ԱՐԱՄ ՓՈԼԱԴԵԱՆ
Երեւանի հ. 2 աւագ դպրոցի աշակերտ
«Օրրան» բարեգործական-հայրենասիրական
հիմնադրամի կամաւոր
Աքասիաներու շուքին տակ, կամ գիշերն անուշ է
Երկու վերնագիր, որոնց միջեւ ընտրութիւն կատարելն անպայման դժուար պիտի լինէր…
Կարծեմ` այստեղից էլ բխում է անեզր մառախլապատ, մշուշոտ եւ միեւնոյն ժամանակ, պիտի նշեմ, դրանց մէջ հորիզոնային արեւի շողերով շռայլուած շարադրանքս, որ, յուսամ, բաւականաչափ կը յոգնեցնի բոլորիդ, յարգելինե՛րս:
19-րդ դարի վերջնամաս ու 20-րդ դարի սկիզբ` թատերաբեմ… Բեմադրումը հետեւեալն էր. կռիւ չարի եւ բարու, սատանայի երեւակայութեան սահմանները լայնօրէն գերազանցած արիւնռուշտ ոճիրներ, եաթաղաններ, խաչեր, նորածին երեխաների ճիչ, աղերս, բռնակալի տիրութեան ներքոյ կեանքն ապրած, հայրենիքի ազատութեան համար մութ խուցերում ստեղծագործող ծերունու աղօթք: Սակայն, ի՞նչ է այս ամէնը: Մեղք է մոռանալ կոյր, խուլ ու համր բեմադրողներին, որոնք թէեւ ունակ չէին կարծես որեւէ փոխադարձ հայեացք նետելու, բեմադրումից տարիներ անց ի վերջոյ հաւաքուեցին մի սեղանի շուրջ եւ որոշեցին նոր ստեղծագործութիւն գրել: Ի սկզբանէ հարկ էր պարզել, թէ արդեօք թատերաբեմի ամենատարեց եւ ամենահալածուած ներկայացուցիչները ունե՞ն իրաւունք Սեւանում լողալուց յետոյ չորանալու, թէ՞ ոչ: Այժմ մի խօսք կը գրեմ, որ առաջին հայեացքից հակասական կը թուայ, բայց փոքր-ինչ անց, երբ վստահ եմ, աւելի յոգնած կը լինենք, կրկին մի սահմանափակ անդրադարձով ետ կը դառնանք: Հէնց այս` յուշահամալիրների, պատմութեան դասագրքերի, ատելի յուշերի վերափոխուած կարմիր թատրոնն էր, որ ստիպեց աշխարհին վեհ ու անհամար արժէքներ մատուցած հայերին ազատ ապրելու իրաւասութիւն կորզել Հայկակա՛ն Լեռնաշխարհ կոչուող դրախտային ու սրբազնագոյն հայրենիքում:
1988 թուական, Հայկական ԽՍՀ: Մի ակնթարթ, եւ հայ ազգն այլեւս երդուեց ազատօրէն գրել եւ ստեղծագործել հնամենի սրբազան լեզուով, անընդհատ օգտագործել այն բառերն ու խօսքերը, որոնց գործածման համար Միսաք Մեծարենցն արժանացաւ օսմանցիների խիստ հակակրանքին:
1994 թուական, յաւէրժ փառաբանման ենթակայ, պանծալի յաղթանակ, եւ սա արդէն Հայաստանի Հանրապետութիւնո՛ւմ, Արցախում եւ համայն սփիւռքում: Հայերի ճակատագրի մէջ մխրճուած ցաւի, արդէն զէնքը ձեռքն առած ծերունու աղօթքի 6 տարի, 2 ամիս, 3 շաբաթ եւ մէկ օր, եաթաղաններ, որ այդուհետեւ փշրուելու էին հայի երբեմնի հզօր բազկի ուժի ու ոգու վերակենդանացման, սաստկացման հետեւանքով: Մեծարենցեան քնարը թէեւ անձնական ապրումների, զգացողութիւնների վերարտադրում է, սակայն խորապէս ազգային է, հայրենասիրական. Չէ՞ որ պաշտել բնութիւնն ու սէրը, զգալ ամէն մի թրթիռ ու ելեւէջ` նշանակում է արեան իւրաքանչիւր մասնիկով կենդանացնել սէրն առ հայրենիք:
Խորենացուն գովերգած հայ գրականութեան մէջ անջնջելի հետք թողած Միսաք Մեծարենցն իր կարճ, բայց բազմատարր իրադարձութիւններով լի, բովանդակալից կեանքն ապրեց «թատերաբեմի» ժամանափուլում, հանդիպեց ծանր փորձութիւնների, որոնց դիմակայելն ուղղակի անկարելի էր, բայց կամքն ու ստեղծագործելու իղձն ստիպեցին հայ բանաստեղծին յետաձգել անյետաձգելին: Յուրախութիւն բոլորիս` մեր օրերում հնարաւորութուն է ընձեռնուած ընթերցելու մեծարենցեան բազմիմաստ, տառապեալ եւ անսպառ լոյս պարունակող քառատողերը: Եւ վերնագրի դերակատար հանդիսացող այն ստեղծագործութիւնների անուանումները, ըստ իս, կատարելապէս արտացոլանքն են իրական, երեւելի սիրոյ, նպատակի, բնութեան եւ մարդկային ստոր ու հէնց դրա դէմ անխոնջ պայքարող էութեան: Պահանջւում է ընդամէնը կարդալ ուշադիր, ըմբռնել տողատակը եւ ընկղմուել դրանում խորտակուած հայրենիքի մէջ:
Հիմա էլ ողջ այն բեմադրողները, նոյնիսկ աւելի բիրտ, խիստ պահանջներով, բայց կայ մի յուսադրող «բայց»… Մենք այսուհետ հալածուողի դերում չե՛նք լինելու…
(Ուղարկուած «Ազդակ»-ին)
