Գաղափարներու Ազդեցութիւնը
Գրականութեան Մէջ
Անառարկելի է գաղափարներու ազդեցութիւնը գրական գործերու վրայ:
Գաղափարազուրկ գրականութիւն մը աննպատակ ճիգերու կուտակում մըն է:
Գաղափարները ներքին կրակն են: Անոնց շնորհիւ կը բոցավառի գրողին կամ արուեստագէտին ներաշխարհը: Վերցուցէք գաղափարները մարդոց մէջէն, անոնք պիտի դառնան նոյնհետայն ստեղծագործելու անընդունակ:
Գաղափարներն են, որ կը վարեն աշխարհը:
Վերցուցէք գաղափարները մարդոց մէջէն, ու տիղմ ու ճահիճ պիտի նստին անոնց մէջ:
Մենք ինչ որ ենք, կը պարտինք մեր գաղափարներուն:
Գրող մը առանց գաղափարի` աշտարակ մըն է առանց փարոսի:
Տաղանդը իր զօրութիւնը կը ստանայ գաղափարներէ:
Մեծերը իրենց գաղափարներու զօրութեամբ է, որ տիրած են դարերու:
***
Եւ հիմա` հանդէպ ցեղին ու հայրենիքին պաշտամունքը, որ դարձած է իրենց անկախութիւնը կորսնցնող ժողովուրդները ոգեղինող գաղափար կամ տեսակէտ:
Անով կ՛ապրին ու կը գործեն, անոր համար իրենց արիւնը կը թափեն նուիրեալներ, որոնք կը հաւատան, թէ չ՛արժեր ապրիլ կեանքը, եթէ անկէ մերկացուած է խորհուրդը ազատութեան:
Քանինե՜ր ինկան անոր սիրով:
Քանինե՜ր ծառացան բռնութեան դէմ ու բարձրացան խարոյկներու վրայ կամ կախաղան:
Հայրենասիրութեան զգացումով տոգորուած, ուստի սեփական ազատութիւնը ամէն բանէ բարձր դաւանող գաղափար մըն է, որ ազատական պայքարի մէջ փնտռել տուած է մարդկային սերունդներու լուսուղին վսեմական կեանքի մը:
Փոխադրեցէք արուեստի կալուածէն ներս այս եւ նման գաղափարներով ապրող տիպարներն ու հերոսները, ու պիտի ունենաք ահա հերոսապատումներ եւ մարմարին ու կտաւին յանձնուած արուեստի գլուխ-գործոցներ:
Առանց լուսեղէն գաղափարի մը` գոյութիւն պիտի չունենային սխրագործութիւններ եւ դիւցազնական խոյանքներ, ու արուեստագէտ մը պիտի չկարենար տալ մեզի կատարեալ գործ, եթէ գաղափարի նո՛յն կրակը անթեղուած չըլլար իր հոգիին մէջ:
Գաղափարներու դերն ու ուժը գրականութեան, արուեստի եւ կեանքի մէջ, կը մնայ անուրանալի իրողութիւն. միջակութիւններ չեն զգար այս ճշմարտութիւնը, որ արուեստը, գաղափարազրկած զինք ոգեղինող կրակէն, կը մօտեցնեն սրբապիղծ դաբիրներու, իսկ մարդը` տղմասոյզ որդի:
Այս երկու բեւեռներուն վրայ կը մղուի ճակատագրական պայքարը մեր դարուն. յաղթանակը անպայման վերապահուած է մարդկայնական լուսեղէն գաղափարներու:
«Արմենիա
Լաւագոյն Հեռանկարներ
Հայաստանի անկախութեան երեսուն ամիսները «երազի նման անցան գնացին»:
1920 դեկտեմբերի սկիզբը ամէնէն յոռետեսներն անգամ չէին կրնար երեւակայել, որ հայ ժողովուրդը վեց դարու ստրկութենէ ազատագրուելէ ետք, կրկին պիտի իյնար օտարի լուծին տակ: Պիտի կորսնցնէր արեան հեղեղներու գնով իր ձեռք բերած անկախութիւնը:
Լաւատեսները կը կարծէին, որ ժամանակաւոր երեւոյթ է Հայաստանի գրաւումը Կարմիր բանակին կողմէ: Կը յուսային, որ հայերը շատ չանցած` վերստին պիտի տիրանային իրենց անկախութեան, որովհետեւ, աւելի քան ուրիշ որեւէ ազգ, իրաւունք ունէին ինքնորոշման, ազգահաւաքման եւ անկախութեան:
Հակառակ Մոսկուայի լիազօր Լկրանի 1920 դեկտեմբեր 2-ի գրաւոր յանձնառութիւններուն, Կարմիր բանակը Հայաստանի խորհրդայնացման առաջին օրերէն սկսեալ ահուսարսափ տարածեց քաղաքներու եւ գիւղերու մէջ:
Ստալինի բռնակալութեան դաժան օրերուն, հայ ժողովուրդը արիւնաքամ եղաւ երկրին մէջ: Համբերութեամբ կուրծք տուաւ վարչակարգի բոլոր վայրագութիւններուն: Չարքաշ ու տոկուն` քաջութեամբ դիմաւորեց «հանճարափայլ»-ի սադրանքները, որոնք երբեմն «ցեղասպանութեան» աստիճանին հասան:
Մոսկուայի մէջ, Կոմկուսի համամիութենական 20-րդ համագումարի ընթացքին, ռուս պատասխանատու համայնավար վարիչներ վերջապէ՜ս ծալքերը բացին եւ հրապարակաւ խոստովանեցան, որ այդ չարաշուք տարիներուն առնուազն 3500 հայ մտաւորականներ մահացած էին: Իսկ «հայրենական պատերազմ»-ին զոհ տուինք աւելի քան հարիւր հազար հայ երիտասարդներ: Բայց անոնց արիւնը նժարի մէջ չդրուեցաւ յաղթանակէն ետք: Հայաստան մնաց նոյն նեղ սահմաններուն մէջ: Մոսկուա ո՛չ մէկ բարեացակամ ճիգ ըրաւ գոհացնելու համար հայերը:
Շատ բան փոխուած է անշուշտ 1920-էն, մանաւանդ «հանճարափայլ»-ի մահէն ասդին: Շինարարութեան, ճարտարարուեստի եւ մշակոյթի զանազան ճիւղերուն մէջ մեծ յառաջդիմութիւններ եւ նուաճումներ կատարած է Հայաստան, վարչաձեւէն աւելի` շնորհիւ հայու ստեղծագործ բնածին տաղանդին եւ յամառ աշխատունակութեան:
Քառասուն տարիէ ի վեր օրը օրին գոհունակութեամբ կ՛արձանագրենք հայրենիքի ներքին կեանքի դրական կողմերը: Անվերապահօրէն կը գնահատենք հայ գիտնականներու, արուեստագէտներու եւ ամէն կարգի մտաւորականներու կատարած աշխատանքներն ու ձեռք բերած արդիւնքները մշակոյթի զանազան մարզերու մէջ:
Հաճոյքով արձագանգ կը դառնանք Հայաստանի երիտասարդ սերունդին մէջ յայտնաբերուած հայրենասիրական արտայայտութեանց, որոնք յայտարար նշաններ են ապագայ լաւագոյն հեռանկարներու:
«Յառաջ»
Ներքին Կեանք
Խաչիկ Պապիկեանի Ելոյթը
Երեսփոխանական Ժողովին Մէջ
Երեսփոխանական ժողովի վերջին նիստին, որուն ընթացքին վարչապետ Քարամէի կառավարութիւնը վստահութեան արժանացաւ, առաջին խօսողը եղաւ Պէյրութի հայ երեսփոխան Խաչիկ Պապիկեան:
Խ. Պապիկեան ցաւ յայտնեց, որ նախարարական յայտարարութիւնը ընդհանուր նպատակներու թւում մըն է միայն: Աւելցուց, որ սկզբունքային յայտարարութիւնները բաւական չեն, անհրաժեշտ է ճշդել աշխատանքի մեթոտները եւ այն միջոցները, որոնք ի գործ պիտի դրուին ճշդուած նպատակներուն հասնելու համար: Խ. Պապիկեան յիշեցուց, որ նախարարական նախորդ յայտարարութեանց մէջ յիշուած ծրագիրներէն շատերը չիրագործուեցան, ինչպէս` պարտադիր եւ ձրի կրթութեան ընդհանրացումը, դեղերու խնդրին լուծումը, Պէյրութի նաւահանգիստին մէջ ցորենի մթերանոցներու շինութիւնը, Պէյրութի մէջ նոր շուկայի մը կառուցումը եւ այլն: Ապա Խ. Պապիկեան աշխատեցաւ ցոյց տալ անհրաժեշտութիւնը գործունեայ վարչութեան մը, որպէսզի հանրային գործերը լաւ ընթացքի մէջ մտնեն եւ ցաւ յայտնեց, որ նախագահ Շեհապի օրով` 1959-ի հրամանագիր-օրէնքներով սկսած վարչական բարեկարգութիւնը չհետապնդուեցաւ մինչեւ իր տրամաբանական վախճանը: Խ. Պապիկեան երկարօրէն քննադատեց վարչական մեքենային դանդաղութիւնը եւ անգործնական վիճակը:
Պէյրութի երեսփոխանը հարց տուաւ, թէ խորհրդարանը կը գտնուի՞ արդեօք իր պատասխանատուութեան բարձրութեան վրայ: «Խորհրդարանին դերը այսօր ամէն տեղ խնդրոյ առարկայ է, ըսաւ Խ. Պապիկեան: Խնդիրը հետեւեալն է. ամբողջովին տնտեսական եւ ընկերային զարգացումը առանցք ունեցող դարու մը մէջ խորհրդարանը կրնա՞յ արդարացնել իր գոյութիւնը, եթէ չհետեւի ժամանակակից բարեշրջման, եթէ չդառնայ ընկերային եւ տնտեսական յառաջդիմութեան ազդակ մը»:
Խ. Պապիկեան եզրակացուց` կրկնելով բազմաթիւ առիթներով իր արտայայտած գաղափարը` խորհրդարանական յանձնախումբերու դերը զարգացնելու անհրաժեշտութեան մասին:
