Վարեց` ԼՈՒՍԻՆԷ ՅԱԿՈԲԵԱՆ
«Երկիր»-ը հետեւեալ հարցազրոյցը կատարած է Իրանի խորհրդարանի նորընտիր պատգամաւոր, ՀՅԴ-ի նեցուկով ընտրուած Կարէն Խանլարեանի հետ:
«ԵՐԿԻՐ».- Ընտրուելով Իրանի Իսլամանական Հանրապետութեան Մեճլիսի պատգամաւոր` նախ կը ցանկանայի իմանալ, թէ ի՞նչ ծրագրեր ու նպատակներ էք նախատեսում առաջիկայում կեանքի կոչել:
ԿԱՐԷՆ ԽԱՆԼԱՐԵԱՆ.- Իրանահայ համայնքի եւ երկրի մակարդակով բազմաթիւ անելիքներ կան, եւ այս կապակցութեամբ ես ունեմ իմ նախընտրական փլաթֆորմը ու պիտի հետեւեմ այդ բոլորին: Իրան-Հայաստան յարաբերութիւնների մասին կը ցանկանամ խօսել: Իրանահայ համայնքը մեծ դեր ու նշանակութիւն ունի հայ-իրանական յարաբերութիւնների ձեւաւորման, ամրապնդման եւ զարգացման գործում: Իրանը վերջին բանակցութիւնների արդիւնքում աստիճանաբար դուրս է գալու շրջափակումից, պատժամիջոցներն են աստիճանաբար վերանում, եւ սա մեծ հեռանկարներ է պարունակում` առեւտրի զարգացման իմաստով, ուժանիւթի, ռազմավարական այլ բնագաւառներում եւս, հեռահաղորդակցական կապերի, փոխադրական ճանապարհների զարգացման առումով:
«Ե.».- Ըստ ձեզ` Հայաստանը կը կարողանա՞յ ճիշդ գնահատել իրավիճակը եւ հնարաւորինս օգտուել ստեղծուած բարենպաստ պայմաններից:
Կ. Խ.- Բնականաբար, եթէ լինի ազգային ռազմավարութիւն, անպայման կը կարողանայ: Մեզ համար յստակ է, որ բաւականին հեռանկարային իրավիճակ է ստեղծուել: Վերջին ժամանակներում Հայաստանից Իրան էին եկել Հայաստանի փոխադրամիջոցների եւ կապի նախարար Գագիկ Բեգլարեանը եւ վարչապետի` զբօսաշրջութեան գծով օգնական Տիգրան Կարապետեանը: Այս իմաստով բաւականին հեռանկարներ կան, եւ լուրջ փոփոխութիւններ կարելի է կանխատեսել: Կապի, ճանապարհների մասին է խօսքը: Այս ոլորտներում երկուստեք բաւական լուրջ բանակցութիւններ են գնում, եւ կանխատեսելի է, որ մօտ ապագայում կը տեսնենք լուրջ փոփոխութիւններ եւ զարգացումներ: Բնականաբար, իրանահայ համայնքի տեղի ու նշանակութեան մասին խօսելով, պէտք է ասեմ, որ այդ լոյսի տակ իւրայատուկ դեր է պահպանուած նաեւ մեզ համար` որպէս խորհրդարանի պատգամաւորների: Մենք պէտք է փորձենք այս յարաբերութիւնների հետ կապուած կողմնակի համագործակցութիւններ ունենալ: Պէտք է ասեմ, որ Իրանի արտաքին դիւանագիտութեան աշխուժացման իր հետ կը բերի նաեւ Իրան-Ազրպէյճան փոխյարաբերութիւնների զարգացում, քանի որ կայ տարածաշրջանային գործօնը: Իրանը կը փորձի յարաբերութիւնները զարգացնել նաեւ Ազրպէյճանի հետ` որպէս հարեւան երկրի:
«Ե.».- Այո՛, իրաւացի էք: Ազրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւն վերջերս Իրանում էր: Ի՞նչ հետեւանքներ սպասենք այս այցից: Իրան-Ազրպէյճան յարաբերութիւններում ի՞նչ փոփոխութիւններ կարող են լինել:
Կ. Խ.- Ազրպէյճանը ոչ շատ բարեկամական յարաբերութիւններ ունի Իրանի հետ: Իսրայէլի ռազմական առկայութիւնն Ազրպէյճանում, նաեւ այլ միջազգային ու տարածաշրջանային հաշուարկներ կան, որոնք Ազրպէյճանին դարձրել են ոչ շատ բարեկամական երկիր Իրանի համար: Բնականաբար, բնականոնացման քաղաքականութիւն է փորձում իրականացնել Իրանը, եւ Ալիեւի վերջին այցը պէտք է այդ պարունակում տեսնել, բայց Իրան-Ազրպէյճան փոխյարաբերութիւնների զարգացումը բացասական առումով չի ազդելու Իրան-Հայաստան փոխյարաբերութիւնների վրայ, որովհետեւ Իրանն այս երկու անկախ բաղադրիչները փորձում է զարգացնել առանց մէկը միւսի դէմ հանելու կամ առանց մէկը միւսից բացասաբար ազդուելու պայմանով: Սա ակներեւ է Իրանի քաղաքականութեան մէջ: Թող մեզ չմտահոգի Ալիեւի այցն Իրան, որովհետեւ դա Իրան-Հայաստան յարաբերութիւնների հարցում բացասական ազդեցութեանը միտուած չէ: Մենք պէտք է ամէն ինչ անենք, որ կարողանանք օգտագործել հնարաւորութիւնները: Այն, ինչ կոչւում է աշխարհաքաղաքականութիւն, սահմանային կէտերի օգտագործման հարցն այժմէական է եւ օրակարգային: Արաքս գետի վրայ ջրելեկտրակայանների կառուցումը կարող է զարգացնել եւ կայունացնել քաղաքական փոխյարաբերութիւնները երկու երկրների միջեւ, որը, կարծում եմ, մի փոքր դադարից յետոյ աշխուժացման հեռանկար է ստեղծում:
«Ե.».- Հայաստան-Իրան երկաթուղու շահագործման հետ կապուած ի՞նչ հեռանկարներ էք տեսնում: Երկուստեք ի՞նչ օգուտներ կարող է բերել այս երկաթգծի շահագործումը:
Կ. Խ.- Իրանն այս պահի դրութեամբ իր ուժանիւթի արտածման ուղիները եւ փոխադրական ճանապարհները բացել է դէպի Եւրոպա: Հայաստանը հիւսիսային տարածքով ցամաքային լաւ ուղի է մինչեւ Սեւ ծով: Բնականաբար, եթէ տարանցիկ ճանապարհների հարցը մենք կարողանանք ճիշդ կերպով լուծել` երկուստեք, կարողանանք մի տրամաբանական լուծում գտնել ուժանիւթի ուղիների համար: Կարծում եմ, որ Իրանն իր ազգային շահը կ՛ունենայ, իր շահը կ՛ունենայ նաեւ Հայաստանը: Ի հարկէ, այստեղ պէտք է բազմաթիւ գործօններ նկատի ունենալ, բայց տարանցիկ ճանապարհները ձեւաւորւում են, նոյնն էլ` երկաթգիծը, որը միջազգային չափանիշով աւելի ընդունելի է, եւ այդ դէպքում Հայաստանն էլ կը կարողանայ օգտուել: Այստեղ օգուտը վերաբերում է նաեւ զբօսաշրջութեան: Զբօսաշրջութիւնը բաւական լուրջ հող ունի: Իրանցիները Հայաստանը դիտարկում են որպէս զբօսաշրջային եւ տեսարժան, պատմական վայրեր ունեցող երկիր: Փոխադրական ճանապարհների մի բաղադրիչն էլ լինելու է զբօսաշրջութիւնը: Այս կապակցութեամբ լուրջ բանակցութիւններ արդէն ընթացան անցեալ շաբաթ: Ինչպէս նշեցի, Հայաստանից պատուիրակութիւն էր եկել, եւ կարծում եմ, որ այդ հարցի երկրորդական կողմը կարող է լինել նաեւ զբօսաշրջութիւնը:
«Ե.».- Կը խնդրէի խօսել նաեւ իրանահայութեանը յուզող թեմաներից: Հիմնականում ի՞նչ խնդիրների են բախւում իրանահայերը:
Կ. Խ.- Իրանահայութեան խնդիրները հիմնականում տնտեսական են` այս պահի դրութեամբ: Պատժամիջոցների պատճառով երկիրն ընկել է տնտեսական խոր ճգնաժամի մէջ: Կարելի է ասել «եոլա» ենք տանում, բայց ես լաւ հեռանկարներ ունեմ, առաջիկայում նախատեսւում է տնտեսական զարգացում, եւ սայլը վերջապէս կը շարժուի տեղից, ու իրանահայութեան տնտեսական վիճակն աւելի տանելի կը լինի: Ասեմ, որ մեր գլխաւոր խնդիրը դա է, իսկ միւս հարցերի հետ կապուած` լուրջ խնդիրներ չունենք, բայց տնտեսական վիճակի պատճառով արտագաղթն է զարգացել վերջին տարիներին, եւ այս պահի դրութեամբ դա մեր գերխնդիրն է համարւում: Տնտեսական կեանքի բարելաւմամբ` յոյս ունենք, որ այդ հարցն էլ կ՛ունենայ իր տրամաբանական լուծումը, այսինքն արտագաղթի չափերը կը սահմանափակուեն: Մանր-մունր հարցեր կան, որ փորձում ենք լուծել, եւ լուծման մէջ մեծ յոյս կայ` օրէնսդիր ոլորտի հետ կապուած: Քուէարկութեան բարձր քանակի մասնակցութիւնը խօսում է այն մասին, որ իրանահայութիւնն իր հարցերը լուծելու համար հաւատում է օրէնսդիրին եւ փորձում է այդ միջոցով իր հարցերը լուծել, եւ մենք մեծ մասամբ մեր խնդիրները կարողանում ենք յաջող ելքով լուծել: Կարծում եմ, որ ապագայում էլ նոյն ընթացքը պէտք է շարունակուի:
«Ե.».- Հայաստանի Հանրապետական կուսակցութիւնը եւ Հայ յեղափոխական դաշնակցութիւնն օրեր առաջ ստորագրել են «Համագործակցութեան յուշագիր»: Ի՞նչ կարող էք ասել այս համագործակցութեան մասին:
Կ. Խ.- ՀՅԴ-ն համախմբական կառավարութեան գաղափարի առաջատարն է Հայաստանում: Ես գնահատում եմ այդ սկզբունքը, քաղաքական նոր իրավիճակներ են ստեղծւում եւ ձեւաւորւում է համագործակցութիւն: Ես սա գնահատում եմ, որովհետեւ սա քաղաքական կեանքի աշխուժութեան մասին է խօսում: Դաշնակցութեանը յանձնուած նախարարութիւնները բաւականին լուրջ են, մանաւանդ կրթութեան մասին է աւելի շատ խօսքս: Ինքս խորհրդարանում կրթութեան ենթայանձնաժողովի անդամ եմ եւ հասկանում եմ, թէ ինչքա՛ն լուրջ եւ պատասխանատու ոլորտ է դա: Ես լիայոյս եմ, որ ՀՅԴ-ին յանձնուած ոլորտներում լուրջ քայլեր կ՛արուեն: Այս զարգացումներում եթէ հաշուի առնենք նաեւ Հայաստան-Իրան համագործակցութիւնը, ես կարծում եմ, որ դրական իմաստով փոփոխութիւններ կարող են լինել:
