Արա Պապեանի վտանգաւոր ֆրազները

ԷԴԻԿ ԱՆԴՐԷԱՍԵԱՆ

Խորենացի փողոցում քաղաքական վերլուծաբան եւ նախկին դիւանագէտ ներկայացած Արա Պապեանին թեթեւակի յիշեցնեմ, որ նախկին դիւանագէտ չի լինում: Դիւանագէտները ժամանակի հետ թողնում են այդ գործը, բայց չեն դադարում դիւանագիտօրէն մտածել եւ այնպիսի միտք արտայայտել, որ յետոյ նաեւ կարողանան արդարանալ ու բացատրել, թէ որտեղի՛ց է իրենց գլխում ծագել տուեալ միտքը:

Այո՛, միշտ չէ, որ դիւանագէտների գլխում լաւ մտքեր են ծագում: Պատահում է, որ նրանք նոյնիսկ, ներողութիւն` արտայայտութեանս համար, անհեթեթութիւններ են դուրս տալիս: Արա Պապեանն էլ, ինչպէս պարզուեց, բացառութիւն չէ:

Եւ ուրեմն, սկսեմ այնտեղից, որ ոստիկանութեան ՊՊԾ գնդի գրաւումից ժամեր անց առաջիններից մէկը, եթէ ոչ` առաջինը, ՀՅԴ ներկայացուցիչը դատապարտեց տեղի ունեցած զինուած յարձակումը եւ միանշանակ յայտարարեց, որ Հայաստանում այս մեթոտներով հարցեր չեն լուծուելու: Ես խնդրում եմ ուշադրութիւն դարձնել «չեն լուծուելու» բայի ժամանակաձեւին, որ ստիպում է հասկանալ` նաեւ ապագայում չեն լուծուելու:

«Մոդուս վիւենդի» վերլուծական կենտրոնի հիմնադիր եւ նախագահ, իր բնորոշմամբ` նախկին դիւանագէտ Արա Պապեանը, ըստ երեւոյթին, բաւականին յուզուած տեղի ունեցածից, սկսում է յանկարծ պաշտպանել ոստիկանութեան գնդի վրայ զինուած յարձակումը, բայց եւ (տեսնես նրան ո՞վ էր խնդրել) դիւանագիտութիւն անել, թէ ինչպէ՛ս պէտք է տարուեն բանակցութիւնները իշխանութիւնների եւ զինուած խմբի միջեւ: Եւ ահա, նա այնքան է տարուել այս միջնորդական առաքելութեամբ, որ ձեռքի հետ էլ մի քանի ֆրազներ է նետել հրապարակ, որոնք, մեղմ ասած, յիմարութիւն են: Չի բացառւում, որ նա կա՛մ յիշողութիւնն է կորցրել, կա՛մ իրօք դադարել է դիւանագէտ լինելուց, ինչը, մեծ հաշուով եւ առաջին հերթին հէնց իր խնդիրն է:

Ահաւասիկ, նա Դաշնակցութեանը փորձել է մեղադրել պատանդառութեան եւ բռնութեան հարցերին երկու ակնոցով նայելու մէջ, եւ արդիւնքում ամէն ինչ խառնել է իրար` հաւասարութեան նշան դնելով «Սասնայ ծռեր» խմբի` Հայաստանի իշխանութիւնների դէմ ուղղուած գործողութիւնների եւ Լիզպոնի հերոսական հնգեակի` Թուրքիայի դեսպանատան վրայ կատարած յարձակման միջեւ, որի նպատակը մէկն էր` ստիպել Թուրքիային եւ նրա երաժշտութեան տակ պարող երկրներին` հաշուի նստել հայոց պահանջատիրութեան հետ եւ մոռացութեան չտալ հարցը:

«Հիմա, որ ՀՅԴ դէմ է պատանդառութեանը եւ բռնութեանը, ո՞նց է «Լիզպոնի տղոց նահատակութիւնը» նշում»: Զարմանում է Պապեանը: Իսկ ո՞ւմ նահատակութիւնը նշի, պարո՛ն Պապեան, գուցէ պէտք է նշել բոլոր այն թուրք առաջնորդների «նահատակութի՞ւնը», որոնց մեր քաջորդիները հատ-հատ գտել ու սատկացրե՞լ են ողջ աշխարհում:

Պատմական փաստ է, որ Լիզպոնում Թուրքիայի դեսպանատան վրայ յարձակման, ապա նաեւ դեսպանի կեցավայրի գրաւման գործողութեան պատասխանատուութիւնն ստանձնել է Հայ յեղափոխական բանակը (ՀՀԲ): Պահպանուել է նաեւ ՀՅԲ-ի կողմից ստորագրուած եւ զանգուածային լրատուամիջոցներին ուղարկուած տպագիր հաղորդագրութիւնը, որի մէջ ասուած է. «Իմացէք` մենք ինչ ենք անում: Ազատասէր հայ երիտասարդները որոշել են անգործ չսպասել: Մենք ամէն ինչ կորցրել ենք եւ այդ պատճառով որոշել ենք օդ բարձրացնել այդ շէնքն ու մնալ փլատակների տակ: Սա ինքնասպանութիւն ու խելագարութիւն չէ, այլ բարձրագոյն նուիրատուութիւն` ազատագրական պայքարին: Թող միջազգային հանրութիւնը մեզ արկածախնդիր անուանի կամ ահաբեկիչ ու դահիճ` ոչինչ: Մենք որոշել ենք ուժի դիմել, որովհետեւ թուրքական իշխանութիւնն ու այլ երկրներ, որոնք պաշտպանում են այդ իշխանութեանը, ոտնահարում են հայ ժողովրդի իրաւունքները: Հայ ժողովուրդը երկար է սպասել, որ միջազգային դատարանը գտնի Հայկական հարցի լուծումը: Հայ ժողովրդի ինքնակողմնորոշման միակ ելքը զինուած պայքարն է: Նախնիների ազատ եւ անկախ հայրենիքում ապրելն ու զարգանալը հայ ժողովրդի իրաւունքն է»:

Արա Պապեանը, որ ոչ վաղ անցեալում լծուած էր միջազգային իրաւունքի տեսանկիւնից Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման, դատապարտման եւ հայոց պահանջատիրութեան ամրապնդման գործին, ծանօթ չէ՞ր վերոբերեալ յայտարարութեանը:

Եւ էլի մի փոքրիկ նկատառում. Լիզպոնի հնգեակն այնքան էլ մտահոգ չէ, թէ ինչպէս կ’անուանեն իրենց` ահաբեկիչ, թէ՞ մի ուրիշ բան: Նրանք գիտակցում են, թէ ինչո՛ւ են զէնք վերցրել: Հետաքրքիր է` ի՞նչ կ’ասի Արա Պապեանն այն մասին, թէ ինչո՞ւ են իրենց տրուող անցանկալի որակումներից այդպէս նեղսրտում «Սասնայ ծռեր»-ի տղաները, մանաւանդ որ նրանք հէնց Արա Պապեանի թեթեւ ձեռքով են նոյնացւում «Լիզպոնի տղոց» հետ:

Արա Պապեանի «քաջագործութիւնները» (հիմա ով Խորենացի փողոցում հերոսացնում է տղերքին, համարւում է քաջ) Լիզպոն 83-ի յիշատակութեամբ չեն աւարտւում: Մարդը երկրորդ սայթաքումն է թոյլ տուել եւ ճակատագրի բերումով` կրկին Դաշնակցութեան հարցում:

Նա ասում է` որպէս բանակցութիւնների միջանկեալ քայլ, «իշխանութիւնները պարտաւոր են ազատ արձակել բոլոր, ըստ ընդդիմութեան բնութագրման, քաղաքական բանտարկեալներին: Այդ ցուցակն արդէն փոխանցուել է»: Անձամբ ծանօթ չեմ այդ ցուցակին, բայց կարող եմ ասել, որ ես էլ այնտեղ անուններ ունեմ աւելացնելու: Մեր հարեւանն էլ ունի, երրորդը, չորրորդը, վերջապէս բոլորը կարող են աւելացումներ անել եւ իշխանութիւններից պահանջել, որ քաղբանտարկեալներին այդ ցուցակով ազատ արձակեն: Այդ ո՞վ է որոշել, պարո՛ն Պապեան, որ հէնց միայն ընդդիմութեան կազմած ցուցակով պէտք է մարդկանց ազատեն: Վերջապէս նաեւ բացատրէք հասկանանք` ո՞վ է այսօր ընդդիմութիւնը:

Այս խրթին իրավիճակը, սակայն, որեւէ կերպ չի խանգարում Պապեանին, որ նա որպէս քաղբանտարկեալների ազատման նախադէպ` ներկայացնի «Վահան Յովհաննիսեան+30» գործը: Պէտք է ասեմ, որ Պապեանին դարձեալ լքել է դիւանագիտական ճկուն միտքը, եւ նա վերածուել է փողոցի սովորական ամբոխավարի, ընդ որում մոռանալով, որ 90-ականներին իշխանութիւնների հիմնական ընդդիմախօսը Դաշնակցութիւնն էր, որը ենթարկւում էր ամենատարբեր հետապնդումների, այդ թւում` արտաքսում էին, ձերբակալում, մինչեւ իսկ ողջ կուսակցութիւնը կասեցնում: Հայաստանում իշխանափոխութիւնից յետոյ միայն հնարաւոր դարձաւ բանտերից ազատել Դաշնակցութեան ղեկավարներին, որոնք յայտնուել էին այնտեղ ոչ թէ անհատական եւ ապացուցուած մեղադրանքներով, այլ որովհետեւ Հայաստանում հալածւում էր մի ողջ քաղաքական ուժ: Իսկ «Վահան Յովհաննիսեան+30» խմբի հետ առնչուող մէկ անձ մեղադրուեց ոստիկանի սպանութեան մէջ, ինչի համար ցայսօր գտնւում է ցմահ բանտարկութեան մէջ: Ինչ վերաբերում է միւսներին, քաղաքական հետապնդումներով հանդերձ, իշխանութիւնը այլ մեղադրանք չէր ներկայացրել, բացի` «իշխանութիւնը բռնի փոխելու կոչերից»:

Իսկ ի՞նչ է կատարւում Խորենացի փողոցում: Արդէն յայտարարում են, որ բարձրաստիճան ոստիկանի սպանութիւնը դժբախտ պատահար է, Արա Պապեանը պահանջում է ազատ արձակել ընդդիմութեան ներկայացրած քաղբանտարկեալներին, ընդ որում` առանց հաշուի առնելու նրանցից ոեւէ մէկի արած-չարածը: Ու հարց եմ տալիս հիմա Պապեանին` դիւանագէտ եղած տարիներին քանի՞ այդպիսի երկիր էք այցելել, որտեղ ընդդիմութեան ցուցակով է որոշւում բանտարկեալի տեսակը` քաղաքակա՞ն, թէ՞ քրէական: Եւ այդ ո՞ր երկրում է պատահել, որ մեղաւորներին ու մեղադրեալներին ազատ արձակեն ոչ թէ օրէնքի տառի, այլ մի խումբ զինեալ տղերքի եւ նրանց համախոհների պահանջով:

Ի հարկէ, բոլորիս ցանկութիւնն է, որ ոստիկանութեան գնդի գրաւման այս պատմութիւնը հանգուցալուծուի խաղաղութեամբ եւ նոր զոհեր ու նոր բանտարկեալներ չլինեն: Բոլորս հայ ենք, բոլորս էլ հասկանում ենք, թէ ի՛նչ կարող է նշանակել ընտանիքի հօր, կերակրողի, զաւակի բանտարկութիւնը: Հասկանում ենք նաեւ, թէ ի՛նչ է մարդկային կորուստը հայ ընտանիքի համար: Եւ այս պահին պարտաւոր ենք ուղղակի ճիշդ կեցուածք դրսեւորել եւ Արա Պապեանի նման չտրուել ինչ-որ անհարկի գրգռութիւնների, որոնք ոչ միայն օգուտ չեն տալիս գործին, այլեւ վտանգաւոր են իրադարձութիւններն այլ ուղղութեամբ տանելու տեսանկիւնից:

Չեմ զլանայ եւս մէկ անգամ կրկնել Վանաձորից իմ լաւ բարեկամ Լեւոն Սարգսեանի հանճարեղ յորդորը. այնպէս չանենք, որ Խորենացու «Ողբը» Խորենացու ողբերգութիւն դառնայ:

Ամենավերջում էլ մէկ հարց դիւանագէտին. «Վերջին շրջանում յաճախ էք յիշում Դաշնակցութեանը, պատճառներ ունէ՞ք»:

«Երկիր»