Մայր Սոֆիա Յակոբեանի
Կտակին Բացումը
Դեկտեմբեր 26-ին (19637), երեքշաբթի առաւօտ, Ֆրեզնոյի դատարանին կողմէ, ըստ նախօրօք եղած հրաւէրի, Ֆրեզնոյի նորակառոյց «Քորթ Հաուս» ներկայացան Ֆրեզնոյի ՀՕՄ-ի մասնաճիւղի ատենապետուհին, իր վարչական կազմով, Եկեղեցասէր տիկնանց ատենապետուհին, «Ասպարէզ»-ի խմբագիրն ու վարիչը, եւ կտակը բացուեցաւ ի տես եւ ի լուր բոլորի:
Մինչեւ իր ողբերգական մահը մեծ բարերարուհին մօտ 700.000 տոլարի բարեգործութիւններ ըրած էր:
Իր այս ներկայ կտակով, նախ` կտակակատարներ նշանակած է իր քոյրը` տիկին Վերգին Գազեան եւ բարեկամուհին` տիկին Մարթա Էնշըր, որոնք, ըստ կտակին պիտի գործադրեն, պատկան իշխանութիւններու միջոցով, կտակին հետեւեալ յատկացումները:
1.- Աթէնքի Լեւոն եւ Սոֆիա Յակոբեան դպրոցին 30.000 տոլար, 10 տարուան ընթացքին վճարելի` ամէն տարի 3000 տոլարի հաշուով:
2.- Ֆրեզնոյի ՀՕՄ-ի մասնաճիւղին` 10.000 տոլար:
3.- Ֆրեզնոյի ՀՕՄ-ի Կրտսերաց «Սոֆիա» մասնաճիւղին` 2000 տոլար:
4.- «Ասպարէզ» թերթին` 6000 տոլար:
5.- «Հայրենիք» թերթին (Պոսթըն) 4000 տոլար:
6.- ՀՅԴ Կեդրոնական կոմիտէին` 2000 տոլար:
7.- Ֆրեզնոյի Առաջին երիցական եկեղեցւոյ 400 տոլար:
8.- Ֆրեզնոյի Հայ պանդխտաց եկեղեցւոյ 200 տոլար:
9.- Ֆրեզնոյի Ս. Երրորդ. Մայր եկեղեցւոյ 200 տոլար:
10.- Իր տան ամբողջ ստացուածքը եւ խոշոր գումար մը իր քրոջը:
Բացի այս գումարներէն, շատ խոշոր գումար մը, որ պիտի ճշդուի հետագային, որովհետեւ «Սթաք»-ներ, «Շէր»-եր, եւ «Պոնտ»-եր են, 20 տարիով աւանդ կը տրուի «Լեւոն եւ Սոֆիա ֆոնտ» անունով, որմէ գումարներ կը հանուին, ՀՕՄ-ի կողմէ, միմիայն այն պարագային, երբ դպրոց, բուժարան, ծերանոց կամ նման մարդասիրական կառուցումներու կարիք զգացուի: 20 տարի ետք այդ գումարին մնացորդը կը դառնայ Հայ օգնութեան միութեան Կեդրոնական վարչութեան իբրեւ սեփականութիւն:
Այս գումարներուն մէջ չի մտներ` Ֆրեզնոյի Լեւոն Յակոբեան դաշտավայրին ֆոնտը, որ, կը կարծենք, մինչեւ 95.000 տոլարի հասցուցած է մեծ բարերարուհին եւ կը պատկանի Ֆրեզնոյի ՀՕՄ-ի մասնաճիւղին:
Ներկայ իր կտակով, կրնանք ըսել, որ մեծ բարերարուհին ԱՌՆՈՒԱԶՆ ՄԷԿ ՄԻԼԻՈՆ ՏՈԼԱՐ կտակած է ազգային մշակութային նպատակներու:
Օրհնեալ ըլլայ իր պայծառ եւ անմոռանալի յիշատակը:
Հայ ունեւորներ, հայ մարդիկ օրինակ պիտի առնեն մեծ բարերարուհի ՄԱՅՐ ՍՈՖԻԱ ՅԱԿՈԲԵԱՆի ազգօգուտ կեանքէն:
«Ասպարէզ»
Նշմար
«Հսկայ Նուէր Մը»
1967-ին Նոպէլեան գրական մրցանակը տրուեցաւ կուաթեմալացի գրագէտ Միկէլ Անժէլ Ասթիւրիասին: Ակնարկելով այս «հսկայ նուէրին»` Ասթիւրիաս կ՛ըսէ.
«Աշխարհը մեզի կը նայի իբրեւ թերաճ ժողովուրդ մը: Ահաւասիկ ապացոյց մը, որ մենք, առնուազն իմացապէս, թերաճ չենք»:
Առաջին անգամ է, որ Հարաւային Ամերիկայի երկիրներէն վիպասան մը Նոպէլեան մրցանակով կը պսակուի, եւ իրաւամբ պզտիկ պարգեւ մը չէ համաշխարհային տարողութիւն ունեցող այս մրցանակը փոքր ժողովուրդի մը համար:
Վերջին տասնամեակներուն իր ազատութեան համար տագնապող երկիրներէն մէկը եղաւ Կուաթեմալա եւ իր ընտրանին պայքարի առաջին գիծերուն վրայ գտնուեցաւ միշտ: Նոպէլեան վերջին մրցանակաւոր այս գրագէտը այդ պայքարին դրօշակիրներէն կը համարուի: Արդէն միշտ երկու մարդ ապրած է Արթիւրասին մէջ: Երիտասարդութեան` գրագէտ էր ու յեղափոխական: Հասունութեան, հիմա՛, գրագէտ է դարձեալ եւ քաղաքական գործիչ: Ներկայիս ի պաշտօնէ, իր երկրին Փարիզի դեսպանն է: Բայց բոլորովին դեսպանական չէ իր ժամանակացոյցը, առաւօտեան ժամը վեցէն ինը գրագէտի սեղանին առջեւ է, իննէն մինչեւ երեկոյեան ժամը վեց` քաղաքական գործերու յատկացուած գրասենեակին մէջ, գիշերը` դարձեալ գրագէտ:
Գրագէտը պէտք չէ զբաղի քաղաքականութեամբ, կ՛ըսեն կարգ մը գրագէտներ ու կը մեկուսանան: Քաղաքական գործիչները պէտք չունին գրական երկունքի ու սնունդի, կ՛ըսեն քաղաքական կարգ մը գործիչներ ու կը մեկնին: Առողջ ըմբռնումներու արդիւնք չեն սակայն այդ կեցուածքները: Ե՛ւ գրականութիւնը, ե՛ւ քաղաքականութիւնը ծառայութեան ձեւեր են, եւ մարդիկ, մանաւա՛նդ փոքր ժողովուրդներու կարկառուն դէմքերը, հաւասարապէս պէտք է զարգացնեն այդ երկու կարողութիւնները, որպէսզի իրենց հայրենիքին ու ժողովուրդին համար մէկը կարենայ իրագործել ա՛յն, որ տուեալ պահու ի զօրու չէ ընել միւսը: Մենք չենք գիտեր, թէ Ասթիւրիաս անուն դեսպանը ինչպէ՛ս կը վարէ իր քաղաքական գործը, բայց իր շահած մրցանակը «հսկայ նուէր մը եղաւ իր երկրին ու գրականութեան»:
Կը նշանակէ, թէ երբ տաղանդ կայ, հաւատք կայ ու հաւատարմութիւն, կարելի է հաշտեցնել քաղաքական ասպարէզն ու գրականը եւ «հսկայ նուէր մը» ընդունիլ եւ ընծայել զայն սեփական ժողովուրդին:
Պ. Ս.
