Զրոյցը վարեց ԵՈՒԼԻԱ ՎԱՆԵԱՆԸ
«Դիւանագէտի մէջ պէտք է լինի զինուորի ոգին: Այն զինուորի, որը սահմանի վրայ կարողանում է կեանքի գնով, ինչ-որ տեղ նոյնիսկ չհաշուարկելով իր զինատեսակները եւ այլն, անառիկ պահել մեր հայրենիքի սահմանը», ասում է ԼՂՀ ԱԺ պատգամաւոր, Դաշնակցութիւն խմբակցութեան անդամ Արմէն Սարգսեանը:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Ըստ ձեզ, կայծակնային պատերազմով ի՞նչ խնդիր է փորձել լուծել Ազրպէյճանը քաղաքական դաշտում:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ազրպէյճանը կայծակնային պատերազմով ցանկացել է ոչ թէ լուծել Ղարաբաղի հարցը, այլ` հասնել որոշակի յաջողութիւնների, որոնք հետագայում կը կարողանար օգտագործել դիւանագիտութեան մէջ: Դրա համար էլ յարձակուել է հիւսիսային ու հարաւային շրջաններից` մի կողմից յոյսը դնելով յատուկ ջոկատայինների, միւս կողմից էլ` զինատեսակների համար բարենպաստ հարթավայրային դիրքի վրայ: Ակնյայտ է, որ որոշակի յաջողութեան հասնելու դէպքում կը հարուածէր նաեւ կենտրոնական մասին: Խնդիրը նրա մէջ էր, որ այս 22 տարիների ընթացքում սպառազինութեան վրայ միլիառաւոր տոլարներ ծախսելով` Ալիեւն ուզում էր ապացուցել ինքն իրեն, իր ժողովրդին ու ամբողջ աշխարհին, որ կարող է զէնքի ուժով գրաւել Ղարաբաղը: Նրա ծրագիրը լիովին ձախողուեց: Արդիւնքը եղաւ այն, որ նա դիմեց Ռուսաստանին ու զինադադար խնդրեց: Որովհետեւ Ալիեւի համար պարզ էր, որ պատերազմի շարունակումն ինչ հետեւանքներ կ՛ունենար: Պատերազմը կանգնեցուեց այն պահին, երբ արդէն մենք էինք հակայարձակման անցել: Իմ կարծիքով, այս պատերազմը պէտք էր յանգեցնէր հէնց դիւանագիտական ասպարէզում Ազրպէյճանի յաջողութեանը:
Հ.- Հիմա, երբ արդէն ակնյայտ է, որ հայոց բանակն, իսկապէս, տարածաշրջանի անվտանգութեան երաշխաւորն է ու կարող է իր առջեւ դրած խնդիրները լուծել, արդեօք ժամանակը չէ՞ բանակցային սեղանի շուրջ աւելի սուր հարցադրումներ անելու:
Պ.- Ես եւ իմ ներկայացրած կուսակցութիւնը` Դաշնակցութիւնը, միշտ էլ եղել ենք այն կարծիքին, որ բանակցային սեղանի շուրջ պէտք է միայն սուր հարցադրումներ լինեն: Պէտք չէ սպասել, որ նորից մի քառօրեայ պատերազմում յաղթենք, նորից ապացուցենք մեր ուժն ու յետոյ սուր հարցադրումներ անենք: Բանակցութիւնների ընթացքում պէտք է առաւելապաշտ լինել եւ ընթացքում կը պարզուի, թէ քո նշաձողից որքան ցածր կարող ես հասնել: Ի սկզբանէ չի կարելի աշխատել միջին կամ նուազագոյն պահանջներով: Դա մեր կուսակցութեան գաղափարախօսութիւնն է, որին մենք դաւանում ենք:
Եթէ յիշում էք, 1994-ին էլ մենք խնդիրներ ունէինք հէնց առաւելապաշտական մօտեցումների հետ կապուած: Որովհետեւ, եթէ պատերազմը մի քիչ էլ շարունակուէր, ապա Ազրպէյճանում յեղաշրջում կը լինէր եւ Ալիեւների իշխանութիւնը կ՛ընկնէր: Ալիեւը չէր կարող թոյլ տալ, որ իր իշխանութիւնը տապալուի, դրա համար էլ Հայտար Ալիեւն ուղիղ կապի մէջ էր Ղարաբաղի այն ժամանակների իշխանութիւնների հետ: Իսկ Հայաստանի այն ժամանակների իշխանութիւնը փոխանակ քաղաքական պայմաններ առաջ քաշելու` փորձել է ապացուցել գերտէրութիւններին ու յատկապէս Ռուսաստանին, որ նա իշխանութիւն ունի Լեռնային Ղարաբաղի վրայ: Արդիւնքում ունեցանք այն, ինչ ունեցանք: 1994 թ. յետոյ քանի՞ զոհ տուեցինք: Իմ կարծիքով, այս պատերազմը չէ, որ պէտք է մեզ յուշէր առաւելապաշտ լինել, մենք ի սկզբանէ պիտի այդպիսին լինէինք:
Հ.- Դուք պատկերացնո՞ւմ էք հիմնախնդրի իրաւաքաղաքական կարգաւորումը, թէ բոլոր դէպքերում պատերազմն անխուսափելի է:
Պ.- Ի հարկէ, պատկերացնում եմ քաղաքական կարգաւորումը: Բայց խնդիրը նրա մէջ է, որ այն տպաւորութիւնն է ստեղծուել, թէ պարտութիւն կրած երկիրը պէտք է յաղթանակի տիտղոսը կրած կնքի այդ պայմանագիրը: Պատճառը մեր դիւանագիտութեան մէջ եղած լուրջ ձախողումներն են` նոյն առաւելապաշտ չլինելու առումով: Ղարաբաղեան հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորումը պէտք չէ դիտարկուի միայն Ազրպէյճանի հետ փոխյարաբերութիւններում: Ազրպէյճանի հետ մեր յարաբերութիւններում միայն մէկ հարց ունենք քննարկելու` մեր կարգավիճակի հարցը: Դրան զուգահեռ` մենք պէտք է լուրջ աշխատանքներ տանենք Արցախի ճանաչման հարցով: Ինչպէս դա արեցին Քոսովոն, Հարաւային Օսեթիան կամ Աբխազիան` օգտագործելով Արեւելքը կամ Արեւմուտքը: Մենք, փա՛ռք Աստծոյ, սկսել ենք Արցախի ճանաչման գործընթացը, բայց ես չեմ կարծում, թէ մենք ամբողջ ներուժով ենք աշխատում այս ուղղութեամբ:
Հ.- Այսինքն դուք կարծում էք, որ միջազգային ճանաչումը մեզ կը տայ անվտանգութեան այնպիսի երաշխիքներ, որ ապօրինածին ու, ըստ էութեան, ահաբեկչական այդ պետութիւնը կը յարգի՞ այդ փաստաթուղթը կամ կարգավիճակը:
Պ.- Ի հարկէ ոչ: Երաշխիքները ծիծաղելի են: Հայաստանի Հանրապետութիւնը ճանաչուած երկիր է, բայց Ազրպէյճանը կրակում է Տաւուշի վրայ: Մենք մեր յոյսը պէտք է միայն մեր ուժի վրայ դնենք` աշխատելով երկու ճակատներում էլ: Այս տեսակէտից նոյնպէս Քոսովոյի, Աբխազիայի ու Օսեթիայի օրինակները մեզ համար կարող են ուսանելի լինել: Իմ կարծիքով, մենք ճիշդ չենք օգտագործում մեր խաղաքարտերը: Այսօր էլ Արեւելքի ու Արեւմուտքի միջեւ հակասութիւններ կան, որոնցից կարելի է օգուտ քաղել: Ուղղակի պէտք է ուղղել մեր դիւանագիտութեան մէջ առկայ սխալները: Պէտք է քո առաջ նպատակ դնես եւ փորձես գտնել բոլոր մեթոտները այդ նպատակին հասնելու համար, ոչ թէ ի սկզբանէ մտածես, որ դա հնարաւոր չէ անել: Եթէ մենք մեր ներուժի ոչ ամբողջական կիրառումով կարողացել ենք հասնել այսքան երկրների կողմից ճանաչմանը, ապա ճիշդ հաշուարկներ անելով ու ճիշդ քաղաքականութիւն վարելով` կարելի է այդ գործընթացը նոր հանգրուանի հասցնել: Հասնել նրան, որ նորանոր երկրներ ճանաչեն մեր անկախութիւնը: Իմ կարծիքով, ապագան դրա մէջ է: Ազրպէյճանի հետ մեր յարաբերութիւններում պէտք է միայն նրան հասկացնենք, որ պատերազմը այն ճանապարհը չէ, որով կարելի է լուծել այս հիմնախնդիրը: Իմ խորին համոզմամբ, ղարաբաղեան հիմնախնդիրը լուծելու է հէնց մեր երկրի միջազգային ճանաչումը:
Հ.- Հիմա, առաւել քան երբեւէ, խօսւում է այն մասին, որ մեր դիւանագիտութիւնը չի հասցնում մեր զինուորի ձեռքբերումներն ամրագրել ու զգալիօրէն յետ է մնում դէպքերի զարգացումներից:
Պ.- Դրա մէջ ճշմարտութիւն կայ: Դիւանագէտի մէջ պէտք է լինի զինուորի ոգին: Այն զինուորի, որը սահմանի վրայ կարողանում է կեանքի գնով, ինչ-որ տեղ նոյնիսկ չհաշուարկելով իր զինատեսակները եւ այլն, անառիկ պահել մեր հայրենիքի սահմանը: Դիւանագէտն էլ մարտի մտնելով` պէտք է զինուորի ոգին ունենայ ու աշխատի հասնել առաւելագոյն արդիւնքի: Այդ ուղղութեամբ մենք լուրջ աշխատանք պիտի տանենք:
Հ.- Մատրիտեան սկզբունքներ. տարածքներ` կարգավիճակի դիմաց: Արդեօ՞ք սա հնարաւոր է, էլ չեմ խօսում ողջամտութեան մասին:
Պ.- Մատրիտեան սկզբունքները միայն տարածքների վերադարձ չեն ենթադրում: Դա մի քանի կէտերից կազմուած փաստաթուղթ է, որը պէտք է դիտարկել իր ամբողջութեան մէջ: Մեր կուսակցութիւնը առաջին անգամ չէ, որ հանդէս է գալիս այդ սկզբունքների ժխտմամբ: Մենք բազմիցս ասել ու ասում ենք, որ պէտք է փոփոխման ենթարկել այդ փաստաթղթի մի շարք կէտեր: Մենք չենք կարող առաջնորդուել Մատրիտեան սկզբունքներով:
