ՀՐԱՉ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ
Պէյրութի մէջ ունինք շուրջ ութ թատերախումբ եւ տասը բեմադրիչ: Նոյն համեմատութեամբ, հարկ էր, որ Լիբանանի մէջ գտնուէին վեց հարիւր թատերախումբ եւ ութ հարիւր բեմադրիչ: Ուրեմն գոյ է տարաբնական (paranormal) երեւոյթ: Ակադեմական կրթութիւն ստացած եւ ֆիզիքապէս մարզուած դերասաններու թիւն է շուրջ … զերօ: Ուրեմն գոյ է կրկնակի՛ տարաբանական երեւոյթ … անիրական կրկներեւոյթ մը (mirage), որմէ կը ծագին յոյժ իրական հարցեր:
Նախ այն, որ հարկ էր բեմադրել միայն այն թատրերգութիւնները, որոնք չեն պահանջեր մեծ հմտութիւն: Ոչ մէկ բեմադրիչ, սակայն, ցարդ յօժարած է ընդունիլ նման սահմանափակում: Ընդհակառակն, ներկայ շրջանի բոլոր ելոյթները կատակերգութիւններ են: Կատակերգութիւնը աւելի մեծ պահանջ կը դնէ խաղարկութեան վրայ, որովհետեւ դերասանը հնարաւորութիւն չունի պահուըտելու իմաստաբարձ խօսքերու ետին:
Այլընտրանքը այն է, որ ոչ թէ դերասա՛նը պատշաճի դերին, այլ դերը, ուրեմն եւ նոյնինքն թատրերգութիւնը, պատշաճեցուի դերասաններուն: Գործողութիւն մը, որ կը յիշեցնէ Պրոկուստեան մահիճը: Բեմադրիչներէն մին վերջերս յայտնեց, որ իր ներկայ թատրերգութիւնը փոփոխած է մօտ 50 տոկոսով: Այդ իր իրաւասութիւնն է, բայց լաւ թատրերգութիւններ կ’ունենան կուռ կառոյց: Հեղինակը վստահաբար երկար ժամանակ տրամադրած է` ստեղծելու գործ մը, որ ունի իւրայատուկ տրամաբանութիւն: Դժուար է երեւակայել, թէ ինչպէ՛ս կարելի է մետասաներորդ ժամուն կատարել ծանր վիրահատութիւն:
Բոլոր դերասաններու, եւ բեմադրիչներու մեծամասնութեան համար հատուցումը լոկ բարոյական է: Ամիսներ տեւող փորձերն ու հաւաքական աշխատանքը թատերախումբին մէջ կը ստեղծեն զօրակցութիւն, ինչպէս եւ` գնահատանքի պահանջ: Իսկ բեմադրիչներու համար ընթացիկ երեւոյթ է անհատական աշխատանքի գերագնահատումը: Ո՞վ է հանդիպեր բեմադրիչի, որ հրապարակաւ ընդունի թէ տուեալ գործը այնքան ալ յաջող չէր: Որպէս հետեւանք որեւէ քննադատական մօտեցում կը յառաջացնէ կոպիտ հակազդեցութիւն:
Իւրաքանչիւր միութիւն անսակարկ կը ծափահարէ սեփական թատերախումբի ելոյթը, մինչ կը… Կարելի՞ է արդեօք գոյացնել հաւաքական հանդիսատես, որ իսկապէս կը տեսնէ:
Կը հաւատամ, որ այդ է քննադատութեան հիմնական առաջադրանքը:
Սիրելի Հրաչ, յօդուածիդ մէջ գոյ է տարաբանական տրամաբանութիւն (paranormal logic)։ Ակադեմական կրթութիւն ստացած Վաչէ Ատրունին, Յակոբ Տէր Ղուկասեանը, Վարդան Մկրտիչեանը, Ռոպէրթ Առաքելեանը (եւ կ՚երեւի ուրիշներ) տարաբնականաբար տարին գէթ կէս անգամ թատրերգութիւն մը բեմ կը բարձրացնեն իրենց տրամադրութեան տակ գտնուող մարդուժով։ Մարդուժ մը, որ շատ հաւանաբար զերօ կամ մէկ կամ երկու կամ երեք ակադեմական կրթութիւն ունի, բայց եւ այնպէս աւելի շատ զինուած է այլեւս շատ քիչ գտնուող այն գիտակցութեամբ, որ զինք կը մղէ ձրիաբար իր ժամանակը տրամադել բեմին եւ մեզ մեր առօրեայէն դուրս հանել, թերեւս ալ բան մը աւելցնել մեր պզտիկ ուղեղներուն։ Այս մէկը արդէն դուք ալ կ՚ըսէք… Բայց եւ այնպէս, այս մէկը ըսելով հանդերձ տակաւին բռնազբօսիկ ձեւով 2017 թուականի հայկական գաղութի թատրոնէն կը յամարիք պահանջել ձեր երեւակայած «բարձր մակարդակի» թատրերգութիւնները։ Այս երեւոյթը ինքնին անիրական կրկներեւոյթ է (mirage), որ ձեր գրած բոլոր յօդուածներուն մէջ անխոնջաբար կը պնդէք եւ կը պահանջէք եւ միշտ ու միշտ սեւը կը տեսնէք ձեր երեւակայական վարդագոյն աշխարհին մէջ։
Գաղութը կարծեմ պահանջք ունի շինիչ քննադատներու։ Մեր թատրոնը անոր ծարաւը ունի։
Սիրելի Սիլ,
Մեր սէրը գաղտնի թող մնար:
Վարդագոյն հանբոյրներով
Հրաչ