Արցախեան Հիմնահարց Պատերազմի Եւ Խաղաղութեան Գինը

 

Ղարաբաղեան Հարցի Կարգաւորման Քարոզչութիւնը Եւ Բուն Գործընթացը

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Կարծեմ` դուք դրան բախումներ անուանեցիք:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Ապրիլեան պատերազմին, որն աւարտուեց քառօրեայ ընթացքով, որովհետեւ այդ անվտանգութիւնն ապահովելու համար Հայաստանն ունէր բաւարար ներքին եւ արտաքին միջոցներ: Դուք ասում էք` սպառազինութիւնների մրցավազք. մենք դէմ ենք բոլոր տիպի անիմաստ կամ ինքնանպատակ սպառազինութիւններին, եւ մեր նպատակը դա չէ: Սպառազինութեան մակարդակը մեզ անհրաժեշտ է այնքան, որքան պահանջում են մեր տարածաշրջանում խաղաղութեան ապահովման խնդիրները: Մեր սպառազինութիւնն ուղղուած է խաղաղութեանը, եւ երբեք մենք որեւէ մէկին թշնամի չենք համարել, քանի դեռ չենք տեսնում թշնամական գործողութիւններ. այնպէս որ, հասկանալի է, թէ մեր թշնամիներն ովքե՛ր են, որոնց հետ մենք վարում ենք խաղաղութեան բանակցութիւններ, այլ ոչ` պատերազմի:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Բայց 2014 թուականին յիշեցիք, որ սպառազինութեան խնդիր կայ:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- 2014 թուականին չենք յիշել. միշտ էլ սպառազինութեան խնդիրը եղել է: 2014 թուականի օգոստոսեան դէպքերից յետոյ (հէնց ՀՀ պետական սահմանին տեղի ունեցած) արդէն իսկ այդ խնդիրը դարձաւ հրապարակային, իսկ մինչ այդ բազմիցս դիւանագիտական եւ քաղաքական բանակցութիւններում այդ խնդիրները դրուել են, այլ բան է, որ չի յայտարարուել:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Չի ստացուել:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Ոչ թէ չի ստացուել, այլ ՀՀ-ն այլ ռազմաքաղաքական, սպառազինման  հաւասարակշռութիւնում է գտնւում, եւ ՀՀ-ի հետ համագործակցութիւնը, ցաւօք, չի սահմանափակում իր դաշնակցին` այլ պետութիւնների հետ եւս համագործակցել: Բոլորս էլ շատ կ՛ուզէինք, որ Ազրպէյճանն ընդհանրապէս զէնքի որեւէ աղբիւր չունենայ, բայց ե՛ւ Ուքրանիան, ե՛ւ Պիելոռուսիան, ե՛ւ մնացած շատ ու շատ պետութիւններ պարբերաբար սպառազինման համագործակցութեան մէջ են եղել Ազրպէյճանի հետ:

Ե՛ւ 2012 թուականի եւ ներկայիս մեր ծրագրում յստակ գրուած է, որ ամէն ինչ պէտք է արուի, որպէսզի Արցախը վերադառնայ բանակցային սեղան` որպէս լիիրաւ կողմ: Դա անպայման պէտք է լինի, եթէ մենք խօսում ենք վերջնարդիւնքի մասին: Այսօր ՀՀ-ն լինելով Արցախի բնակչութեան անվտանգութեան երաշխիք` բանակցութիւնները վարում է զուտ ձեւաչափում` պահելով ԱՀ-ի շահերը, բայց որոշման կայացման գործընթացում, բնականաբար, առանց պաշտօնական Ստեփանակերտի` որեւէ որոշում չի կարող կայացուել:

Վլատիմիր Կարապետեանն ասաց, որ մենք պէտք է աւելի բաց լինենք հասարակութեան հետ. ես կարծում եմ, որ ԱՀ-ի խնդիրը բոլոր հրապարակային ելոյթներում միշտ եղել է, եւ մենք յստակ ասել ենք, որ ինքնորոշման իրաւունքի իրացումն է այն ճանապարհը, որով մենք պէտք է մօտենանք Արցախի խնդրի լուծմանը:

ԱՐՄԷՆ ԲԱՂԴԱՍԱՐԵԱՆ.- Կարծեմ` 1996-97 թուականներին իշխանութիւնները հէնց այդպիսի դիրքորոշում ունէին:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Դիրքորոշում չունէին, փաստաթուղթ էր նախաստորագրուած, եւ Հայաստանը կողմ էր արտայայտուել:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Քազանի փաստաթուղթն էլ հէնց այդպիսին էր, ու Հայաստանը գնաց այդ փաստաթղթին. այնտեղ էլ էր հիմքում Մատրիտեան սկզբունքները դրուած, այնտեղ էլ էր խնդիրն ամբողջութեամբ սկսւում ինքնորոշման իրաւունքի իրացման հնարաւորութիւններով եւ տարբեր միջանկեալ խնդիրներով: Այս պահի դրութեամբ մենք ի՞նչ ունենք. 2014 թուականից յետոյ բոլորի համար պարզ էր, որ վստահութեան մթնոլորտն արդէն իսկ վնասուած է, կամ, կարելի է ասել, չկայ: 2016 թ. ապրիլին մենք արդէն տեսանք, որ ընդհանրապէս խօսել վստահութեան մթնոլորտի մասին` անիմաստ է, եւ հետեւաբար` հանդիպումները ե՛ւ Վիեննայում, ե՛ւ Ս. Փեթերսպուրկում ունէին մէկ նպատակ` վերականգնել բոլոր այն մեքանիզմներն ու հնարաւորութիւնները, որոնք մենք կարող ենք, այդ երեք սկզբունքներից գոնէ մէկը, իրականացնել:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Ներեցէք, եթէ դա է քննարկւում, ինչո՞ւ էք զիջումներից խօսում:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Ո՞վ է զիջումներից խօսել:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Սերժ Սարգսեանի բազմաթիւ ելոյթներն անցած տարի…

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Սերժ Սարգսեանն ամբողջական պատկերը տալիս` ասում է, որ պէտք է լինի փոխզիջումային հիմքի վրայ, որը պէտք է սկսուի եւ իր ընթացքը ստանայ ինքնորոշման իրաւունքի իրացման միջոցով եւ պաշտօնական Ստեփանակերտի մասնակցութեամբ: ՀՀ-ն զիջելու ոչինչ չունի: Ի հարկէ, բոլորս էլ շահագրգռուած ենք, որ խնդիրն ունենայ շատ արագ լուծում, որովհետեւ դա ամբողջ տարածաշրջանի համար զարգացման բանալին է: Բայց մենք պէտք չէ բացառենք այն հանգամանքը, որ հակամարտութեան կարգաւորումից բացի, կան ուժեր, որոնք շահագրգռուած են հակամարտութեան կառավարմամբ: Մենք պէտք է հաշուի առնենք եւ արտաքին քաղաքական միջավայրը, որում մենք գտնւում ենք, նաեւ` սպառնալիքները, փոփոխուող շահերը, եւ այստեղ պէտք է կարողանալ համբերութեամբ վարել այն քաղաքականութիւնը, որը մենք հիմա վարում ենք: Ի հարկէ, այդ քաղաքականութիւնը մեզ համար արժենում է շատ թանկ. ամենաթանկ դրամագլուխն ենք այդ քաղաքականութեան մէջ կորցնում` մարդկային կեանքեր: Դա այն արժէքն է, որը մենք պէտք է արժեւորենք` որպէս մեր անվտանգութեան երաշխիք:

ԱՐՄԷՆ ՊԱՂՏԱՍԱՐԵԱՆ.- Դուք կարծում էք, որ այլ ճանապարհ չկայ:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Ոչ թէ այլ ճանապարհ չկայ, դա մեզ համար պարտադրուած ճանապարհ է` մեր գոյութիւնն ապահովելու համար:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Վտանգաւոր բաներ էք ասում. մենք մարդկանց կեանքերի վերաբերեալ պէտք է զգուշ խօսենք: Ի վերջոյ, մենք ամէն ինչ պէտք է անենք, որ իւրաքանչիւր կեանքը փրկենք, ոչ թէ համարենք, որ դա գին է, որը մենք վճարում ենք:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Իմ ասածը նոյնն է: Այնպիսի բաներ մի՛ ասէք, որ հիմա մարդիկ մտածեն, որ ես ուրիշ բան եմ ասում:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Կոչ եմ անում` մի քիչ զգուշ ձեւակերպումներ տաք:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Բոլորը դրա մասին գիտեն, զգուշը ո՞րն է: Մենք ամէն օր ենք դրա մասին խօսում. Դուք էք խօսում, մամուլն է խօսում, բոլորն են խօսում: Դա թաքցնելո՞ւ բան է: Մենք հէնց դրանով ենք Ազրպէյճանից տարբերւում, որ չենք թաքցնում, դրա մասին պարզ ենք խօսում, որովհետեւ դա Հայկական Բարձրաւանդակում մեր գոյութեան հիմքերից, պայմաններից մէկն է: Մենք պէտք է խաղաղութեանը ձգտենք` նաեւ մեր ամրոցն ուժեղացնելով, մեր պաշտպանունակութիւնը ցուցադրելով, եւ դրա համար այսօր մենք զարգացման շա՜տ ու շա՛տ խնդիրներ փոխարինում ենք անվտանգութեան ապահովման խնդիրներով, դրա համար այսօր շա՜տ ու շա՛տ ոլորտներ տուժում են միայն նրա համար, որ մենք միջոցներն ուղղում ենք աւելի շատ պաշտպանութեանը, անվտանգութեանը, բանակի ամրապնդմանը, այսօր խօսում ենք ազգ-բանակ հասկացութիւնից: Իսրայէլի օրինակը վերցնենք-նայենք: Ի հարկէ, տարբերութիւններ կան, բայց ընդհանրութիւններ էլ շատ կան, եւ այդ սպառնալիքների միջավայրը միանգամից ոչնչացնել չի լինի: Մենք տեսանք, թէ Ազրպէյճանի ապրիլեան յարձակումը ինչպէս ողջունուեց Թուրքիայի կողմից:

Մենք դեռ այդ մեծ սպառնալիքը չենք գնահատել, մենք դեռեւս արեւելեան սպառնալիքի ուղղութեամբ ենք մտածում: Հետեւաբար քաղաքական ամբողջ գործընթացները մէկ ընդհանուր փաթեթի մէջ է պէտք դնել: Արցախեան խնդրի խաղաղ եւ հայանպաստ լուծումն անհրաժեշտ է, որպէսզի մենք փտածութիւնը ի սպառ բացառենք մեր երկրում, անվտանգութեան բոլոր մեքանիզմները կարողանանք կառավարման արդիւնաւէտութեան բարձրացման միջոցով լուծել, ներդրումային միջավայր կարողանանք ապահովել, կարողանանք ապահովել Հայաստան-սփիւռք գործակցութիւնը` իր կենսունակութեան ամբողջ ծաւալով, ամբողջ ներուժը կիրառելով: Այսինքն մենք բազմաթիւ խնդիրներ ունենք, եւ արցախեան հիմնախնդիրը հատուածային, մի կողքի վրայ դրուած խնդիր չէ, որ պտտուենք` սկսենք այդ հարցով զբաղուել: Փտածութեան առկայութիւնը եւս խոչընդոտում է մեր անվտանգութեան եւ կայուն զարգացման, այդ թւում նաեւ` ղարաբաղեան հարցի կարգաւորման գործընթացին:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Հաճելի էր լսել ինքնախոստովանութիւնը:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Բայց ե՞րբ չենք ասել, որ փտածութիւնը, ցաւօք, մեր երկրում կայ:

ԱԶԱՏ ԱՐՇԱԿԵԱՆ.- Ասելը քիչ է, վերացնել է պէտք:

ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Մի կողմից ասում են, որ պէտք է բաց խօսուի, աւելի յստակ խօսուի, ժողովրդին պատրաստենք, միւս կողմից` ասւում է, որ ամէն առիթով Սերժ Սարգսեանը` որպէս նախագահ, խօսում է այս հարցերի մասին:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Ասուեց` Վիեննայում եւ Ս. Փեթերսպուրկում այդ հարցերն են քննարկուել, ես էլ ասացի` իսկ եթէ այդ հարցերն են քննարկուել, ինչո՞ւ էք խօսում կարգաւորման փաթեթների մասին: Ամբողջ անցած տարուայ ընթացքում այս մասին էին խօսում, նոյն դեկտեմբերեան ելոյթում էլ:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Պարո՛ն Սաֆարեան, նորից եմ ասում` սկզբունքային, յղացքային ելոյթի մէջ չես կարող դրանց մասին չխօսել:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Կարող ես: Յատկապէս երբ Ազրպէյճանն ամէն անգամ կրակելուց յետոյ մտածում է, որ ինքը քեզ վրայ կրակում է, եւ դու խեղճացած խօսում ես փոխզիջումներից:

ԱՐՏԱԿ ԶԱՔԱՐԵԱՆ.- Ինչո՞ւ էք դրա մասին խօսում: Ձեր կուսակցութեան ծրագրում ի՞նչ էք գրելու. միայն Վիեննա եւ Ս. Փեթերսպո՞ւրկ էք գրելու:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Ո՛չ, մենք դրանք յիշատակելու կարիք չունենք:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Մարդը (նկատի ունի Ստեոպա Սաֆարեանին.- խմբ.) ասաց, որ Մատրիտեան փաստաթուղթը չեն ընդունում: Բառացիօրէն ասաց, էլ ինչի՞ մասին է խօսքը:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Այո՛, ի հարկէ, չենք ընդունում: Իսկ ինչո՞ւ պէտք է ընդունենք:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Այսինքն մեր տղաները պէտք է իրենց արեան գնով սահմանը պահեն, ինչ է` կայ կուսակցութիւն, որն ասում է` ոչ, ոչ մի փաստաթուղթ պէտք չէ ստորագրուի:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Պարո՛ն Կարապետեան, ամենեւին դա չէր ասածս:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Եթէ դուք դէմ էք փաստաթղթին, որն այսօր սեղանի վրայ է… Դուք ոչ թէ ասում էք, որ ինքը բարելաւուի, մեր շահերն այնտեղ պաշտպանուեն, այլ ասում էք` մենք դէմ ենք այդ փաստաթղթին:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Եթէ «Ազատ դեմոկրատները» գան իշխանութեան` ի հեճուկս ՀՀԿ-ի կանխատեսումների, եւ վարեն բանակցութիւններ, ես ասացի այն թիրախները, որոնք մենք դնելու ենք` հասնելու համար: Եւ դրանցից մէկն Ազրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի քմահաճութիւնների դաշտից Արցախում կայացած հանրաքուէի օրինականութեան հարցը դուրս բերելն է, որը ցաւօք, դրուել է կախուածութեան մէջ: Դուք ինքներդ գիտէք, որ Մատրիտեան սկզբունքներով դա պէտք է տեղի ունենայ Ազրպէյճանի համաձայնութեամբ:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Առանց կողմերի համաձայնութեան` ոչ մի բան չի ստորագրւում:

ՍՏԵՈՊԱ ՍԱՖԱՐԵԱՆ.- Ոեւէ մէկը եթէ բաւարարում է ՀՀ քաղաքացու չափանիշերին, անպայման չէ, որ Իլհամ Ալիեւը դրան համաձայնութիւն տայ:

ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Որ ասուեց` 1997 թուականի փաստաթղթի պայմաններն աւելի լաւն էին, մենք չենք կիսում այդ տեսակէտը:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Ինչո՞ւ, որ Ղարաբաղը կողմ էր, Ղարաբաղը որոշելու էր իր ապագան, հաւասար պայմաններ ունէր: Փաստաթղթի 8-րդ կէտով` հաւասար պայմաններով Արցախը պէտք էր Ազրպէյճանի հետ որոշէր իր ապագան: Ոչ թէ այն փաստաթուղթը, որին հիմա դուք կողմ էք ու քոալիսիոն էք կազմում:

ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Մենք կողմ չենք այդ փաստաթղթին:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Ո՞նց կողմ չէք, բա ինչո՞ւ դուրս չէք գալիս քոալիսիոնից:

ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Ինչո՞ւ պէտք է դուրս գանք: Շատ անհանգիստ է երեւում ՀԱՔ-ը, որ մենք քոալիսիոնի մէջ ենք: Մենք համագործակցում ենք այլ հարցերում: Հետաքրքրական է նաեւ «Օհանեան-Րաֆֆի-Օսկանեան» դաշինքի մօտեցումը, որովհետեւ հէնց Օսկանեանն է բանակցել: Անձամբ իրենից չեմ լսել, բայց ասում են, որ հիմա կարծիքը փոխել է, որ Մատրիտեան փաստաթուղթն այլեւս լաւը չէ, որովհետեւ պայմաններն են փոխուել: Իսկ թէ ի՞նչ անելիք կայ այսօր` բացի Արցախի եւ Հայաստանի զօրացումից, նաեւ ճանաչման գործընթացը կայ: Ճանաչման գործընթացի մէջ կարեւոր տեղ է զբաղեցնում ՀՀ-ԱՀ ռազմաքաղաքական համագործակցութեան պայմանագրի ստորագրումը, որն ապրիլեան կռիւների օրօք նախագահը յանձնարարեց, պատրաստ է, բայց չգիտես` ինչո՞ւ, սպասում ենք յարմար առիթի: Յարմար առիթն իրականում անցել է:

Եթէ մի քանի պետութիւն գտնենք, որ Հայաստանի չափ ճանաչի Արցախի Հանրապետութիւնը, արդէն բաւական մեծ ճնշում կը լինի Ազրպէյճանի վրայ: Այս ուղղութեամբ պէտք է աւելի շատ խօսենք, քան թէ` փոխզիջումների մասին, կամ` ժողովրդի մէջ հաշտութեան տրամադրութիւններ տարածելու մասին: Մեր ժողովուրդը դժուարութիւններ չունի հաշտուելու, եթէ դիմացինն արդար է: Իսկ մենք տեսնում ենք, որ Ազրպէյճանի կողմից ոչինչ էլ չկայ, եւ ամենապարզ բաները` ապրիլեան պատերազմից յետոյ եղած համաձայնութիւնները, գործադրելն արդէն չի յաջողւում, էլ ուր մնաց` աւելի հիմնական բաները: Եւ յատկապէս ՀԱՔ-ն այնպէս է խօսում, որ կարծես Ալիեւն անհամբեր սպասում է, որ Հայաստանն ասի` երբ ստորագրենք, դրա համար այս պայմանագիրը չի ստորագրւում:

Այն օրը, երբ մեր նախագահը յայտարարում է, որ ԱՀ-ն ճանաչելը պատերազմ է նշանակում, ասում ենք, որ սխալ յայտարարութիւն է, որովհետեւ այդպէս չէ: Չես կարող, եթէ այդպէս յայտարարես, վաղը գնաս` երրորդ կողմին ասես` խնդրեմ, ճանաչի: Հայաստանի չափ թող ճանաչեն, թող բոլոր մայրաքաղաքներում լինի ԱՀ ներկայացուցչութիւն` դիւանագիտական համարներով, եւ տեսէք` ինչ կ՛անի Ազրպէյճանն այդ ժամանակ: Այսինքն չսպասենք, որ Ազրպէյճանում պատանդ պէտք է մնան այս բանակցութիւնները:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Ես շատ մտահոգ եմ այն մթնոլորտից, որ ձեւաւորուել է այս սեղանի շուրջ: Զգում եմ, որ այս իրավիճակը, տրամադրութիւններն այս բոլոր քաղաքական ուժերը տարածում են նաեւ հասարակութեան մէջ: Մենք շատ պարզ լսեցինք, որ այս քննարկմանը ներկայ 3 քաղաքական ուժ չի պատկերացնում այս բանակցային փաստաթղթի շուրջ համաձայնութիւնների ձեռքբերումը, իրենք պատկերացնում են, որ մենք այնպիսի ընթացք պէտք է ունենանք, որ ունեցանք 1998 թուականից յետոյ: Ուզում եմ յիշեցնել, որ 2009 թուականին Հայաստանի պիւտճէն աւելի շատ է եղել, քան այսօր, այսինքն` մենք 8-9 տարուայ ընթացքում չենք կարողացել տնտեսական զարգացում ունենալ: ՀՅԴ-ն, ՀՀԿ-ի հետ միասին, կրում են ուղիղ պատասխանատուութիւն:

ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- 2009-2016 թուականներին մենք իշխանութեան մէջ չէինք:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Հիմա իշխանութեան մէջ էք, ու հիմա հանրապետական վարչապետն ասում է` շատ ծանր վիճակում է տնտեսութիւնը: 2009 թուականին Հայաստանի պիւտճէն եղել է 3 միլիառից աւելի, հիմա չի հասնում 3 միլիառի: Ինչ վերաբերում է իրավիճակին շփման գծում. 1994 թուականին, երբ ստորագրուել է հրադադարի մասին համաձայնագիրը, դրանից յետոյ ունենք մենք 2000 զոհ` իբր թէ խաղաղութեան պայմաններում, եւ այն քաղաքական ուժերը, որոնք այսօր չեն խօսում խաղաղութիւնից, այլ պարզապէս հրապարակային եւ ամբոխահաճոյ խօսքեր են ասում Հայաստանի հզօրացման մասին, մի քայլ չեն արել դրան հասնելու համար, ու պարզապէս այնպիսի իրավիճակ են ստեղծում, որ այս լարուածութիւնը շարունակուի, եւ մենք այս սակաւ միջոցներն ուղղենք սահմանը պահելու համար:

ԱՐՄԷՆ ՊԱՂՏԱՍԱՐԵԱՆ.- Պարո՛ն Կարապետեան, ես կարծում եմ` խաղաղութեան մասին բոլորն են խօսում եւ բոլորն են ուզում: Խնդիրը մի քիչ այլ է: 1938 թուականին, երբ Հիթլերը զօրքերը բերեց ու Չեխիայի սահմանի վրայ կանգնեցրեց եւ պահանջեց, որ արեւմտեան տարածքները տան Գերմանիային` առանց պատերազմի, որովհետեւ այնտեղ ծագումով գերմանացիներ էին ապրում, Չեխիայի կառավարութիւնը որոշեց տարածքները յանձնել Գերմանիային: Չըրչիլի յայտնի արտայայտութիւնը կայ դրա հետ կապուած, որ` «Չեխիան ընտրութիւն պէտք էր կատարէր խայտառակութեան եւ պատերազմի միջեւ, նա ընտրեց խայտառակութիւնը եւ կը ստանայ պատերազմ»: Այսինքն կայ նաեւ նման խնդիր: Խաղաղութիւն բոլորն են ուզում, բայց ի՞նչ գնով:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Իմ կարծիքով, լաւ համեմատութիւն չէք բերում:

ԿԻՐՕ ՄԱՆՈՅԵԱՆ.- Դուք դիմացինին չէք տեսնում:

ՎԼԱՏԻՄԻՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ.- Նախ` շատ լաւ տեսնում ենք: Մենք շատ լաւ այս գործից հասկանում ենք, պէտք է զատենք քարոզչութիւնը այն բուն գործընթացից, որ տեղի է ունենում: Բուն գործընթացը Մատրիտեան փաստաթղթի շուրջ տեղի ունեցող բանակցութիւններն են: Հիմա ՀՀԿ ներկայացուցիչ Արտակ Զաքարեանն այստեղ ասում է` բանակցութիւններ չկան: Ես համաձայն չեմ ձեզ հետ, պարո՛ն Զաքարեան, դուք ճիշդ չէք ասում: Դուք կրկին քարոզչական մթնոլորտ էք ուզում ձեւաւորել: Եթէ մենք այստեղ նստենք ու ասենք, որ խօսում են միայն Ս. Փեթերսպուրկի սկզբունքների մասին, եւ չկայ խաղաղ բանակցութիւնների եւ հարցը կարգաւորելու վերաբերեալ բանակցութիւն, ճի՞շդ կ՛ասենք: Բոլորս էլ գիտենք, որ այս վիճակը չի կարող երկար շարունակուել: Մենք չենք կարող պարզապէս աչք փակել` ինչ է կատարւում սահմանում, եւ ինչ ճնշումներ են տեղի ունենում Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի վրայ: Այսօր իսկապէս գնում են բանակցութիւններ, սեղանին դրուած է փաստաթուղթ, եւ Ալիեւը, այսպէս թէ այնպէս, բանակցում է հէնց այդ փաստաթղթի շուրջ: Ինչո՞ւ չասել, որ կայ բանակցութիւն, ասել, թէ ի՛նչ է կատարւում հիմա բանակցային սեղանին: Մեր գերնպատակը պէտք է լինի Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման խնդիրը, որ նա ապրի անվտանգութեան պայմաններում եւ իրացնի իր իշխանութիւնը տարածքում: Մենք ոչ մի բան չենք զիջելու ԼՂՀ տարածքային ամբողջականութիւնից:

(Շար. 2)