Պատրաստեց՝ ՆԱՐԷ ԳԱԼԵՄՔԷՐԵԱՆ
Քարոզչութիւնը, ծանուցումը նոր երեւոյթ չէ: Պատմութեան ընթացքին ե՛ւ քաղաքական, ե՛ւ գործարարական շրջանակներ տարբեր դրսեւորումներով, երանգներով եւ խորութեամբ դիմած են քարոզչութեան:
Ինքնաշարժի «Ֆորտ» ընկերութեան հիմնադիր Հենրի Ֆորտին (1863-1947) կը հարցնեն, թէ ի՞նչ կ՛ընէ, եթէ իր ամբողջ հարստութիւնը չքանայ եւ միայն 100 տոլար մնայ, Ֆորտ կը պատասխանէ. «90 տոլար ծանուցումի կը յատկացնեմ, 10 տոլարով գործ կը դարձնեմ»: Աշխարհի բոլոր երկիրներուն եւ բոլոր մարզերուն մէջ խոշոր գումարներ կը յատկացուին քարոզչութեան համար, որուն սահմանը ներկայ արհեստագիտութեամբ մարդկային երեւակայութիւնն է, ոմանց պարագային նաեւ` նենգութիւնը:
Միջազգային լրատու միջոցները անցեալ դեկտեմբերի վերջաւորութեան տարածեցին լուր մը, թէ ինչպէ՛ս Թուրքիոյ նախագահը հրաշքով փրկած է անձ մը, որ անձնասպան պիտի ըլլար: Թրքական «Սապահ» օրաթերթի կայքը հրապարակած է տեսերիզ մը, ուր Էրտողան կը կանգնեցնէ ինքնաշարժներու իր շարասիւնը, դէպի մզկիթ ուրբաթօրեայ աղօթքի ճամբուն վրայ, փրկելու համար մարդ մը, որ կամուրջէն վար պիտի ցատկէր: Անշուշտ փառաբանողներու կողքին եղան նաեւ այս «հրաշքը» չընդունող… անհաւատներ:
«Ռաշըն Սփրինկ» կայքը 29 դեկտեմբեր 2015-ին իր հրապարակած յօդուածը վերնագրեց այսպէս.
Էրտողան դիմակազերծուած. անձնասպանութիւնը» կամուրջին վրայ, վերստին նկարահանումն էր Ֆրանք Քափրայի «Հրաշալի կեանք մըն է» շարժապատկերին:
Թուրքիոյ մէջ խեղճ մարդ մը, որ ընտանեկան խնդիրներ ունէր, բաւական բախտաւոր էր` գտնուելով այն կամուրջին վրայ, ուրկէ նախագահ Էրտողան կ՛անցնէր: Քրիստոսի ծննդեան օրը հրապարակուած տեսերիզի մը մէջ նախագահական ինքնաշարժներու շարասիւնը կը տեսնուի Պոլսոյ Վոսփորի կամուրջին վրայ, այն պահուն, երբ մարդ մը կը նշմարուի կամուրջի եզրի ճաղերու ետին, դէմքը դէպի ծով: «Տողան» լրատու գործակալութեան նկարահանած տեսերիզին մէջ նախագահին թիկնապահները կը մօտենան մարդուն` ըստ երեւոյթին անոր ըսելով, որ Թուրքիոյ նախագահը ինքնաշարժին մէջն է, եւ ինք պէտք է երթայ հոն: Մարդը տակաւին ճաղերու ետին կը շարժի եւ շփոթած երեւոյթ մը ունի, սակայն թիկնապահները կը համոզեն զայն. «Այո՛, ճիշդ է, նախագահը հոն է»:
Ի վերջոյ մարդը կ՛անցնի կամուրջին ապահով կողմը եւ բաւական համոզիչ կերպով թիկնապահները զինք կ՛առաջնորդեն դէպի սեւ Մերսետես: Տեսերիզին մէջ կը նշմարուին այս հրաշք հանդիպումը նկարող լուսանկարիչներու սարքերուն փայլատակումները:
Երբ ինքնաշարժին դուռը կը բացուի տառապողին առջեւ, իսկապէս կը տեսնուի նախագահ Էրտողան, որ իր ամէնէն արդիական iPhone-ով կը զրուցէ` միաժամանակ քանի մը բառ խօսելով անձնասպանական մարդուն հետ: Ուրբաթօրեայ աղօթքէն ետք գրասենեակը ուղղուող Էրտողան, ըստ երեւոյթին, հանգստացնող բան մը ըսած է մարդուն, որ նախքան բաժանումը կը համբուրէ անոր ձեռքը:
Էրտողանի գրասենեակը ըսաւ, որ մարդը նախագահին հետ զրուցելէ ետք հրաժարած է անձնասպան ըլլալու իր մտադրութենէն: Կացութեան ծանօթ աղբիւր մը արեւմտեան լրատու գործակալութեան մը ըսաւ, որ Էրտողան խոստացած է օգնել դժուարութիւն դիմակալող քաղաքացիին: Լուրերուն մէջ հաղորդուեցաւ, որ մարդը անձնասպան պիտի ըլլար ընտանեկան պատճառներով, եւ թէ Էրտողան խոստացած է լուծել այս խնդիրները:
Պատմութիւնը հրատարակուեցաւ 25 դեկտեմբերին, Սուրբ Ծննդեան օրը, հետեւելով Չարլզ Տիքընզի Կաղանդի պատմութեան ոգիին: Սակայն աւելի ուշ բացայայտուեցաւ, որ անձնասպանութեան մէջ ձախողած մարդը թրքական գաղտնի սպասարկութեան բարձրաստիճան գործակալ է: Թրքական շարք մը լրատու աղբիւրներ եւ պլոկըրներ անոր նկարները հրապարակեցին:
Ասիկա կը նշանակէ, որ Չարլզ Տիքընզի «A Christmas Carol»-ի թրքական տարբերակէն թատերական արտադրութեան հոտ կու գայ:
Բայց կ՛արժէ յարգանքի տուրք մատուցել այս ներկայացումը կազմակերպողներուն: Եթէ անոնք աւելի նուազ «գունագեղ» դերասան մը ընտրէին անձնասպանի դերին համար, ատիկա կրնար մտնել թրքական պատմութեան տարեգրութեան մէջ: Ընկերային ցանցերու օգտատէրերէն մէկը իրաւացիօրէն հարցուց. «Բայց Էրտողանին մի՞շտ կ՛ընկերանայ լրագրողներու խումբ մը, կամ անոնք ճիշդ տեղն են միայն անձնասպանական հանդիպումներո՞ւ ատեն: Այո՛, լրագրողները պատրաստ էին կամուրջին վրայ… պատահաբար»:
Եւ ո՞վ հովանաւորեց այս մեծ թատերախաղը: Կասկածը կը յառաջանայ ընկերային ցանցերու օգտատէրերուն շրջանակին մէջ: Նկատի առնելով, որ զրոյցի ընթացքին Էրտողան հետեւողականօրէն կը տեսնուէր iPhone-ը ձեռքին, ուրեմն ներկայացման հովանաւորը կրնայ ըլլալ Apple ընկերութիւնը: Այնպէս որ, պէտք է կազմակերպել արտադրութեան լայնածաւալ ծանուցում, գովազդ:
Հրապարակուած տեսահոլովակին մասին ընկերային ցանցերուն մէջ չուշացան արձագանգները, որոնցմէ ստորեւ կը ներկայացնենք յատկանշական հատուածներ:
– «Յաջորդին Էրտողան իր ուշադրութիւնը պէտք է կեդրոնացնէ ջուրին վրայ քալելուն… Ի՜նչ կրկէս: Նոյնիսկ թուրքերը այդքան տխմար չեն ատոր հաւատալու համար»:
– «Սիրելի՛ նախագահ, ես Ճափոնի վարչապետէն պիտի խնդրեմ նոր յարաբերութիւններ մշակելու ձեզի հետ, որպէսզի փրկէ մեր քամիքազներուն կեանքերը»:
– «Կը մաղթէի, որ փոխարէնը ինք վար նետուէր»:
– «Ան կամուրջէն վար ցատկող անհատ մը կը փրկէ, բայց կը ֆինանսաւորէ ՏԱՀԷՇ-ը` գնելով անոնց քարիւղը եւ սպաննելով աւելի քան 130 անձեր Ֆրանսայի եւ 14 ուրիշներ Միացեալ Նահանգներու մէջ: Ասիկա բաւական բան կ՛ըսէ Էրտողանի մասին»:
– «Եթէ դուք կը պատրաստուիք լուսանկարչական հնարք մը ընել, առնուազն հեռաձայնը վար դրէք…»:
– «Նոյն ատեն, Ուաշինկթընի մէջ, Օպամա Միացեալ Նահանգները պասին տակ նետեց»:
– «Բոլոր ամերիկացիները պահանջեցին Օպամայէն, որպէսզի վեզիրին տեղը առնէ»:
– «Օպամա նոյն բանը պիտի ընէր: Թուրքիոյ նախագահը ինքզինք կը ցուցադրէ մեր ղեկավարներուն: Ճոն Քերրի եւ այլ պաշտօնատարներ կը լսեմ, որ ամէն տարի կը փրկեն մարդիկ, որոնք Փոթոմաք գետը կը փորձեն նետուիլ…»:
– «Էրտողան, Հիլըրի, Օպամա եւ Պրայն Ուիլիամս փրկեցին զինք: Անոնցմէ ոչ ոք այս անիմաստ, յուզական բեմադրութիւնը իբրեւ քարոզչութիւն պիտի մերժէր»:
– «Նաեւ հասկնալի է, որ պահակագունդին եւ աջ բազուկին հետ Էրտողան պաշտօնական լուսանկարիչ ունի իրեն հետ…»:
– «Կարաւանը կանգնեցուցէ՛ք: Հերոսական բան մը պէտք է ընեմ: Քամերաները պատրա՞ստ են: Ուշադի՛ր եղէք, զիս լաւ նկարեցէ՛ք»:
– «ՑԱՏԿԷ՛, ԷՐՏՈՂԱ՛Ն, ՑԱՏԿԷ՛»:
– «Անձնասպանութեան մոլագարը գօտեմարտիկի նման իր թեւերը պէտք է հանգուցէր Էրտողանի մէջքին եւ ապա ցատկէր»:
– «Եթէ ես ապրէի Էրտողանի Թուրքիոյ մէջ, ես ալ կը մտածէի ցատկելու մասին»:
– «Էրտողանի կաթիլ մը արցունքը կրնայ աղահանքի վերածել աշխարհի ովկիանոսները… Էրտողան ժամանակին ֆութպոլի խաղի ատեն այնքան բարձր հարուածեց գնդակը, որ ատիկա այս օրերուն լուսին կ՛անուանենք…»:
– «Այս միջադէպը պատկերասփիւռային «Սաթրտէյ նայթ լայվ»-ի գրողներուն համար է, որոնց նիւթերը սպառած են… Ոսկիի հանք` ճոքերու…»:
– «Ուաո՜ւ…: մարդու մը կեանքը խնդրոյ առարկայ է, եւ Էրտողան նոյնիսկ չի մտածեր իր հեռաձայնը փակել: Ասիկա միտքս կը բերէ պարմանուհի մը…»:
– «Ճշմարտութիւնը երեւակայութենէն երբեմն կարելի չէ զանազանել…»:
– «Եթէ մարդը իսկապէս կ՛ուզէր անձնասպան ըլլալ, ինչո՞ւ երկու ժամ սպասած է, մինչեւ այն վայրկեանը, երբ նախագահական շարասիւնը անցած է: Ինչո՞ւ լրատու միջոցները զուգադիպութեամբ հոն էին այս միջոցառումը վաւերագրելու համար, եւ աւելի յարմարաւէտ ձեւով` նախագահին ինքնաշարժին մէջէն: Ոստիկանները երկու ժամէ կը փորձէին, որպէսզի ան վար չնետուի, սակայն առանց զգուշութեան ձգեցին, որ մտային խանգարում ունեցող մարդը մօտենայ նախագահին ինքնաշարժին…»:
– «Եթէ նախագահին շարասիւնի ուղիին վրայ ոստիկանական կացութեան մը վերաբերեալ տեղեկագիր մը ըլլայ, ՄԻՇՏ հրամայական է ճամբան փոխել` խուսափելու համար այդ կացութենէն: Անշուշտ` բացի եթէ կասկածելին վճարուած դերասան մըն է նախագահին ժողովրդականութիւնը աւելցնելու համար: Տեսէք, լուսանկարողը քարտուղար մը կամ անցորդ մը չէր իր բջիջայինով, այլ` «Նախագահական մամլոյ ծառայութիւն»-ը (Yasin Bulbul, Presidential Press Service Pool): Բացայայտօրէն յօրինուած, դասաւորուած է:
– «Գռեհիկ պատմութիւն մը` ծեփուած Էրտողանի վարչակարգին կողմէ, քարոզչական նպատակներով: «Խեղճ մարդը» անվտանգութեան ծառայութեան «նապաստակն» է…»:
– «Մե՜ղք, որ ինք չէ համոզած Էրտողանը, որպէսզի կամուրջէն վար նետուի»:
– «Էրտողան պաշտօնազրկեց ծանուցումի ձեր գործակալը, կը լսեմ, որ Թոնի Պլեր նոր աշխատանք մը կը փնտռէ»:
– «Թրքական կատակերգութիւն… դերակատարութեամբ Էրտողանի` իբրեւ պատերազմի ոճրագործ, իբրեւ Կաղանդ պապա, եւ այլ դերակատարի մը` գաղտնի սպասարկութեան գործակալ, որ կը ներկայացնէ իր կերպարը իբրեւ ամբողջական պարտեալ մը: Պոյքոթի ենթարկեցէ՛ք թրքական արտադրութիւնները»:
– «Հա հա հա՜… ի՜նչ բացառիկ շարժապատկեր: Էրտողան անոր ըսա՞ւ, որ գիշերը Կաղանդ պապան պիտի ղրկէ իր հաշուոյն` բոլոր փափաքները իրականացնելու համար: Այսինքն ըսել կ՛ուզեմ` «ՏԱՀԵՇ»-Կաղանդը»:
– «Բոլոր թուրքերը պէտք է ուսումնասիրեն այս յատուկ ժամանակը եւ սկսին կամուրջին վրայ անձնասպանութիւն փորձել, որպէսզի իրենց բաժինը առնեն գողցուած քարիւղէն»:
———————————-
Կաղանդի Տաղ
Անգլիացի աշխարհահռչակ գրող Չարլզ Տիքնզի (1812-1870) «Կաղանդի տաղ» նորավէպը, որ հրատարակուած է 1843-ին, մինչեւ այսօր իր ժողովրդականութիւնը չէ կորսնցուցած եւ կը մնայ ներշնչման աղբիւր: Տիքնզ գրած է պատմութիւնը դառնացած ագահ մարդու մը` Սքրուճ, որ կերպարանափոխուելով` կը դառնայ գթասիրտ, ազնիւ անձ մը, երբ իրեն կ՛այցելԷ ոգին իր նախկին գործընկերոջ, ինչպէս նաեւ ոգիները` անցեալի, ներկայի եւ գալիք կաղանդներու:
———————————
Հրաշալի Կեանք Է
Կաղանդի բնաբանով 1946-ին պատրաստուած «Հրաշալի կեանք է» շարժապատկերին բեմադրիչն է Ֆրանք Քափրա (1897-1991): Գլխաւոր դերասանն է Ճէյմս Սթիւըրտ, որ կը մարմնաւորէ Ճորճ Պէյլիի դերը: Ձախողութեան մատնուած Պէյլի որոշած է Կաղանդի գիշերը անձնասպան ըլլալ: Անոր պահապան հրեշտակը կը միջամտէ…
«Հրաշալի կեանք է» շրջապատկերը ամէնէն գնահատուած ժապաւէններէն մէկն է: 5 Օսքարի թեկնածու նշանակուած էր եւ ճանչցուած` ամերիկեան լաւագոյն 100 ժապաւէններէն մէկը (1998-ին գրաւելով այդ ցանկի 11-րդ դիրքը):
