«Դիպլոմատ»-ի Հարցազրոյցը «Լեւոն Թրաւել»-ի Տնօրէն Կարպիս Թիթիզեանի Հետ
Վարեց` ՌՈՒԶԱՆՆԱ ՂԱԶԱՐԵԱՆ
Մեր հայրենակից, «Լեւոն Թրաւել» ընկերութեան տնօրէն Կարպիս Թիթիզեանը, որպէս գործարար, իր գործունէութիւնը Հայաստանում սկսել է դեռեւս անկախութիւնից առաջ: «Լեւոն Թրաւել» ճամբորդական գործակալութիւնը հիմնադրուել է 1958թ., Պէյրութում: 1981թ. փոխադրուել է Լոս Անճելըս: 1991թ.ին բացուել է ընկերութեան երեւանեան գրասենեակը, իսկ 1995թ.ից այն սկսեց գործել նաեւ Թիֆլիս քաղաքում: Պէտք է յիշել, թէ ի՛նչ իրավիճակ էր Հայաստանում 1991-ին:
Արցախում արդէն ընթանում էին պատերազմական գործողութիւններ, թէեւ լայնածաւալ պատերազմը սկսեց 1992-ին: Արդէն չկար Խորհրդային Միութիւնը, եւ չկային նախկին տնտեսական կապերը: Այսինքն 1991-ին Հայաստանում միանգամայն նոր իրավիճակ էր, եւ անհրաժեշտ էր գտնել նոր լուծումներ ու շարունակել կեանքը: Մարդկանց մեծ մասը տակաւին ապրում էր խորհրդային բարքերով ու մօտեցումներով, ուստի պատահական չէ, որ «Լեւոն Թրաւել»-ը դարձաւ Հայաստանում պաշտօնապէս գրանցուած առաջին առեւտրային ընկերութիւնը կամ դրանցից մէկը:
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ՂԱԶԱՐԵԱՆ.- Պարո՛ն Թիթիզեան, դուք Հայաստանում առաջին սփիւռքահայ գործարարներից էք, ով հիմնեց այն ժամանակների համար բաւական մեծ ընկերութիւն: Ի՞նչ փոխուեց այսքան տարիներ անց, ռիսքերն արդարացա՞ն:
ԿԱՐՊԻՍ ԹԻԹԻԶԵԱՆ.- Ընկերներիցս եւ հարազատներիցս շատերը թերահաւատութեամբ էին մօտենում Հայաստանում գրասենեակ հիմնելու իմ նախաձեռնութեանը: Յիրաւի, չնայած Հայաստանը մեր հայրենիքն է, բայց հեշտ չէ նման ռիսքի գնալը, յատկապէս` Միացեալ Նահանգների պէս զարգացած երկրից ժամանելով: Հայաստանում, ըստ էութեան, ամէն ինչ զերոյից էր պէտք ստեղծել: Բայց ես հաւատացի թէ՛ Հայաստանի ապագային, թէ՛ իմ ձեռնարկի յաջողութեանը եւ գնացի այդ քայլին: Սկզբնական օրերին գրասենեակը գործում էր «Անի» հիւրանոցի տարածքում, սակայն շուտով անհրաժեշտութիւն առաջացաւ գտնել աւելի մեծ եւ յարմարաւէտ տարածք, քանի որ անհրաժեշտ էր ստեղծել ժամանակակից, կահաւորուած, սարքաւորումներով յագեցած եւ հմուտ մասնագէտներով գործող ճամբորդական գործակալութիւն, որը ոչ միայն կը կարողանար ապահովել Հայաստանի բնակչութեան ճամբորդական պահանջները, այլեւ միտուած կը լինէր ապագային: Ուստի շուտով ես ձեռք բերեցի Սայաթ Նովայի 10 հասցէում գտնուող այն տարածքը, որը քաջ յայտնի է երեւանցիներին եւ մայրաքաղաքի հիւրերին: Չեմ կարող չթաքցնել ժպիտս, երբ յիշում եմ, թէ ինչպէս էի կողք-կողքի նստած` սովորեցնում մեր նոր աշխատակիցներին, թէ ի՛նչ է օդանաւորդութիւնը, ինչպէ՞ս է իրականանում գնագոյացում այս ասպարէզում, ինչպէ՞ս է պէտք աշխատել ամրագրման եւ վաճառքի յատուկ համակարգերով:
Անգամ հեռախօսային կապը խնդիր էր: Պէտք էր տաքացնել գրասենեակը եւ աշխատանքային պայմաններ ստեղծել: Համացանց եւ ելեկտրոնային փոստ դեռեւս գոյութիւն չունէին: Այսինքն պէտք էր շատ արագ համարկել նոր արհեստագիտութիւնները այս ասպարէզում, քանի որ նպատակը յստակ էր` դառնալ եւ մնալ այս ոլորտում առաջինը եւ լաւագոյնը: Այդ օրերին հիմնական հարցերից էր նաեւ յուսալի օդային կապի ստեղծումը արտասահմանեան երկրների հետ: Այսինքն անհրաժեշտ էր շատ լուրջ աշխատանք տանել այս ուղղութեամբ եւս: Շուտով սկսեցին գործել «Հայկական աւիաուղիներ»-ը, որոնք ուղիղ կապ էին ստեղծում, մասնաւորապէս եւրոպական մի քանի քաղաքների հետ:
Յաջորդ քայլով պէտք էր կապ ստեղծել ազգային փոխադրողի եւ որեւէ մեծ օդանաւային ընկերութեան միջեւ (interline), որպէսզի հնարաւոր լինի ապահովել թռիչքների առաւելագոյն ծածկոյթ ամբողջ աշխարհով մէկ: Օգտագործելով իմ անձնական կապերը եւ հնարաւորութիւնները` ես կարողացայ պայմանաւորուել հոլանտական «Քէյ.Էլ.Էմ.» հսկայ օդանաւային ընկերութեան հետ: Մեծ ջանքերից եւ նախապատրաստական աշխատանքներից յետոյ այս կապը սկսեց աշխատել: 1992-1994թթ. Հայաստանի համար, թերեւս, ամենածանր տարիներն էին, որոնք մենք կնքեցինք որպէս «ցուրտ եւ մութ» ժամանակներ: Հիմա ցանկանում եմ կրկին անդրադառնալ ձեր հարցին` եթէ պիզնեսի սկիզբը լաւ է, ապա յետոն հիմնականում անյայտ է: Ցանկացած պիզնես աշխատում է, եթէ նախ հաւատում ես դրա յաջողութեանը, իսկ ես միշտ հաւատացել եմ, որ Երեւանում ես կարող եմ ունենալ ամենալաւ ճամբորդական գործակալութիւնը:
Յաջողութեան երկրորդ գրաւականը ամէնօրեայ տքնաջան աշխատանքն է: Ես չեմ ուզում մանրամասնօրէն նկարագրել, թէ ի՛նչ դժուարութիւնների միջով եմ ես անցել, որպէսզի գործը կայանայ, սակայն թող ոչ մէկին չթուայ, թէ կարելի է լաւ հիմք դնել, յետոյ մի կողմ քաշուել ու պարզապէս քաղել պտուղները: Այդպէս չի լինում: Պիզնեսը ծառի պէս է. պիտի տնկես, ջրես, խնամես, հետեւես, պահպանես ու պաշտպանես, որ կարողանաս նաեւ պտուղները հաւաքել: Եթէ աչքաթող անես քո ծառը կամ քո պիզնեսը, ապա այն դատապարտուած է ձախողման: Վերը նշուած «ցուրտ եւ մութ» տարիներին կարելի էր շատ հեշտ կոտրուել ու թողնել ամէն ինչ` հազար ու մի պատճառ բռնելով` քաղաքական վիճակ, պատերազմ, տնտեսական կործանում, աղքատութեան ու յուսահատութեան հասած հասարակութիւն եւ այլն: Սակայն ես չկոտրուեցի: Որոշեցի մնալ, պայքարել ու աշխատել: Այն, ինչ դուք այսօր տեսնում էք, հէնց դրա պտուղներն են:
Առաջիկայում, ընդ որում, շատերին թւում է, թէ «Լեւոն Թրաւել»-ը զբաղւում է զուտ օդանաւային տոմսերի վաճառքով: Դա այդպէս չէ: Իմ ընկերութիւնը միաժամանակ Հայաստանի ներգնայ զբօսաշրջութեան առաջատարներից է: Ամէն տարի հազարաւոր մարդիկ, ոչ միայն սփիւռքահայեր, մեր միջոցով ժամանում են հայրենիք, որպէսզի ճանաչեն Հայաստանը եւ իրենց լուման բերեն մեր երկրին: Միաժամանակ Հայաստանի բնակիչները մեզ հետ հնարաւորութիւն ունեն ճամբորդելու աշխարհով մէկ: Հետագայում ես նպատակայարմար գտայ նաեւ գրասենեակ բացել Թիֆլիսում, որը մինչ օրս յաջողութեամբ գործում է: Ինչպէս նշեցի վերեւում, Հայաստանի համար անչափ կարեւոր էր եւ է, որ արտասահմանեան հզօր օդանաւային ընկերութիւններ մուտք գործեն հայաստանեան շուկայ: Երկար տարիներ «Լեւոն Թրաւել»-ը հանդիսացել է հոլանտական «Քէյ.Էլ.Էմ.» օդանաւային ընկերութեան ներկայացուցիչը Հայաստանում եւ Վրաստանում: Հետագայում հնարաւոր եղաւ նաեւ Հայաստան բերել «Պրիթիշ Էրուէյզ» օդանաւային ընկերութիւնը` կանոնաւոր չուերթներով:
Այսօր, 25 տարուայ բարձունքից հայեացք նետելով` կարող եմ ասել, որ իմ փոքրիկ տնկին դարձել է մեծ ծառ, որը շարունակում է աճել ու պտուղներ տալ:
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ՂԱԶԱՐԵԱՆ.- Շատ սփիւռքահայեր ասում են, որ Հայաստանում պիզնեսի սկիզբը լաւ է լինում, յետոն անյայտ է. այսօր նոյն աշխուժութեա՞մբ է աշխատում «Լեւոն Թրաւել» ընկերութիւնը:
ԿԱՐՊԻՍ ԹԻԹԻԶԵԱՆ.- Պատասխանեմ կարճ. ամէն տեղ նոր գործ սկսելը դժուար է. պէտք է հաւատալ Հայաստանի ապագային, նաեւ` սեփական ձեռնարկի յաջողութեանը:
ՌՈՒԶԱՆՆԱ ՂԱԶԱՐԵԱՆ.- Դուք «Լեւոն Թրաւել» ընկերութիւնից զատ արդէն տարիներ շարունակ նաեւ աշխուժօրէն զբաղւում էք համերգների կազմակերպմամբ` դրսում ապրող հայ հանդիսատեսին հաղորդակից դարձնելով հայկական երաժշտութեան ամէնամեայ մրցանակաբաշխութեան` ««Արմինիըն Ինթըրթէյնմընթ Ըուործի» շնորհիւ: Ի՞նչ ծրագրեր կան 2017 թուականին:
ԿԱՐՊԻՍ ԹԻԹԻԶԵԱՆ.- Բացի ճամբորդական պիզնեսից, ես ունեմ նաեւ իմ արտադրիչի հետաքրքրութիւնը` թատրոնի, շարժապատկերի եւ էսդրատային արուեստի հանդէպ: Տարիներ առաջ համահիմնադիր եմ եղել Միացեալ Նահանգներում առաջին հայկական հեռուստաժամի` «Հորիզոն» հեռուստաալիքի: Որոշ ժամանակ անց, մասամբ հեռանալով հեռուստատեսութիւնից, ճակատագրի բերումով հանդիպեցի մի մարդու, որն ինձ յորդորեց ստեղծել Հայաստան-սփիւռք մշակութային կամուրջը: Ինչպէս գլխի ընկաք, խօսքը Հրանդ Թոխատեանի մասին է: Հէնց Հրանդի շնորհիւ ես առաջին անգամ ժամանեցի Հայաստան ու անմիջապէս սիրահարուեցի ոչ միայն հայրենիքիս, այլ նաեւ` այստեղ ապրող եւ ստեղծագործող մարդկանց: Հնարաւորութեանս սահմաններում համագործակցեցի Սենեկային թատրոնի, Երգի պետական թատրոնի եւ այլ խմբերի ու անհատ կատարողների հետ: Նրանցից շատերի հետ գտայ համագործակցութեան լուրջ եզրեր եւ մեծ ծրագրեր ու համերգային արշաւներ իրականացրեցի: Խօսքս Արթուր Գրիգորեանի, Նունէ Եսայեանի, Հրանդ Թոխատեանի, Միքայէլ Պօղոսեանի, Աշոտ Ղազարեանի եւ շատ ուրիշ տաղանդաշատ արուեստագէտների մասին է:
Այսօրուայ դրութեամբ, տարեկան մի քանի մեծ ծրագրեր եմ իրականացնում Հայաստանի հետ` մենահամերգներ, թատերական ներկայացումներ, ցուցահանդէսներ: 2017-ին նախատեսում ենք մի քանի մեծ նախագծեր, որոնք այս պահին կազմակերպչական փուլում են:
