Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան
No Result
View All Result
Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ
No Result
View All Result

«Պսակ» Ժողովածուն

Օգոստոս 30, 2017
| Մշակութային եւ Այլազան
0
Share on FacebookShare on Twitter

Կ. ՅՈՎՀԱՆՆԷՍԵԱՆ

Հ. Մուսայէլեանի ուսումնասիրութեան խորագիրն է`  «Հողային հարցը Անդրկովկասում»: Ան կը հաստատէ, որ շատ հին է Անդրկովկասի հողային հարցը եւ ներկայիս ամէնէն հրատապ խնդիրներէն մէկն է: Հողը տնտեսութեան հիմնաքարն է, իսկ գիւղացիութիւնը` ժողովուրդի գոյութեան խարիսխը: Ճարտարարուեստականացումը եւ գիւղատնտեսութիւնը զիրար լրացնող բաներ են: Եթէ գիւղացիներու վիճակը բարելաւուի, այն ատեն կ’ապահովուի երկրին յառաջդիմութիւնը: Մեր մէջ գիւղացիութիւնը շատ քիչ ուշադրութեան արժանացած է: Անդրկովկասի մէջ հողային հարցը ունի ինքնուրոյն բնոյթ մը:

Այս ուսումնասիրութիւնը, որ նախապէս գերմաներէնով իբրեւ աւարտաճառ ներկայացուած է, կը բաժնուի երկու մասի:

Առաջին մասին մէջ հեղինակը կը ներկայացնէ Անդրկովկասի գիւղացիներու իրաւական դրութիւնը: Նախքան ռուսական տիրապետութիւնը` Անդրկովկասի հողային հարցը կը բաժնուէր վրացիներու, պարսիկներու եւ օսմանցիներու միջեւ: Ներկայիս գիւղացիութիւնը կարելի է բաժնել հինգ կարգի` պետական, ժամանակաւոր-պարտադրեալ, բէկական, սեփականատէր եւ եկեղեցական գիւղացիներ: Իւրաքանչիւրին սահմանումը կատարելէ ետք Մուսայէլեան կ’եզրակացնէ, որ Անդրկովկասի գիւղացիներու իրաւական դրութիւնը աննպաստ եւ վատառողջ ձեւակերպում ունի, եւ շատ անորոշութիւններ ու պակասութիւններ կան այս մարզին մէջ(18):

Երկրորդ բաժինին մէջ, որ հարուստ է վիճակագրական տախտակներով, կը ներկայացնէ Անդրկովկասի գիւղացիներու տնտեսական դրութիւնը: Հեղինակը կը յայտնէ, թէ Անդրկովկասի գիւղատնտեսութիւնը ունի շատ մեծ յարմարութիւններ. հարուստ է անոր բնութիւնը եւ շատ դիւրութեամբ կարելի է զարգացնել գիւղատնտեսութեան զանազան ճիւղերը, մանաւանդ որ Անդրկովկասի ճարտարարուեստը տակաւին կը գտնուի սաղմնային վիճակի մէջ:

Երրորդ եւ եզրափակիչ բաժինին մէջ հեղինակը կը հաստատէ, որ Անդրկովկասի գիւղացիութեան վիճակը, որ ներկայիս շատ անտանելի եւ վտանգաւոր դարձած է, օրէ օր կը վատթարանայ: Ասոր գլխաւոր պատճառները իրաւական ու տնտեսական են: Դժուարութիւնները հարթելու համար անհրաժեշտ է կատարել բարենորոգումներ, մանաւանդ որ գիւղացիութեան վիճակը շատ քիչ ուշադրութեան արժանացած է կառավարութեան կողմէ: Այդ բարենորոգումներն են` հաղորդակցութեան կանոնաւորում, ոռոգման բարելաւում, գիւղական պզտիկ վարկի համագործակցականներու հաստատում եւ գիւղատնտեսական գիտելիքներու տարածում: Եթէ վերցուին իրաւական աննպաստ պայմանները, եւ եթէ հողաբաժիններ աւելցուին եւ հողի մշակութիւնը աւելի լաւ հիմերու վրայ դրուի, հողային հարցը կրնայ կորսնցնել իր սուր բնոյթը: Պէտք է շեշտը դնել իրերօգնութեան վրայ եւ արտաքին օժանդակու- թիւններուն վրայ յոյս չդնել: «Կովկասի գիւղացիութեան մէջ գոյութիւն ունին համայնական ոգին եւ համայնական գործունէութիւնը. ընկերակցութիւններ հիմնելու պատրաստի հող կայ, միայն դրան պէտք է ձեռնարկել»(19):

***

Յաջորդ ուսումնասիրութիւնը կը պատկանի Հ. Թորեանի, որ, ըստ Սիմոն Վրացեանի, ուսանող Հայկ Թորոյեանն է(20): Ուսումնասիրութեան խորագիրն է` «Անդրկովկասեան արդիւնաբերութիւնը եւ հայ բանուորական շարժումը»:

Ըստ հեղինակին, հայութեան մէջ վաճառականութեան կողքին զարգացած է քաղաքային արհեստաւորութիւնը: Ռուսական տիրապետութիւնը Հայաստանի մէկ մասին վրայ, ինչպէս նաեւ կեանքի, գոյքի ապահովութեան երաշխաւորումը այնտեղ արագացուց երկրի տնտեսական զարգացումը:

Անդրկովկասը իր բնական ու ընկերային պայմաններով արդիւնաբերութեան զարգացման համար աւելի նպաստաւոր միջավայր է, քան` ներքին Ռուսաստանը: Հակառակ այս իրողութեան` Անդրկովկասն ու Ռուսաստանը տնտեսական զարգացման մէջ նոյն աստիճանի վրայ կը գտնուին:

Այս երկար ուսումնասիրութիւնը (էջ 124-164) բաժնուած է ութ մասի.

ա.- Արտադրութեան կեդրոնացում. Ռուսաստանի նօսր արդիւնաբերութիւնը, որ կեդրոնացած է ովասիսներու խորքը, թաղուած է գիւղական անծայրածիր ազգաբնակչութեան մէջ(21): Արտադրութեան միջոցներն են` գործարանը եւ բանուորութիւնը: Ռուսաստանի մէջ 1901-1908 թուականներուն գործարաններուն թիւը պակսած է, իսկ միջին գործարանի վրայ ինկող բանուորներու թիւը արագօրէն աճած է: Ինչ կը վերաբերի Անդրկովկասի արդիւնաբերութեան, անոր կը պակսին վիճակագրական տեղեկութիւններ, իսկ եղածներն ալ թերի են ու անվստահելի:

բ.- Աշխատանքի արդիւնաւէտութիւն. Աշխատանքի արդիւնաւէտ դարձնելը կախում ունի կատարելագործուած մեքենաներ ներածելէն, բա՛ն մը, որ կը պակսի Անդրկովկասի եւ Ռուսաստանի մէջ: Առանց այդ մեքենաներուն` բանուորներուն արտադրողականութիւնը շատ տկար կ’ըլլայ:

գ.- Գիւղատնտեսութիւն.  Եթէ արդիւնաբերութիւնը կը գտնուի նախնական վիճակի մէջ, ապա գիւղատնտեսութիւն գրեթէ գոյութիւն չունի(22):

դ.- Դասակարգային փոխյարաբերութիւններ. Բոլոր եւրոպական երկիրներու մէջ դրամատիրութեան անցած ճանապարհը եղած է կարմիր արիւնով եւ մարդոց բազմաթիւ դիակներով: Դրամատիրութիւնը իր զարգացման համար կարիքը զգացած է դրամական մեծ գումարներու: Այս վերջինները գոյացած են առեւտրական եւ վաշխառուական գործունէութենէն, բայց գլխաւորաբար շնորհիւ այն արիւնահեղ եւ երկարատեւ կռիւներուն, զորս տարած են այդ երկիրները իրարու դէմ եւ երկրագունդի զանազան մասերուն մէջ: Մեր հայրենի կեանքը եւս զերծ չէ գործարանին մէջ աշխատող բանուորի ծայրայեղ կեղեքուելէն: Մասնաւորաբար ուշադրութեան արժանի են վերին աստիճանի հակառողջապահական պայմանները, որոնց տակ կ’ապրի բանուորութիւնը:

ե.- Բանուորական շարժման պատմութիւն. Բանուորական շարժումները տակնուվրայ ըրին աշխատանքի պայմաններու հին հասկացողութիւնները: Քանի մը տարուան մէջ անոնք վախի մէջ պահեցին դրամատիրական դասակարգերը: Այս շարժումը հետեւանք էր մտաւորական շրջանակներու գործունէութեան եւ քարոզչութեան: Հայ բանուորական շարժումը սկիզբ առած է Պաքուի մէջ. 1903-1907 թուականներուն անիկա հասաւ իր գագաթնակէտին: Հայ բանուորութիւնը, գործադուլներու միջոցով տիրացաւ իր իրաւունքներուն. այսինքն` հո՛ն, ուր ընդդիմութիւն ցոյց տուաւ: Այսպէս, աշխատավարձը բարձրացաւ 20-40 առ հարիւր, աշխատանքի ժամերը կրճատուեցան մինչեւ 9-10 ժամ, բանուորական օրէնքները սկսան հետզհետէ գործադրուիլ: Անդրկովկասի բանուորական շարժումները սկզբնական շրջանին շատ մեծ յաջողութիւն արձանագրեցին, սակայն արտաքին զօրաւոր ճնշումներուն եւ ներքին յոգնածութեան պատճառով թուլցան եւ տեղի տուին` զրկելով բանուորութիւնը իր ձեռք բերած իրաւունքներու մեծ մասէն: Այսօր բանուորական կազմակերպութիւններուն մէջ կատարեալ քայքայում կը տիրէ:

զ.- Բանուորներու տնտեսական կազմակերպութիւններ. Բանուորական շարժման ընթացքը գլխաւորաբար կապուած է բանուորներու տնտեսական կազմակերպութիւններու աշխատանքին հետ: Ներկայիս արհեստակցական միութիւնը կը նկատուի դասակարգային պայքարին օժանդակող գլխաւոր գործօնը: Հայ բանուորութիւնը առաջին անգամն էր, որ կը ծանօթանար արհեստակցական միութեան նպատակներուն: Այս է պատճառը, որ երբ սկսաւ հալածանքը արհեստակցական միութիւններուն դէմ, ուժեղ դիմադրութիւն չեղաւ. այդպէս է,  որ արհես- տակցական միութիւնները սկսան քայքայուիլ(23):

է.- Սոցիալիզմ. Աշխատաւորական գաղափարներով տոգորուած 90-ական թուականներու մեր լաւագոյն մտաւորականները հրապարակ իջան այն ատեն, երբ հայ ժողովուրդին մեծ մասը ներքին դասակարգային անարդարութիւններէն աւելի` արտաքին ստրկական լուծէն կը տառապէր: Բնական էր, որ այս երիտասարդները ամէնէն առաջ իրենց հարազատ մորթոտուող ժողովուրդը ազատելու մասին մտածէին: Սակայն, երբ ձախողութիւններու հանդիպեցան, հայ մտաւորականները պառակտուեցան: Ռուսահայ մտաւորականները սկսան քարոզել, որ աւելորդ է զբաղիլ Տաճկահայաստանի հարցով:

ը.- Յարատեւ տագնապը.  1900-էն ի վեր Ռուսաստանը կ’ապրի յարատեւ տագնապ մը, որուն մէջ կը գտնուի ներկայիս: Արդիւնաբերութիւնը, հակառակ բոլոր ճիգերուն, կը մնայ հիւանդ: Ցաւալի վիճակի մէջ կը գտնուի մասնաւորաբար Անդրկովկասը: Քանի մը նահանգներու մէջ զգալապէս պահուած է բանուորներուն եւ գործարաններուն թիւը(24): Կ’ըսուի, թէ ասոր պատճառը բանուորական շարժումն է: Ասիկա ճիշդ չէ, որովհետեւ Ֆինլանտան, իբրեւ օրինակ, ռուսական պետութեան այդ ինքնավար մասը, արագ եւ հաստատուն քայլերով առաջ կ’երթայ. ասիկա կ’ըլլայ ընկերվարականներուն շնորհիւ, որոնք շարժման ուղղութիւն տուողներն են: Ինչո՞ւ ճահիճներու մէջ կորսուած երկիրը կը յաջողի բարգաւաճիլ, սակայն բնութեան բոլոր բարիքներով մեր երկիրը չի գիտեր, թէ ինչպէ՛ս պիտի ազատի ճգնաժամէն:

(Շար. 2)

 

17.- Նոյն տեղ, էջ 88-91:
18.- Նոյն տեղ, էջ 96-103:
19.- Նոյն տեղ, էջ 123:
20.- «Ճեմարանի թանգարան», անդ:
21.- «Պսակ», անդ, էջ 128:
22.- Նոյն տեղ, էջ 136:
23.- Նոյն տեղ, էջ 159-161:
24.-  Նոյն տեղ, էջ 163:
Նախորդը

Հայրենի Կեանք

Յաջորդը

Օսմանեան Փաստաթուղթեր` Հայոց Ցեղասպանութեան Ընթացքին Հայ Որբերու Իսլամացման Քաղաքականութեան Վերաբերեալ

RelatedPosts

Կասպից  Ծովուն Կեդրոնը Յայտնուած Է  Անսպասելի Կղզի, Որուն Մասին Ոչ Ոք Գիտէր
Մշակութային եւ Այլազան

Կասպից Ծովուն Կեդրոնը Յայտնուած Է Անսպասելի Կղզի, Որուն Մասին Ոչ Ոք Գիտէր

Յուլիս 4, 2025
Արդեօք Երբեւէ Պէ՞տք Է Խզել Կապերը Ծնողներու Հետ
Մշակութային եւ Այլազան

Արդեօք Երբեւէ Պէ՞տք Է Խզել Կապերը Ծնողներու Հետ

Յունիս 13, 2025
Հաղորդակցութեան Նոր Արհեստագիտութիւնները Մինչեւ Ո՞ւր
Մշակութային եւ Այլազան

Հաղորդակցութեան Նոր Արհեստագիտութիւնները Մինչեւ Ո՞ւր

Յունիս 6, 2025
  • Home
  • About Us
  • Donate
  • Links
  • Contact Us
Powered by Alienative.net

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In
No Result
View All Result
  • Խմբագրական
  • Հայկական
  • Լիբանանեան
  • Միջազգային
  • Յօդուածներ
    • Անդրադարձ
    • Գաղութային
    • Հարցազրոյց
    • Հայրենի Կեանք
    • Գաղութէ Գաղութ
    • Զաւարեանական
    • Գիտութիւն
    • Ազդակ Գաղափարաբանական
    • Պատմական
    • Առողջապահական – Բժշկագիտական
    • Արուեստ – Մշակոյթ
    • Գրական
    • ԼԵՄ-ի ԷՋ
    • Մշակութային եւ Այլազան
  • Գաղութային
  • Մարզական
  • Այլազան
    • «Ազդակ»ի ֆոնտ
    • 50 Տարի Առաջ
    • Ի՞նչ Կ՛ըսեն Աստղերը
    • Յայտարարութիւններ
    • Կնոջական
    • Մանկապատանեկան

© 2022 Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon). All rights reserved.

Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?