Գիշերային Ճամբորդութիւն
Ու Ես Կ՛երթամ…
Այս ամառ, օգոստոս 16-ին, միամսեայ արձակուրդ ստանալէս ետք, հայրենի կարօտաբաղձութիւնով, զուլալ ջուրերը կուշտ ու կուռ ըմպելու մաքուր օդը շնչելու` ու ես կ՛երթամ…
Գիւղական կեանքը օր մը աւելի կարենալ վայելելու տենչով օդանաւային ճամբորդութիւնը նախընտրեր էի: Էլազըզի մէջ, կէսօրուան 12-էն մինչեւ գիշերուան երկուքը, պանդոկին մէջ կը հանգստանանք: 3-ին, մշեցի բարեկամներուս ընկերակցութեամբ` նորէն Մշոյ Սուլթան Ս. Կարապետ ուխտի` ու ես կ՛երթամ…:
Մութ գիշերին, լուռ է ամէնուրեք: Վերը աստղերը կը շողշողան, վարն ալ մեր կառքը ճամբուն վրայէն կը սուրայ: Հաւնոցներէն մերթ ընդ մերթ աքլորներու ձայներ կը լսուին: Մեր սրտերը յոյսեր կուտակուած` հեւ ի հեւ դէպի արեւելք կը շտապենք:
Մութին մէջ տարբեր է ապրումը: Երբ նիւթական աշխարհին վրայ վարագոյր է քաշուած, մարդ կը խորասուզի հոգեկան աշխարհի ոլորաները: Երբ ներաշխարհին դուռերը կը բացուին, անցեալի փառաշուք տեսարանները ի յայտ կու գան… հին փառքերու շքեղութեան գիրկը բազմած` ու ես կ՛երթամ…
Ճամբան երկար է, յուշերը գողտրիկ: Ես ալ ասուպի մը նման կը սահիմ անցեալի էջերուն վրայ: Քնացող ուրուականները կը զարթնուն, լռած ղօղանջները ուժգին կը վերաձայնեն, խինդ ու ծիծաղ, երգ ու պար, մոռցուած կեանքը վերապրելու` ու ես կ՛երթամ…:
Հոմերոսի եւ Միլտոնի գաղտնիքը հոս նշմարեցի: Անոնք արտաքին աշխարհէն խզուած` հոգեկան աշխարհին այնքան ընտելացեր էին, որ Պուտտայի նման Նիրվանան գտեր են: Անոնք ճշմարտութեան ակէն գինովցած` իրենց քաղցրանուագ երգերն են յօրիներ: Աներեւոյթին պատկերը աչազուրկները աւելի հարազատ են գծած: Խաւար գիշերին, պայծառ տեսիլքներով հարազատը որոնելու` ու ես կ՛երթամ…:
Աստղերը մի առ մի կը մարին: Արեւելքը կը սկսի ժպտիլ: Աղօթարանը կը բացուի: Տեսիլքները հրաժեշտ կ՛առնեն: Ես ալ հին օրհներգութիւնը եղանակելով հայրենի տան աւերակներուն վրայ ծնրադրելու` ու ես կ՛երթամ…:
Մեր դէմը երկնակամարը կը ճերմկի: Սարերը ոտքի կ՛ելլեն: Անոնց ետեւէն կայծեր կը ցայտեն: Կայծերու մէջէն հրեղէն սկաւառակ մը թաւալելով իր պայծառ երեսը ցոյց կու տայ: Մենք ալ լոյսով պճնուած մեզի մտերիմ սարերը ողջունելու` օձապտոյտ ճամբաներէն սրտատրոփ կ՛անցնինք: Առաւօտեան ժամը ութին Պոկլանի ձորին մէջ մեր մտերիմ առուակին մօտ կ՛իջեւանինք:
Առաւօտեան նազանքով վազող ջուրին գլգլոցը, փչող հովին սուլոցը եւ հին երանութեան կարօտը իրարու կը պլլուին: Մեր շուրջը սարերը պար բռնած կը կայառեն: Հարսանիք է այսօր, հին օրերու տոհմիկ խրախճանքի յիշատակի ոգեկոչումը: Պոկլանի ձորը այսօր կրկին ուխտաւորներու հիւրընկալ է եղած: Հիւրընկալին ես մտերիմ` ու ես կ՛երթամ…:
Ժամերը կ՛անցնին: Մեզի յատկացուած կառքը կ՛ուշանայ: Մինչ ես ուրախ եմ եւ չեմ աճապարեր, այլ կը ցնծամ… իմ զգացումներուս տեղեակ ընկերակիցներս ակնարկութիւններ կ՛ընեն…
– Տէ՛ր հայր, այս անգամ ալ ձեր փափաքը պիտի կատարուի կ՛երեւի… դարձեալ պիտի ստիպուինք քալելով երթալ…
Արեւը տակաւ կը բարձրանայ եւ դէպի արեւմուտք կը թեքի: Պահ մը ընկերներէս բաժնուելով` լոգանք կ՛առնեմ առուակին պաղ ջուրերուն մէջ:
Ձորին մէջ ընկերներու հետ վերջնական խորհրդակցութիւն մը կատարելով` կ՛ուխտենք իրարու հաւատարիմ մնալ:
Եւ սակայն Սասունցի Յովհաննէս եղբայրը քովէս չի բաժնուիր եւ պահապան հրեշտակի մը նման ինծի հոգածու կ՛ըլլայ: Ան միշտ ուշադիր կը գտնուի, որպէսզի ոեւէ մէկը ինծի վնաս չհասցնէ:
Երեկոյեան ժամը չորսին մեր կարաւանին մէկ մասը հետիոտն ճամբայ կ՛ելլէ, իսկ մնացեալները կառքով պիտի գան: Անշուշտ ես քալելով գացողներուն առաջնորդն եմ:
Անտառներու մէջէն, երկու ժամեր տաժանելի ու յոգնեցուցիչ բարձրութիւններ մագլցելով` կ՛երթանք: Հաւատամքի սարէն Ս. Կարապետի փլատակները վերստին կ՛ողջունեմ: Հին օրերու հաւատքով նոր ուխտաւոր մը` ու ես կ՛երթամ…:
ՇԱՒԱՐՇ ՔՀՆՅ. ՊԱԼԸՄԵԱՆ
