքարներ:

Սակայն մեր գնած պատրաստի ուտելիքներուն մէջի շաքարը կերպարանափոխուած է եւ զրկուած է իր այդ արժէքաւոր «դաշնակիցներէն»: Անոր մէջ մնացած են այն ջերմուժները, որոնք կը գիրցնեն, եւ որոնք կրնան հիւանդութիւններ յառաջացնել, երբ մեծ քանակներով կը սպառուին:

Շաքար սպառելը մեզի արագօրէն կը հայթայթէ կորով, որ անմիջապէս կ՛անցնի մեր մարմնին մէջ: Այս պատճառով է, որ երբ մենք յոգնութիւն կը զգանք, շաքարը կրնայ մեզի նոր ուժ տալ: Սակայն երբ մենք այս շաքարը ուտենք, պէտք է անմիջապէս զայն այրենք (մարզանք ընել եւ այլն…), այլապէս մարմինը զայն կ՛ամբարէ:

Իսկ եթէ մենք հաւասարակշռուած կերպով ուտենք, այդ յոգնութեան վայրկեանները չենք զգար: Այս պատճառով է, որ պէտք է նախընտրութիւնը տալ «դանդաղ շաքարներուն»:

Ո՞ւր պահուըտած է շաքարը

Ամէն տեղ…

Իր բնական կերպարանքին տակ ան կը գտնուի պտուղներուն մէջ, սակայն նաեւ` բանջարեղէններուն մէջ: Իսկ իբրեւ աւելցուած շաքար` ան ներկայ է շուկան ծախուած 10 պատրաստ ուտելիքներէն 7-ին մէջ: Այդ ուտելիքներուն մէջ ան կը գտնուի տարբեր անուններու տակ` կլիւքոզ, ֆրիւքթոզ, մեղր, եգիպտացորենի օշարակ, տեքթրոզ, մալթոտեքսթրին եւ այլն: Ինչպէս ըսինք, շաքարը սուղ չէ եւ ունի բազմաթիւ առաւելութիւններ: Ան կարելիութիւնը կու տայ ուտելիքները աւելի լաւ պահելու, որովհետեւ ան կը նուազեցնէ մանրէներուն աշխատանքը ուտելիքներու ջուրին մէջ: Շաքարը կը ծածկէ նաեւ այն համերը, որոնք տհաճ կրնան թուիլ, ինչպէս` լեղին, թթուն կամ շատ աղին: Բազմաթիւ պատրաստի ճաշերու մէջ, ան կը բերէ աւելորդ քաղցրութիւն մը, որ մեզ կը մղէ այդ ուտելիքները գնելու: Շաքարը կրնայ նաեւ ուտելիք մը աւելի գեղեցիկ ցոյց տալ, երբ անոր վրայ քսուի, զայն փայլուն եւ ախորժաբեր դարձնելով:

Հետեւաբար, երբ ծնողքիդ հետ երթաս գնումներ ընելու, մի՛ մոռնար ուտելիքներուն վրայի բաղադրութեան մէջ փնտռել շաքարի տարբեր անունները: Եթէ անոնք 100 կրամի կամ 100 միլիլիթրի փոխարէն` 10 կրամ շաքարէն աւելի են, ըսել է, թէ այդ ուտելիքը շատ շաքարոտ է: Օրական մենք պէտք չէ, ուտենք 25-50 կրամ շաքարէն աւելի, շաքարի 8 կտորներու համապատասխան քանակ: Եւ գիտնալով, որ սառած պատրաստ փիցցային մէջ կայ 4 կտորի համապատասխան շաքար, մենք պէտք է ուշադրութեամբ ընտրենք մեր օրուան քաղցր ուտելիքները:

Շաքարեղէգի Լեկոներ

Լեկոյի դանիական ընկերութիւնը որոշած է իր այդ փոքրիկ կերպընկալէ քարերը 100 առ հարիւրը շինել բնական նիւթերէ` 2030 թուականէն սկսեալ: Ան կը ծրագրէ ստանալ կերպընկալի յատուկ տեսակ մը, որ կարելի է շինել բոյսերէ, բուսական փոլիեթիլենէ: Այս նիւթով շինուած առաջին քարերը արդէն շուկայ պիտի իջնեն տարուան վերջը: Տերեւի, ծառի եւ մացառի այս տարրերը պիտի շինուին շաքարեղէգէ:

Քամամպեր
Պանիրի Ախոյեանները

Ֆրանսացիները նշանաւոր են իրենց տեսակաւոր պանիրներով: Սակայն քամամպեր պանիրի տեսակին ախոյեանը ֆրանսացի չէ, այլ` Քեպեքէն քանատացի մը:

Ան իր տիտղոսը շահած է մարտին Միացեալ Նահանգներուն մէջ տեղի ունեցած պանիրներու մրցոյթի մը ընթացքին: Դատաւորները սիրած են այդ պանիրին մէջի կաղինի, սունկի եւ կաթի սերին համը:

Գիտէի՞ր, Թէ…

– Աշխարհին շուրջ գոյութիւն ունին աւելի քան 2000 պանիրի տեսակներ:

– Պանիրին պատրաստութիւնը կը կարօտի միայն քանի մը ժամուան աշխատանքի: Պանիրին իւրայատուկ համը ստանալու միջոցը զայն հինցնելու գործընթացն է, որ կրնայ տեւել ամիսներ կամ նոյնիսկ` տարիներ:

– Կ՛ենթադրուի, որ պանիր պատրաստելը սկսած է Ք.Ա. 7500 թուականներուն, երբ ոչխարներու եւ այծերու բուծանումը սկսած է:

– 3800 տարեկան հին պանիրի մնացորդներ գտնուած են չինական մոմիաներու գերեզմաններուն մէջ:

– Կարգ մը հին հռոմէական տուներ ունէին «քարէալէ» կոչուած պանիրի պատրաստութեան յատուկ սենեակ մը:

– Չետըր պանիրը իր անունը ստացած է Անգլիոյ Սոմըրսեթ շրջանի Չետըր գիւղէն, ուր առաջին անգամ շինուած է այդ նարնջագո՞յն պանիրը:

Խոհագիր

Կենսանիւթերով Հարուստ
Գոյնզգոյն Աղցան

Պէտք ունիս (4 հոգիի համար)

700 կրամ կարմիր կաղամբի, 1 ստեպղինի, 1 կանաչ խնձորի, 2 ապուրի դգալ խնձորօղիի քացախի, 3 ապուրի դգալ կիտրոնի հիւթի, 2 ապուրի դգալ նարինջի հիւթի,  1 ապուրի դգալ ձէթի, 1/2 թէյի դգալ քիմիոնի, պղպեղի:

Պատրաստութիւն

1.- Կաղամբը չորսի բաժնէ, հանէ մէջտեղի հաստ կոթի բաժինը եւ չափահասէ մը խնդրէ, որ տերեւները երկար ու բարակ կտրտէ:

2.- Կեղուէ ստեպղինը եւ զայն հաստ տաշէ:

3.- Խորունկ ամանի մը մէջ դիր կաղամբը եւ ստեպղինը եւ վրան սրսկէ քացախը: Ձգէ, որ հանգչի քառորդ ժամ:

4.- Փոքրիկ խորունկ ամանի մը մէջ խառնէ կիտրոնի եւ նարինջի հիւթերը, քիմիոնը, ձէթը, 2 ապուրի դգալ ջուրը եւ պղպեղը:

5.- Լուա՛ խնձորը, հանէ՛ անոր կուտերու բաժինը եւ պզտիկ կտորներու վերածէ (չափահասի մը օգնութեամբ):

6.- Ջուրով լուա՛ բանջարեղէնները եւ զանոնք չորցուր: Ապա զանոնք դիր խորունկ ամանին մէջ` խնձորի կտորներուն հետ եւ անոնց վրայ սփռէ թացանը: Խառնէ՛:

Բարի ախորժակ:

Ժամանց