Այն Մրէյսիի «Արշաւանքը»

ՊՕՂՈՍ ՇԱՀՄԵԼԻՔԵԱՆ

Ահա այդպէ՛ս արշաւեցինք …

1960-ականներու սկիզբն էր:

«Ուեսթ սայտ սթորի» ժապաւէնը նոր դիտած եւ ներշնչուած էինք «Ճեց» եւ «Շարքս» իրարու մրցակից խմբակներու բախումներէն:

Մեր կանուխ պատանեկութեան տարիներն էին, եւ այդ ժապաւէնի ցուցադրութենէն ետք նորոյթ դարձած էր այդ խմբակներուն գործածած «կոճակով» դանակները, զորս մենք «զըրլը դանակ» կ’անուանէինք:

Մեզմէ իւրաքանչիւրը գնած էր դանակ մը` առանց իսկ մտածելու, թէ ո՞ւր եւ ինչպէ՞ս պիտի գործածենք զանոնք, սակայն, ինչպէս ներկայ օրերուն առանց բջիջային հեռաձայնի տունէն դուրս չենք ելլեր, նմանապէս, այդ քանի մը տարիներուն մեր անբաժան մասնիկն էր «զըրլը դանակը»:

** *

Մեր դասընկերներէն Անդրանիկը, կը բնակէր Այն Մրէյսի թաղամասը, որ նեկայիս կը գտնուի Պէյրութի արեւմտեան շրջանին մէջ:

Դրացիները գրեթէ բոլորը իսլամ էին, եւ իրեն տարեկից պատանիները նեղութիւն կու տային մեր սիրելի դասընկերոջ:

Անդոն գանգատելու սովորութիւն չունէր, սակայն երբ «դանակը ոսկորին հասած էր», երանի տուաւ Էշրեֆիէ, Հայաշէն կամ Պուրճ Համուտ բնակողներուն, որոնք հայ դրացիներով շրջապատուած էին:

Անբացատրելի ընկերասիրութիւն մը կար մեր դասընկերներուն  միջեւ: Ինչպէ՞ս կարելի է հանդուրժել, որ մարդիկ կարենան նեղութիւն տալ հայ ընկերոջ մը: Մենք մեռա՞ծ ենք: ի զո՞ւր տեղը հետերնիս կը պտտցնենք «զըրլը դանակ»-ները:

Փոքրիկ ժողով մը գումարեցինք եւ 6 հոգինոց խումբով որոշեցինք Այն Մրէյսի «արշաւանք» կատարել  եւ կէսօրուան ճաշի դադարին ճամբայ ելանք դէպի Անդոյենց թաղը:

Մեր խմբապետն էր  Վրէժ Շալեանը` արտաքինով հուժկու պատանի մը, որ իր տարիքէն շատ աւելի տարեց ցոյց կու տար:

Վրէժ ունէր կազմակերպելու կարողութիւն: Հանդարտ եւ խոհեմ էր, միեւնոյն ժամանակ, ի հարկին, նաեւ վրիժառու (վկայ` իր անունը):

Խանդավառ ու անհամբեր էինք: Վախի զգացում չկար մէջերնիս եւ բարձրաձայն իրարու հետ կը խօսէինք`«Այսպէս պիտի ընեմ, այնպէս պիտի ընեմ», մինչ Վրէժ հանդարտութիւն կը քարոզէր:

Հասանք Անդոյենց թաղը: Իսլամ պատանիները կարծես տեղեակ էին,  որ խմբովին պիտի ժամանենք եւ կազմ ու պատրաստ`մեզ կը սպասէին:

«Ուեսթ սայտ սթորի» ժապաւէնի դերակատարները կը կարծէինք ըլլալ: Մենք «Ճեց» խմբակն էինք, իսկ մեր դիմաց կանգնողները` «Շարք»-երը:

Վստահ չէինք, թէ ո՛ր խումբը պիտի ըլլայ նախայարձակը: Ձեռքերնիս` մեր գրպանի դանակներուն,կազմ ու պատրաստ կը սպասէինք մեր խմբապետի հրահանգին:

«Շարք»-երէն մէկը ընկերներուն դառնալով` բարձրաձայն ըսաւ. «Հայերը Ապտել Նասերը չեն սիրեր»: Ապտել Նասեր, այդ տարիներու Եգիպտոսի նախագահն էր, եւ իսլամները կը պաշտէին զայն: Կրնա՞յ ըլլալ, որ այդ նախադասութիւնը իր ընկերները գրգռելու համար էր: Վստահ չեմ, միայն մէկ բան յստակ էր. ճակատամարտը շուտով պիպի պայթէր, երբ մեր դասընկերներէն մէկը իր կտրտուած արաբերէնով` «Կը սխալիք: Հայերը մեծ յարգանք ու սէր ունին Ապտել Նասերին հանդէպ:

«Ապտել Նասեր, ալա ռասնա» (Ապտել Նասերը մեր գլխուն վրայ տեղ ունի):

Մեր հակառակորդները հանդարտած էին: Նման պատասխան մը չէին ակնկալեր:

Իրարու ձեռք սեղմեցինք, ապա ուղղուեցանք դէպի Անդոյին հօր կաթնատունը, ուր իր սիրելի հայրը մեզ հիւրասիրեց պաղ թանով, նաեւ շնորհաւորեց մեր ընկերասիրութիւնը:

Ամենահամով թանը, որ ցարդ խմած էի:

Այդ օր, կէսօրէ ետք փախուստ տուինք դպրոցէն: Երջանիկ էինք:

Յաջորդող օրերուն մեր սիրելի դասընկեր Անդրանիկը մեզի տեղեկացուց, որ դրացի իսլամ պատանիներուն հետ «մեղր ու շաքար» դարձած են:

** *

Մեր դիւանագէտ  դասընկերոջ մէկ հատիկ նախադասութիւնը կանխած էր հաւանական  մեծ «ճակատամարտ» մը:

Փողոցային կամ կռուազան տղաք չէինք, սակայն ընկերասէր էինք եւ այդ ընկերասիրութեան պատճառով է, որ առած էինք այդ խիստ վտանգաւոր քայլը: Հետեւանքներու մասին չէինք մտածած: Կրնայինք վիրաւորել ու վիրաւորուիլ: Նոյնիսկ կրնայինք մահանալ: Այդ փոքրիկ, աննշան դէպքը կրնար միջհամայնքային հարցի վերածուիլ: Տակաւին հասունութիւնը չունէինք այդ հետեւանքներուն մասին մտածելու:

Դիւանագիտութիւնն  է, որ ընդհանրապէս կը պակսի հայերուս մօտ:

Տաքարիւն ենք եւ շուտ կը բռնկինք:

Տարիներ առաջ մեր ուսուցիչներէն մէկը բաղդատական մը ըրած էր հայերուս եւ թուրքերուն միջեւ:

«Խելացի ազգ ենք, արուեստագէտ, գործունեայ, աշխատասէր, սակայն մեր քով կը պակսի դիւանագիտութիւնը»:

«Թուրքին քով կը պակսին այդ բոլոր արժանիքները, սակայն … թուրքը քաղաքագէտ է: Գիտէ սիրաշահիլ այն, որուն կարիքը ունի, անշուշտ անոր կ’օգնէ նաեւ իր աշխարհագրական դիրքը»:

* * *

Այն Մրէյսիի  «արշաւանքին» մասնակցողներս, գրեթէ բոլորը, ներկայիս հաստատուած ենք Լոս Անճելըս, եւ մեր բարեկամութիւնը կը շարունակուի շատ աւելի ամուր, քան երբեք:

Զգալի է բացակայութիւնը մեր սիրելի խմբապետ Վրէժ Շալեանին, որ երիտասարդ տարիքին զոհ գնաց ինքնաշարժի արկածի մը:

Խունկ ու մոմ իր յիշատակին:

Լոս Անճելըս, 2017