Ակնարկ
Քաջալերանքի Արժանի
Ձեռնարկ Մը
Հինգշաբթի գիշեր, լիբանանեան պատկերասփիւռի 11-րդ կայանէն, առաջին անգամ ըլլալով իբրեւ հերթական յայտագիր, հանդիսականներուն հրամցուեցաւ զուտ հայկական երեկոյ մը, որուն երկար ժամանակէ կը սպասէինք:
Անկախ յայտագրին գեղարուեստական արժէքէն, որ այս պարագային գնահատելի էր, երեւոյթը ինքնին արժանի է առանձին նկատողութեան, տրուած ըլլալով, որ հայերը, որոնք այս երկրին մէջ կը կազմեն պատկերասփիւռի յայտագիրներուն հետեւողներուն 15 առ հարիւրը, ցարդ զրկուած կը մնային հայ արուեստին յատկացուած երեկոներէ:
Մինչեւ հիմա պատկերասփիւռի պատասխանատուները կ՛առարկէին, թէ այս համեմատութիւնը բաւարար չէ. որպէսզի զուտ հայկական յայտագիրներ ներկայացուին: Խոցելի առարկութիւն մը` նկատի ունենալով, որ պատկերասփիւռի յայտագրին մաս կազմող շատ մը նիւթեր այդ համեմատութիւնն իսկ չեն համախմբեր իրենց շուրջ` իբրեւ հանդիսատես: Մինչ հայկական յայտագիր մը, վստահ ենք, կը դիտուի բոլոր պատկերասփիւռի գործիք ունեցող հայերուն եւ… չունեցողներուն կողմէ:
Գալով հինգշաբթիի յայտագրին, որուն կը մասնակցէին հայկական բոլոր հոսաքներուն պատկանող խումբեր եւ անհատ արուեստագէտներ, խանդավառ ենք արդիւնքէն եւ կը սպասենք, որ մեր խանդավառութիւնը համապատասխան չափով արդարանայ հետագայ երեկոյթներու ընթացքին:
Գնահատանքի արժանի է յայտագրին կազմակերպիչը` Պերճ Ֆազլեան, որուն յարատեւ ճիգերուն կը պարտինք այս ձեռնարկին յաջողութիւնը: Կ՛ակնկալենք, որ բոլորն ալ աջակցին իրեն, դիւրացնեն իր գործը, որպէսզի գեղեցիկ սկզբնաւորութենէ մը ետք կէս ճամբան չմնայ: Չմնանք նաեւ մենք: Որովհետեւ այնքան դժուարութիւններով պատկերասփիւռի տնօրէնութենէն ձեռք բերուած այս արտօնութիւնը առաւելագոյն չափով պէտք է գիտնանք արժեցնել` մեր գեղարուեստին հարստութիւնները սեփականութիւնը դարձնելու համար ո՛չ միայն մեր ժողովուրդին լայն զանգուածներուն, այլ նաեւ` զանոնք ծանօթացնելու միւս համայնքներուն, որոնք, վստահ ենք, հետզհետէ պիտի վարժուին եւ սիրեն հայկական երգն ու պարը:
Հայաստան
Անիի Մատեանը
Հայաստանի կեդրոնական դիւանատան մէջ պահ դրուած է «Անի այցելողներու տպաւորութիւններու մատեանը»:
Երեւանի «Հայրենիքի ձայն» շաբաթաթերթը հրատարակած է տպաւորութիւններէն մէկ քանին.
– Անի-սանսկրիտ-մայր լեզուէն բխած է եւ կրակ, հուր կը նշանակէ, կրակի դիցուհի, եւ թող ան` պանծալի Անին, ըլլայ անշէջ հուր` հայութեան սրտին մէջ` վառելու եւ բորբոքելու ազատութեան սէր եւ ըլլայ մեր վերածնութեան Փիւնիկը, թող այրուի, վառուի հայութեան սիրտը, իսկ ինչ որ կ՛այրուի` նաեւ լոյս ունի. հաւատանք, որ լուսաւոր ըլլալու են մեր գալիք օրերը, մեր նոր կեանքը…
ԱՒԵՏԻՔ ԻՍԱՀԱԿԵԱՆ
4 յուլիս 1902
– Անիի աւերակներու վսեմութիւնը եւ գեղեցկութիւնը զիս չափազանց յափշտակեցին: Թող անոնք ըլլան հայ ազգի հոգիին վսեմութեան եւ գեղեցկութեան լուսադէմ էմպլեման: Անկեղծ սիրելով իմ ազգը` կը կամենամ անոր ընտրել յառաջդիմութեան եւ կուլտուրայի այն ճամբան, որ կը տանի դէպի սէր, եղբայրութիւն եւ ազգաց համերաշխութիւն:
ՄԿՐՏԻԶ ՄԱՐԿԱՐԵԱՆ, ԿԱՐԱ-ՄՈՒՐԶԱ
4 Ապրիլ 191
– Սէր դէպի ազգութիւնը…
ԱՐՍԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆՑ
19 յունիս 1906
Նամակ` Նամակ Գրողներուն
«Սովետական արուեստ» ամսագրի թիւ 5-ին մէջ խումբ մը երաժշտական գործիչներ եւ արուեստի քննադատներ բաց նամակով դիմած են Հայաստանի Գիտութիւններու ակադեմիայի նախագահութեան` խնդրելով միջոցներ ձեռք առնել«բազմաթիւ մատեաններով մեզ հասած հայկական միջնադարեան խազերը» վերծանելու համար:
Այդ իսկապէս որ արժէքաւոր առաջարկ է «հայ հին երաժշտութեան հսկայական ժառանգութեան» ուսումնասիրութեան համար: Սակայն այդ ինչպէ՞ս եղած է, որ մեր երաժշտական խազերը հասած են անվերծանելիութեան վիճակի: Պատասխանը պարզ է: Դարերու ընթացքին մեր երաժշտական այդ լեզուն չգործածուելով` մոռացութեան մատնուած է եւ դարձած` անհասկնալի ու անվերծանելի եւ այժմ երաժշտական այդ լեզուն վերակենդանացնելու համար կը գտնեն, թէ` «խնդրին մեծ նպաստ կրնայ բերել ձմեռնաքունը, որուն օգութեամբ մեր օրերուն յարութիւն կ՛առնեն նոյնիսկ մեռած լեզուները»:
Բաց նամակը ստորագրող թանկագին բարեկամներ, ես ամբողջ սրտով կ՛ողջունեմ եւ կը միանամ ձեր առաջարկին: Եւ սակայն այդ առիթով լրացում մը ունիմ. եկէք` այժմէն նպաստենք նաեւ մեր հայոց լեզուի պահպանման` երաժշտութեան մէջ:
Ինչո՞ւ մեր օփերայի մէջ գործածութեան մէջ չէ հայոց լեզուն: Ինչո՞ւ մեր օփերայի երգիչները հայերէն չեն երգեր «Քարմեն»-ը «Ռիկոլեթթօ»-ն, «Եւկինի Օնեկին»-ը «Ֆաուսթ»-ը եւ բազմաթիւ ոչ հայկական օփերաները:
Ինչո՞ւ մեր համերգային սրահներուն մէջ եւրոպական երգահաններու ռոմանսներն ու երգերը հայ երգիչները չեն երգեր հայերէն:
Մենք շատ բան սորված ենք ռուս մեծ ժողովուրդէն եւ դեռ շատ եւ շատ բաներու մէջ պէտք է հետեւինք անոր օրինակին: Եկէք` օփերաները թարգմանելու եւ մայրենի լեզուով երգելու գործին մէջ նոյնպէս անոր նման ըլլանք: Չէ՞ որ բոլոր եւրոպական օփերաները մեծ Թատրոնի մէջ կ՛երգեն ռուսերէն: Չէ որ եւրոպական բոլոր ռոմանսներն ու երգերը նոյնպէս կ՛երգեն ռուսերէն, այսինքն` մայրենի լեզուով:
Ինչո՞ւ մենք ալ ուրիշ ժողովուրդներու նման չթարգմանենք եւրոպական օփերաները հայերէն: Ինչո՞ւ մոռացութեան տանք մեր հայոց լեզուն: Չէ՞ որ այդպէս է սկսած դարեր առաջ մեր երաժշտական խազերու մոռացումը եւ հասած` անվերծանելիութեան:
Եկէք` այժմէն պահպանենք մեր լեզուն բոլոր բնագաւառներու մէջ, ինչպէս նաեւ` երաժշտութեան մէջ, որպէսզի դարեր ետք հարկ չըլլայ ձմեռնաքունին դիմելու:
ԳԵՂԱՄ ՍԱՐԵԱՆ
«Գրական թերթ»
Ընկերային Գործոց Նախարար
Զօր. Ժեմիլ Լահուտ Այնճար Այցելեց
Կիրակի, 17 յուլիս կ. ե. ժամը 3:30-ին, ընկերային գործոց նախարար զօր. Ժեմիլ Լահուտ եւ իր կինը Այնճար այցելեցին,` ընկերակցութեամբ պետական երեսփոխան Մ. Տէր Գալուստեանի եւ իր կնոջ, յարգելի հիւրը եկեղեցիի մուտքին դիմաւորուեցաւ լիբանանահայոց առաջնորդ Տաճատ արք. Ուրֆալեանի (շրջապատուած` վարդապետ եւ քահանայ հայրերով) եւ Այնճարի պաշտօնական մարմիններու ներկայացուցիչներուն կողմէ` արժանանալով ժողովրդային ընդունելութեան:
Զօր. Լահուտ յաջորդաբար այցելեց Այնճարի նորակերտ եկեղեցին եւ ազգ. «Յառաջ» քոլեճը, աւելի քան երկու ժամուան սիրալիր խօսակցութիւններ ունեցաւ իր հիւրընկալներուն եւ պաշտօնական մարմիններու ներկայացուցիչներուն հետ` ջերմ հետաքրքրութիւն ցոյց տալով հայաքաղաքի զանազան կարիքներուն մասին:
Պատշաճ հիւրասիրութենէ մը ետք, յարգելի հիւրը մեկնեցաւ երեկոյեան ժամը 5:00-ին` խորապէս տպաւորելով ներկաները:
