Ուրբաթ, 3 մարտ 2017-էն սկսեալ, «Յակոբ Տէր Մելքոնեան» թատերասրահի բեմին վրայ պիտի ներկայացուին Համազգայինի «Արեգ» թատերախումբի «Արքայ, Արթնցի՛ր», ապա մարտ 10-էն սկսեալ Հայ Աւետ. Թորոսեան վարժարանի «Երազ» թատերախումբի «Սպիտակ Ագռաւը», երաժշտական կատակերգութիւնները, հեղինակութեամբ, գեղարուեստական ղեկավարութեամբ եւ բեմադրութեամբ Ռոպերթ Առաքելեանի:
Կը ներկայացնենք այս առիթով բեմադրիչին հետ կայացած հարցազրոյցը:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Երկու տարբեր թատերախումբերու յաջորդաբար ներկայանալը հանրութեան` ծրագրուած էր, թէ՞ զուգադիպութիւն:
ՌՈՊԵՐԹ ԱՌԱՔԵԼԵԱՆ.- Մենք բոլորս կ՛ապրինք եւ կը ստեղծագործենք ժամանակի ու դիպուածի տիրապետութեան ներքոյ:
Մենք կը ծրագրենք, սակայն բազմաթիւ գործօններ կը ճշդեն այդ ծրագիրներու իրագործման ստոյգ ժամկէտները:
Հ.- Նիւթի ընտրութիւնը որքանո՞վ ենթակայ է ժամանակի եւ դիպուածի քմահաճոյքին:
Ռ. Ա.- Նիւթի ընտրութեան մէջ կարեւորագոյնը ըսելիքն է, որ կրնայ այսօր արդիական, իսկ վաղը ժամանակավրէպ նկատուիլ:
Արուեստագէտը միշտ երկխօսութեան մէջ է աշխարհին հետ: Այդ երկխօսութիւնը յաճախ կը բիւրեղանայ` դառնալով արուեստի ստեղծագործութիւն:
Նիւթի ընտրութեան կրնայ նպաստել որեւէ միջադէպ կամ երեւոյթ, որուն մասին կ՛ուզես բաժնեկցիլ մարդոց հետ:
Հ.- Նաեւ սորվեցնել, խրատել, ելք ցոյց տալ…
Ռ. Ա.- Նման մօտեցումներ ալ կան, բայց ես այդ «մարգարէն» չեմ: Կարելի չէ մարդը դնել դիմացդ, խրատել կամ կրթել: Հանդիսատեսը թատրոնէն կ՛առնէ այն, ինչ որ իրեն պէտք է: Ճաշակն ու գաղափարը կարելի չէ պարտադրել: Կարելի է պարզապէս օրինակելի ըլլալ, ինչպէս լաւագոյն ծնողքը, ուսուցիչը կամ ընկերը:
Թատրոնը ընդհանրապէս մտածել տուող պայմանական եւ իրական խաղ է, երկխօսութիւն դերասանի եւ հանդիսատեսի միջեւ, եթէ նոյնիսկ անիկա մնջախաղ է:
Թատրոնը սորվեցնելէն, խրատելէն, ելք ցոյց տալէն առաջ, կ՛ազնուացնէ մարդը, կ՛ընդլայնէ թէ՛ կատարողին, թէ՛ ալ հանդիսատեսին մտահորիզոնը, կը հարստացնէ երեւակայութիւնը, կը հաղորդէ մտքի ճկունութիւն, կ՛օժտէ մշակութային կերտուածքով, կը ստիպէ երբեմն յաղթել ինքդ քեզ, ոչ թէ միշտ դիմացինին…
Հ.- Իսկ հայ աշակերտին ի՞նչ կու տայ:
Ռ. Ա.- Այդ բոլորին զուգահեռ հայ աշակերտին մեր թատրոնը կը ջանայ փոխանցել հպարտութեան զգացում` իր պատկանելիութեան վերաբերեալ:
Հ.- Ի վերջոյ թատրոնը դպրո՞ց է, ժամա՞նց, տօ՞ն, թէ՞…
Ռ. Ա.- Թատրոնը այն դպրոցը չէ, որ զանգին հետ աշակերտը պէտք է ձեռքերը ծալած լուռ նստի, խօսելու համար ձեռք բարձրացնէ, դասերը գոց սորվի, պայքար մղէ նիշի համար, կամ ջղագրգիռ վիճակի մէջ քննութիւններ յանձնէ:
Թատրոնը դպրոց է, ուր զգուշօրէն կը բացայայտուին ու կը զարգացուին աշակերտին կարողութիւնները:
Թատրոնը իւրայատուկ դպրոց մըն է` տօնական ժամանցի մէջ. պարզ, բայց խորունկ, ուրախ, բայց կարգապահ դպրոց մը, ուր դերասան, կամ հանդիսատես, բոլորը մասնակից կ՛ըլլան արուեստի հաւաքական «հաղորդութեանը»:
Հ.- Ի՞նչը պատճառ դարձաւ «Արեգ»-ի «Արքայ, արթնցի՛ր» թատերախաղի ստեղծման:
Ռ. Ա.- Հայրենի Դսեղ գիւղին մէջ յաճախ կարելի է հին կարասներ գտնել:
Ամենայն հայոց բանաստեղծն ալ ժամանակին նման կարաս մը գտած է ու թէեւ պարապ, բայց այդ կարասը ան «լեցուցած է ոսկիով»` դնելով զայն իր սքանչելի հեքիաթներու կողքին:
Տարիներ առաջ Դսեղի մէջ հողը փորած ատենս ինքս ալ խոշոր կարաս մը գտայ: Երբ բարձրացուցի քարէ կափարիչը, յուսախաբ եղայ` կարասը պարապ էր:
Հետեւելով մեծ հայրենակցիս օրինակին, որոշեցի այդ կարասը լեցնել, սակայն` ոչ ոսկիով: Ի՞նչ արժէք ունի ոսկին, որուն համար աշխարհին մէջ այսքան արցունք կը հեղուի:
Իսկական գանձը մեր ժպտերես, կայտառ մանուկներն են: Այդ կարասին մէջ ես նոր հեքիաթ մը գտայ, այժմէական հեքիաթ մը:
Ընդլայնելով անմահ Թումանեանի փոքրածաւալ, բայց իմաստուն «Ոսկու կարասը» հեքիաթը, գործընկերներուս եւ գանձերուս հետ իրագործեցինք նոր ներկայացում, ուր մեր փոքրիկ շեփորով կը փորձենք արթնցնել ապաշնորհ արքան` գահը վստահելով նոր սերունդին:
Հ.- Կը յաջողի՞ք:
Ռ. Ա.- Ներկայացումը խոշորացոյցի տակ կ՛առնէ մերօրեայ լուրջ խնդիրները` ծիծաղի ու ծաղրի միջոցով ոչնչացնելով զանոնք:
Թատերախաղին մէջ ընդգրկուած են շուրջ 85 աշակերտներ: «Գայեանէ» պարի դպրոցը կը ներկայանայ չորս պարերով, գեղարուեստական ղեկավարութեամբ պարուսոյցներ` Կարէն եւ Ժագլին Մագինեաններու:
Եթէ այսքան աշակերտներ բեմին վրայ միասնաբար կարողանան իրագործել ներկայացման գերխնդիրը, արժանանալով հանդիսատեսի ջերմ գնահատանքին, կը նշանակէ յաջողած ենք:
Հ.- Իսկ «Երազ» թատերախո՞ւմբը:
Ռ. Ա.- Հայ Աւետ. Թորոսեան վարժարանի «Երազ»-ը տասնութամեայ թատերախումբ է եւ ամէն տարի հանրութեան կը ներկայանայ նոր թատերախաղով մը:
«Երազ»-ի կենսագրութեան մէջ անջնջելի հետք ձգած են Պէյրութի, Այնճարի, Դամասկոսի, Հալէպի, Հայաստանի ելոյթները:
Թատրոնը բարդ հիմնարկ մըն է, դժուարագոյնը արուեստի տեսակներու մէջ:
«Երազ»-ի յարատեւութեան գաղտնիքը հոգատար ձեռքերու առկայութիւնն է: Երբ կայ հոգատար տնօրէն` յանձինս Սեդա Գարակէօզեանի, երբ կայ բեմադրիչի մնայուն օգնական` յանձինս Լենա Ճեորճեանի, երբ խմբավարը, պարուսոյցը, բեմայարդարը, հսկիչն ու բեմի բանուորը միշտ թատերախումբին կողքին ըլլան, պարզ վարժարանի մը մէջ ալ կարելի կ՛ըլլայ կայուն թատերախումբ ունենալ:
Հ.- Ո՞րն է «Սպիտակ ագռաւին» գերխնդիրը:
Ռ. Ա.- «Սպիտակ Ագռաւին» կը մասնակցին քառասուն դերակատարներ: Ներկայացման հերոսները կ՛անցնին բազում փորձութիւններէ, ուր կը պայքարին խելքն ու տգիտութիւնը, խիղճն ու ագահութիւնը, սեւն ու սպիտակը…
Կշիռքի մէկ նժարին խելքն է, միւսին` բախտը, սակայն կշիռքի լծակը կը կառավարուի ի վերուստ. «Ինչո՞ւ չէք տեսներ այն ամէնը, որ շռայլօրէն տրուած է ձեզ: Երջանկութիւնը ձեր մէջ է, ձեր շուրջ, ուրիշ տեղ մի փնտռէք զայն… բախտդ` դո՛ւն, ինքդ պիտի կերտես…»:
Ա.- Դուք անձնապէս կ՛անտեսէ՞ք բախտի կամ ճակատագրի գործօնը:
Ռ. Ա.- Անկարելի է բոլորովին անտեսել բախտի գործօնը: Երեւանի Հր. Ղափլանեանի անուան թատրոնէն սկսիլս կրնար ինծի համար նպատակի եւ ջանքի արդիւնք ըլլալ, սակայն չէի կրնար ենթադրել, որ ստեղծագործական լաւագոյն 25 տարիներս պիտի նուիրեմ լիբանանահայ թատերախումբերուն. «Լուսարձակ 40», «Օ. Սեւումեան», «Լ. Շանթ», «Լորիկ», «Երազ», Ճեմարան, «Գ. Իփէկեան», «Արեգ»… շուրջ 150 բեմադրութիւն, ճամբորդութիւններ, սերունդներ…
Ճակատագիրը կարելի չէ փոխել, սակայն կարելի է ջանալ զայն բարեհաճ դարձնել:
