Վ. ԱՒԱԳԵԱՆ
Շուկայական տնտեսութեան օրերը կ’ապրինք բոլորս: Մեր կեանքի գրեթէ բոլոր մարզերուն մէջ տիրապետողը առ եւ տուրն է` պիզնեսը: Բարոյական արժէքներ, ազգային ըմբռնումներ սկսած են իրենց տեղը զիջիլ առեւտրական, շուկայական մօտեցումներու: Ամէն մարդ «ծախելիք» բան մը ունի: Իսկ «ծախելու» համար պէտք է ծանուցել, քարոզչութիւն կատարել, այսինքն` «ծախու հանուածը» կարելի եղածին չափ շպարել, գեղեցկացնել եւ մարդոց իբրեւ նորութիւն հրամցնել:
Կրթական կեանքն ալ մատնուած է շուկայական այս փորձութեան: Ամէն մարդ շուկայ կը փնտռէ մեր դպրոցներուն մէջ: Հրաւէրներ կը տեղան աջէն ու ձախէն` ներկայ գտնուելու այս կամ միութեան ներքին ձեռնարկին, տօնավաճառին կամ հրապարակային մէկ նախաձեռնութեան: Ի վերջոյ, աշակերտութիւնը պատրաստի «յաճախորդութիւն է»: Եթէ կարելի ըլլայ հասնիլ անոր` դիւրութեամբ շահ կ’ապահովուի, յաջողութիւն կ’իրագործուի: Շուկայի տրամաբանութեամբ աշակերտութիւնը թիւ է, որուն հասնելու համար կ’արժէ դիմել ամէն միջոցի:
Միութիւններ, յաճախ նաեւ անհատներ տեղի-անտեղի կը դիմեն դպրոցներու` աշակերտութեան հասնելու համար: Բոլորին ընդառաջելու համար պէտք է դասագիրք-ծրագիր մէկ կողմ դնել եւ աշակերտութիւնը այս ձեռնարկէն միւս ձեռնարկը փոխադրել, որպէսզի… բոլորը գոհ մնան եւ իրենց «ծախելիքը ծախեն»:
Դպրոցները իրե՛նք յաճախ սկսած են շուկայական մտահոգութիւններով առաջնորդուիլ: Ամանորի թէ Զատկուան աւանդական տօնավաճառները սկսած են կիրակնօրեայ շուկաներու տեսք ստանալ: Ծնողներ կը հրաւիրուին այդ տօնավաճառներուն իրենց զաւակներուն գեղարուեստական ելոյթները դիտելու եւ նաեւ… շուկայական գնումներ կատարելու: Առ ու ծախն է տիրապետողը եւ ոչ անպայման` հայկական աւանդական ուտելիքներու կամ աշակերտական ձեռայիններու ցուցադրութիւնը: Նիւթական ապահովելու ճիգին մէջ ո՞վ ի՛նչ կը վաճառէ, այնքան ալ յստակ չէ:
Բայց կայ աւելի՛ն: Շուկայական մօտեցումով` դպրոցներու չափազանցեալ եւ երբեմն անտեղի քարոզչութիւնը:
Կրթական հաստատութիւններու պարտականութիւնն է ուսուցչական թէ ծնողական ժողովներ գումարելը, ատենամարզանք կատարելը եւ ազգային ոգեկոչական հանդիսութիւններ կազմակերպելը: Իսկ ի՞նչ օգուտ ունի այդ բոլորը ծանուցելը, իբրեւ յաջողութիւն ներկայացնելը… Ամէնէն զաւեշտականը, հաւանաբար, պետական քննութիւններու յաջողութիւններու համեմատութիւններուն հրապարակումն է: Դպրոցներու առաքելութիւնն է եւ պարտաւորութի՛ւնը աշակերտներ պետական քննութիւններուն պատրաստելը եւ յաջողցնելը: Ո՞վ ի՛նչ իրագործում կը կատարէ, երբ կը յոխորտայ, թէ ինք այսքան աշակերտութիւն յաջողցուցած է պետական քննութիւններուն:
Շուկայական այս մօտեցումը, միայն թիւի եւ թուանշաններու այս տարօրինակ կառչածութիւնը (աշակերտութեան թիւ, քննութիւններու յաջողութեան թիւ, պաքալորէայի բաժանմունքներու թիւ, միջվարժարանային մրցանքներու մրցանակակիրներու թիւ, թի՛ւ, թի՛ւ…) «յօնք շինելու փոխարէն` աչք կը հանէ»: Հայկական դպրոցները իրարու մրցակից չեն կրնար ըլլալ, պէտք չէ ըլլան: Եթէ մրցակցութեան հարց մը կայ, այդ ալ օտար վարժարաններու մրցակից դառնալն է` հոն յաճախող հայ աշակերտութիւնը հայ դպրոց ներգրաւելու համար: Ներքին մրցակցութիւնը վնասաբեր է եւ ջլատիչ: Այլապէս, ի՞նչ օգուտ ունի, երբ հայկական դպրոց մը այլ դպրոցի մը փորձառու մէկ ուսուցիչը «կ’որսայ»` նիւթական շռայլ խոստումներով, որովհետեւ շուկայական մրցակցութիւնը կը թելադրէ, որ այդ ուսուցիչը «յաճախորդութիւն»` աշակերտութիւն կրնայ ապահովել դպրոցին: Այլ տեղ դպրոց մը իրեն դրացի այլ դպրոցի մը աշակերտները «կ’որսայ», որովհետեւ իր քարոզչութեան պատիւ չի բերեր աշակերտութեան թիւին նուազումը:
Շուկայական մրցակցութիւնն ու տնտեսութիւնը հեռու պէտք է պահել հայ դպրոցէն, որովհետեւ հայ դպրոցը խանութ չէ, իսկ անոր յաջողութիւնը կամ ձախողութիւնը թիւերու, շահու եւ վնասի մօտեցումներու վրայ հիմնուած չէ, այլ` մարդակերտումի եւ հայակերտումի այնպիսի արժեչափերու վրայ, որոնք կը պայմանաւորեն հայեցի մեր դիմագիծն ու ինքնութիւնը, կրթութիւնն ու դաստիարակութիւնը: Բաներ, որոնք միլիոններով չեն գնուիր ու ծախուիր ո՛չ կրթական մեր շուկային եւ ոչ ալ աշխարհի որեւէ այլ շուկայի մէջ:
Մրցակցութիւնը շատ կարեւոր է: Շատ կարեւոր է նաեւ մրցակցութիւնը հայկական դպրոցներու միջեւ, այլապէս առաջընթաց չըլլար: